ฉากและบรรยากาศ ในวรรณคดี

ความหมายของฉาก ฉาก (setting) คือ สถานที่ เวลา และบรรยากาศในเรื่องที่ผู้แต่งสร้างขึ้นเพื่อบอกให้รู้ว่าเหตุการณ์นั้นๆเกิดขึ้นเมื่อไหร่ ที่ไหน และอย่างไร ฉากยังเป็นส่วนที่ทำให้ผู้อ่านทราบถึงบรรยากาศในท้องเรื่องอีกด้วย

ความสำคัญของฉากและบรรยากาศ ฉากและบรรยากาศเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่มีความสำคัญกับวรรณกรรมอย่างมาก เนื่องจากเป้าหมายของการอ่านวรรณกรรมนั้น คือ การทำให้ผู้อ่านมีอารมณ์ร่วมไปกับเนื้อเรื่องด้วย ประหนึ่งผู้อ่านได้สัมผัสกับสถานการณ์ หรือบรรยากาศนั้นจริงๆ การอ่านวรรณกรรมส่วนใหญ่มักจะเน้นการอ่านเพื่อ เอารส มากกว่า เอาเรื่อง ดังนั้นจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ผู้แต่งต้องถ่ายทอดสิ่งที่อยู่ในจินตนาการของตนออกมาให้ผู้อ่านได้เกิดมโนภาพอย่างชัดเจนและสมบูรณ์

ลักษณะการบรรยายฉากและบรรยากาศ การบรรยายฉาก นอกจากจะบรรยายโดยตรงแล้วยังสามารถบรรยายทางอ้อมได้โดย ผ่านทางบทสนทนาของตัวละคร ผ่านวัฒนธรรมการแต่งกาย เป็นต้น ข้อควรคำนึงของการบรรยายฉากคือ ผู้เขียนจะต้องศึกษาค้นคว้าให้ถูกต้องตามความเป็นจริง ทางภูมิศาสตร์ หากผิดเพี้ยนจะทำให้ความต้องการเสริมบรรยากาศในเรื่อง อาจถูกทำลายโดยไม่รู้ตัว

ประเภทของฉากและบรรยากาศ ฉากและบรรยาศในวรรณคดีแบ่งออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ ได้แก่ ๑.ฉากที่เขียนขึ้นจากจินตนาการของผู้แต่งเอง ๒.ฉากที่เขียนขึ้นจากประสบการณ์ของผู้แต่ง

นิราศภูเขาทอง ๑.ฉากที่เขียนขึ้นจากจินตนาการของผู้แต่งเอง คลองที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ และความเจริญเติบโตของกรุงธนบุรี   ถึงแขวงนนท์ชลมารคตลาดขวัญ มีพ่วงแพแพรพรรณเขาค้าขาย ทั้งของสวนล้วนแต่เรือเรียงราย พวกหญิงชายชุมกันทุกวันคืน

๑.ฉากที่เขียนขึ้นจากจินตนาการของผู้แต่งเอง นิราศภูเขาทอง พระสุริยงลงลับพยับฝน          ดูมัวมนมืดมิดทุกทิศา  ถึงทางลัดตัดทางมากลางนา     ทั้งแฝกคาแขมกกขึ้นรกเรี้ยว  เป็นเงาง้ำน้ำเจิ่งดูเวิ้งว้าง            ทั้งกว้างขวางขวัญหายไม่วายเหลียว  เห็นดุ่มดุ่มหนุ่มสาวเสียงกราวเกรียว    ล้วนเรือเพรียวพร้อมหน้าพวกปลาเลย

ศรีสุวรรณเข้าเมืองรมจักร

๒.ฉากที่เขียนขึ้นจากประสบการณ์ของผู้แต่ง ศรีสุวรรณเข้าเมืองรมจักร สำเภาน้อยลอยลำครรไลล่อง ขึ้นฟูฟ่องละลอกกระฉอกฉาน พระชมหมู่มัจฉากุมภาพาล ขึ้นผุดพล่านตามหลังมาพรั่งพรู ฉนากฉลามตามคลื่นอยู่คลาคล่ำ ทั้งช้างน้ำโลมาแลราหู มังกรเกี่ยวเลี้ยวล่องท้องสินธู เป็นคู่คู่เคียงมาในวารี คิดคะนึงถึงองค์พระเชษฐา ถ้าแม้นมาด้วยน้องเป็นสองศรี จะชวนชมฝูงสัตว์ในนัทที โอ้ยามนี้น้องมาดูแต่ผู้เดียว จะเหลียวซ้ายแลขวาก็ว้าเหว่ ท้องทะเลลึกล้ำล้วนน้ำเขียว คลื่นระลอกกลอกกลิ้งเป็นเกลียวเกลียว ทางก็เปลี่ยวใจก็เปล่าเศร้าฤทัย