จัดทำโดย สำนักงานเกษตรอำเภอกะเปอร์ ข่าเหลือง จัดทำโดย สำนักงานเกษตรอำเภอกะเปอร์

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Alpinia Zerumbet Sw. วงศ์ : ZINGIBACEAE ชื่อสามัญ : Galawya

ลักษณะทั่วไป ต้น เป็นไม้ล้มลุก เนื้ออ่อนที่ขึ้นเป็นแตกกอ สูง 1.5-2 เมตร เหง้ามีข้อและปล้องชัดเจน ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับ มีสีเขียว รูปใบหอกยาวใหญ่ รูปวงรีหรือเกือบขอบขนาน คล้ายใบพายเรือกว้าง 7-9 ซม. ยาว 20-40 ซม. ดอก ดอกช่อ ออกที่ยอด ดอกย่อยขนาดเล็ก กลีบดอกสีขาว โคนติดกันเป็นหลอดสั้น ๆ ปลายแยกเป็น 3 กลีบ กลีบใหญ่ที่สุดมีริ้วสีแดง ใบประดับรูปไข่ ผลแห้ง แตกได้ รูปกลม มีรสขมและเผ็ดร้อน

สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา เหง้าสด - ตำผสมกับเหล้าโรง ใช้ทารักษาโรคผิวหนังที่เกิดจากเชื้อรา เช่น กลาก เกลื้อน สารที่ออกฤทธิ์คือน้ำมันหอมระเหย เหง้าอ่อน - ต้มเอาน้ำดื่ม บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และขับลม ข่าไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์และไม่เป็นพิษ

วิธีการใช้ อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด ทำได้โดยใช้เหง้าแก่ของข่าสดหรือแห้ง ขนาดเท่าหัวแม่มือต้มกับน้ำดื่ม กลากเกลื่อน เอาหัวข่าแก่ล้างให้สะอาด ฝานออกเป็นแว่นบางๆหรือทุบให้แตก เอาไปแช่เหล้าโรงทิ้งไว้ 1 คืน ทำความสะอาดบริเวณที่เป็น เอายามาทาบริเวณที่เป็น จนกว่าจะหาย

ประโยชน์ทางอาหาร การปรุงอาหาร คนไทยทั่วประเทศ รู้จักข่ากันเป็นอย่างดี โดยเฉพาะเหง้าแก่ เหง้าอ่อน และดอกข่า ถือได้ว่าเป็นผัก เหง้าแก่ใช้เป็นเครื่องปรุงรส แต่งกลิ่น และเป็นเครื่องปรุงสำคัญของต้มยำทุกชนิด และแกงบางชนิด ส่วนเหง้าอ่อน ต้นอ่อน และดอกอ่อน นำมารับประทานสดๆ หรือลวกให้สุก ใช้เป็นเครื่องจิ้มกับน้ำพริก เหง้าอ่อนสด ยังสามารถนำไปปรุงเป็นอาหารได้อีกด้วย เช่น ต้มข่าไก่ ตำเมี่ยงข่าไก่ หรือตำเมี่ยงข่า ต้มยำ

ประโยชน์ต่อสุขภาพร่างกาย เหง้าอ่อนมีรสเผ็ด มีสรรพคุณเป็นยา ขับลมในลำไส้ แก้ปวดมวนไซ้ท้อง ดอกอ่อนก็มี รสเผ็ด เช่นเดียวกัน เหง้าอ่อน 100 กรัม ให้พลังงานต่อร่างกาย 20 กิโลแคลอรี่ มีเส้นใย 1.1 กรัม แคลเซียม 5 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 27 มิลลิกรัม เหล็ก 0.1 มิลลิกรัม วิตามินบี 2 0.15 กรัม และวิตามินซี 23 มิลลิกรัม

ต้มข่าไก่ ส่วนผสม เนื้อไก่ 500 กรัม กะทิ 1000 กรัม เห็ดฟาง 200 กรัม         เนื้อไก่            500    กรัม         กะทิ              1000  กรัม         เห็ดฟาง          200    กรัม        ข่าอ่อน              50    กรัม        ข่าทุบ               25    กรัม        ตะไคร้ทุบ          100    กรัม        ใบมะกรูด            3     กรัม        รากผักชี             37    กรัม        เกลือ                 10   กรัม        น้ำมะนาว            50   กรัม        น้ำปลา               50   กรัม        ใบผักชี               5    กรัม วิธีทำ        1 .หั่นไก่เป็นชิ้นพอสวยงาม      2.นำข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด รากผักชี ที่ทุบแล้วใส่หม้อ เติมกะทิตั้งไฟจนมีกลิ่นหอมแล้วจึงใส่เนื้อไก่เคี่ยวด้วยไฟอ่อนจนเนื้อไก่สุก      3.เติมกะทิที่เหลือจนหมด ปรุงรสด้วยเกลือ น้ำปลา พริกขี้หนู เห็ดฟางปิดไฟแล้วจึงใส่น้ำมะนาวโรยใบผักชี