Microbiology and Parasitology Introduction to Microbiology

Slides:



Advertisements
งานนำเสนอที่คล้ายกัน
ชีววิทยา (Biology) มัธยมศึกษาตอนต้น.
Advertisements

เซลล์และกระบวนการดำรงชีวิตของพืช
ภูมิคุ้มกันของร่างกาย
ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับเอดส์
โรคแท้งติดต่อ (Brucellosis)
Avian Salmonellosis ระบาดวิทยา
วิชายาและการใช้ยาสัตว์ (Animal Drugs and Usage) รหัสวิชา
นิยามศัพท์ทางเภสัชวิทยา
โครโมโซม.
วัฏฎ3 อาหารสำหรับวัยรุ่น
การค้นพบสารพันธุกรรม. ในปี พ. ศ
แนวข้อสอบ - เมนเดลเป็นนักพันธุศาสตร์ที่ทำการศึกษาเกี่ยวกับเรื่อง ต้นถั่วลันเตา - ลักษณะพันธุกรรมที่ถ่ายทอดไปสู่รุ่นลูกเรียกว่า ลักษณะเด่น - ลักษณะพันธุกรรมที่ถ่ายทอดไปสู่รุ่นหลาน.
ความสำคัญของพืชและอนาจักรพืช
การปรับปรุงพันธุ์พืชเพื่อต้านทานโรคและแมลง
วิตามินบี 12 (Cobalamin)
โพรโทซัว( Protozoa ).
โรคที่เกิดจากสารเคมีที่เป็นพิษในอาหาร
โรคพยาธิ จัดทำโดย โรคพยาธิ ด.ช.พัสกร มะลิแก้ว เลขที่26
แนวทางการใช้ยาปฎิชีวนะ
หอผู้ป่วยทารกแรกเกิด 2
การปฏิบัติตัวขณะได้รับยาเคมีบำบัด โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่
ยินดีต้อนรับ สู่..ตึกโรคปอด.
งานสุขศึกษา หอผู้ป่วยกุมาร 3
โรคเอสแอลอี.
ผู้ป่วยเม็ดเลือดขาวต่ำ
เทคโนโลยีชีวภาพ เสาวลักษ์ สารรัมย์.
เทคโนโลยีชีวภาพ แก๊สชีวภาพ นำเสนอโดย 1. นายทรงศักดิ์ ศรีสันติสุข 2
คุณสมบัติของเซลล์ เพิ่มจำนวนได้โดยการแบ่งเซลล์
หลักการเกิดโรค สุวัสสา เพ็งสีแสง คณะสาธารณสุขศาสตร์
Other Protozoa.
I. โรคผิวหนัง 1.1. เกิดจากปาราสิตภายนอก เช่น
โรคนิวคาสเซิล (Newcastle disease : ND)
โรคอหิวาต์เป็ด ไก่ (Fowl cholera)
โรคบิด/โรคคอคซิดิโอซิส (Coccidiosis)
กลุ่มอาการท้องเสียในลูกโค (Calf scour)
วัคซีน ( vaccine ) วัคซีนหมายถึง immunogen ที่เป็นอนุภาคหรือเซลล์ของเชื้อโรคซึ่งที่ทำให้ตายหรือมีความรุนแรงของโรคลดน้อยลงแล้วนำเข้าสู่ร่างกายมนุษย์หรือสัตว์เพื่อกระตุ้นให้สร้าง.
เรื่อง การติดเชื้อรา Aspergillosis เนื่องจากเชื้อ Aspergillus
โรคไข้สมองอับเสบเจอี Japanese encephalitis เสนอ อาจารย์ ดอเล๊าะ ดาลี จัดทำโดย น.ส.เนตรนภา ชั่งประดิษฐ รหัส กลุ่มพื้นฐานที่ 12.
เชื้อ Aeromonas hydrophila ที่ก่อโรคในปลาน้ำจืด
เรื่อง สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง
Tuberculosis วัณโรค.
โรคสำคัญที่พบในการเลี้ยงไก่ฟ้า รศ. น. สพ
ความก้าวหน้าและผลของเทคโนโลยีชีวภาพ
DNA สำคัญอย่างไร.
เรื่อง เซลล์พืชและเซลล์สัตว์
นางสาวเพ็ญศรี กล่อมคุ้ม
ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด
ในการสอบสวนโรคกลุ่มต่าง ๆ
โรคอุจจาระร่วง.
โดย โรงพยาบาลร้องกวาง
โรคมือปากเท้าเปื่อย (Hand foot mouth syndrome)
การใช้สารเคมีในด้านเกษตรกรรม
การใช้สารเคมี สมาคมอารักขาพืชไทย ได้ถือกำเนิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ ใช้ชื่อในขณะนั้นว่า “ สมาคม ผู้ประกอบธุรกิจสารเคมีกำจัดศัตรูพืช : ส.ธ.ก. ( Thai Pesticide.
Properties and Classification
พืชแต่งพันธุ์ต้านทานแมลง
คำแนะนำเรื่อง โรค มือ เท้า ปาก สำหรับผู้ปกครอง.
Tonsillits Pharynngitis
Nipah virus.
 “ เชื้อโรค ” หมายถึง จุลินทรีย์ซึ่งสามารถก่อให้เกิดการติด เชื้อหรือโรคติดเชื้อได้ เช่น ไวรัสแบคทีเรีย รา โปรโตซัว ริคเก็ตเชีย และหนอนพยาธิ  “ เชื้อโรค.
โรคภัยไข้เจ็บในสุนัข
เชื้อรา แบคทีเรีย โปรโตซัว ไวรัส สาหร่าย
อย่า ! ให้คนที่รักต้องจากไปเพราะ...
เรื่อง ประโยชน์ต่อสุขภาพ ของใบบัวบก
โรคกระเพาะอาหาร Gastritis.
ระบบขับถ่าย เรื่อง สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6
 “ เชื้อโรค ” หมายถึง จุลินทรีย์ซึ่งสามารถก่อให้เกิดการติด เชื้อหรือโรคติดเชื้อได้ เช่น ไวรัสแบคทีเรีย รา โปรโตซัว ริคเก็ตเชีย และหนอนพยาธิ  “ เชื้อโรค.
อิทธิพลของฮอร์โมนเพศ
โรคเบาหวาน เป็นชื่อของกลุ่มอาการของโรค ที่ร่างกายไม่สามารถใช้น้ำตาลได้
ใบสำเนางานนำเสนอ:

Microbiology and Parasitology Introduction to Microbiology By Amporn Thiengtrongdee February /20/2012

วัตถุประสงค์ เพื่อ.. ทราบประวัติความเป็นมาของ วิชาจุลชีววิทยา ทราบประวัติความเป็นมาของ วิชาจุลชีววิทยา ทราบการจัดหมวดหมู่ของ วิชาจุลชีววิทยา เรียกและเขียนชื่อจุลชีพได้ถูกต้อง

Microbiology จุลชีพหรือจุลินทรีย์ =microbe or microorganism เป็นวิชาที่เรียนเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กมองด้วยตาเปล่าไม่เห็นต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ เรียกว่าจุลินทรีย์ มีอยู่ในสิ่งแวดล้อมซึ่งก่อให้เกิดทั้งคุณและโทษ กับ มนุย์ สัตว์ พืช ศึกษาเกี่ยวกับโครงสร้าง การสืบพันธุ์ สรีรวิทยา การจำแนกเผ่าพันธุ์ การแพร่กระจายและความสัมพันธ์กับสิ่งมีชีวิตอื่น

ประวัติการค้นพบจุลชีพ Antony van Leeuwenhoek เป็นผู้ประดิษฐ์กล้องจุลทรรศน์และเห็น Bacteria เป็นคนแรก เสียชีวิตปี 1723 ครั้งแรกผลิตแว่นขยายดูเส้นใยด้าย ต่อมาก็ฝนเลนส์และส่องดู น้ำฝน เหล้าองุ่น แล้ววาดรูป เม็ดเลือด, ส่าเหล้า, Protozoa, Bacteria

กำเนิดของจุลชีววิทยา Louis Pasteur 1822-1895 ชาวฝรั่งเศส บิดาแห่งจุลชีววิทยา เชื่อว่า Bacteria ทำให้เปลี่ยนแปลงใน Fermentation 1855-1860 พบว่า Bacteria มักให้กรด Lactic และ กรดบิวทีริค (Butyric acid) พวกส่าหรือยีสต์เมื่อหมักแล้วจะได้ Alcohol

Louis Pasteur & Robert Koch 1857-1914 เป็นยุคทอง สาธิต Anaerobe เจริญและมีชีวิตในที่ซึ่งไม่มีออกซิเจนเลย Aerobe เจริญและมีชีวิตได้ในที่มีออกซิเจนเท่านั้น Facultative anaerobe เจริญได้ทั้งในที่มีและไม่มีออกซิเจน แต่จะชอบที่มีออกซิเจนมากกว่า 1850-60 โต้แย้งกับทฤษฎีที่บอกว่าจุลินทรีย์เกิดขึ้นเองจากสิ่งไม่มีชีวิต และเป็นตัวการของ Fermentation ทำให้เหล้าองุ่นเปรี้ยว และพัฒนา Sterilization, Pasteurization

Louis Pasteur

การค้นพบวัคซีน 1881 Pasteur นำเชื้อโรคแอนแธร็ค เลี้ยงที่ 42-43 °c เชื้อจะลดความรุนแรงลง นำไปปลูกในสัตว์ทำให้ต้านทานโรคได้ นำเชื้อพิษสุนัขบ้าจากน้ำลายของสุนัขบ้าฉีดเข้าในสันหลังของกระต่าย กระต่ายตายก็เอามาทำให้แห้งแล้วฉีดเป็นระยะติดต่อกันเริ่มตั้งแต่ถูกสุนัขบ้ากัด สามารถป้องกันโรคกลัวน้ำได้ Pasteur ทำงานหนักจนป่วยเป็นอัมพาต แต่ก็ทำมาเรื่อยๆ จนกระทั่ง 1895 จึงเสียชีวิต

สมมติฐานของค้อค (Koch’s postulates) หลักที่ใช้ในการพิสูจน์โรคของค้อค ต้องพบเชื้อโรคในบริเวณที่แสดงอาการเป็นโรค เชื้อนั้นต้องแยกออกมาเป็นเชื้อบริสุทธิ์ได้ นำเชื้อไปเพาะในพืชหรือสัตว์ปกติจะทำให้เกิดโรคเดิมได้ และแยกเชื้อบริสุทธิ์ของโรคนั้นจากสัตว์หรือพืชทดลอง ไวรัสและริคเก็ตเซียไม่สามารถเพาะเลี้ยงในอาหารเลี้ยงเชื้อได้ ต้องเลี้ยงใน cell สิ่งมีชีวิต

Koch’s postulates

การศึกษาจุลชีววิทยา Bacteriology ศึกษาลักษณะทั่วไป ประโยชน์และโทษของแบคทีเรีย Immunology ศึกษาเกี่ยวกับการต้านทานโรค การผลิต การพัฒนาวัคซีน การสร้างความต้านทานโรคเมื่อได้รับเชื้อ ช่วยให้ตรวจวินิจฉัยได้เร็วขึ้น Mycology ศึกษาเกี่ยวกับกลุ่มรา ได้แก่ รา (mold) yeasts, mushrooms Phycology ศึกษาสาหร่าย Virology ศึกษาไวรัสที่ก่อโรคในคน สัตว์ เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก Protozoalogy ศึกษาโปรโตซัวก่อโรคในคน สัตว์

คุณสมบัติทั่วไปของจุลินทรีย์ พบในสิ่งแวดล้อม คน พืช สัตว์ เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก แบคทีเรียมีขนาด 1-2 µm ไวรัสมีขนาด 20 nm มีทั้งทำให้ก่อโรคและไม่ก่อโรค

จุลชีพที่ก่อโรคในคน มี 5 พวก Protozoa (Parasite) เป็นชนิดเซลล์เดียวที่มี protoplasm, nucleus บางชนิดมีระยะเปลี่ยนแปลงรูปได้ Bacteria เป็นเซลล์เดียว ขนาดเล็กรูปร่าง กลม ยาว ท่อน อยู่รวมตัวหรือเดี่ยวๆ บางชนิดมี Capsule บางชนิดสร้าง spore ได้ Virus ขนาดเล็กมาก มองด้วยกล้องจุลทรรศน์ไม่เห็น ต้องอาศัยในสิ่งมีชีวิต Fungi ลักษณะรูปร่างไม่แน่นอน ผนังเซลล์หนา อยู่เซลล์เดียวหรือหลายเซลล์ ต่อกันเป็นเส้นยาว เจริญแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ สร้าง spore ได้ Rickettsiales คล้ายแบคทีเรียแต่ขนาดเล็กกว่าและเจริญในสิ่งมีชีวิต

ประโยชน์ของจุลินทรีย์ ผลิตยาปฏิชีวนะ การกำจัดขยะมูลฝอย ผลิตอาหาร เช่น นมเปรี้ยว ขนมปัง เนย ใช้เทคนิคพันธุวิศวกรรม โดยใช้ปฏิกิริยาลูกโซ่ (Polymerase chain reaction; PCR) มาผลิต Insulin, Growth hormone, Interferon เพื่อใช้รักษาโรค การควบคุมแมลง สงครามชีวภาพ

Cell Robert Hooke ใช้กล้องจุลทรรศน์ดูไม้ Cork พบโครงสร้างสี่เหลี่ยมว่างๆ จึงเรียกว่า Cell และใช้กำลังขยายมากขึ้นพบว่าภายในมีของเหลวจึงเรียกว่า Protoplasm ซึงมีความสำคัญต่อการดำรงชีวิตของเซลล์ Cell เป็นโครงสร้างสำคัญของสิ่งมีชีวิต แบ่งเป็น 2 ชนิด -Prokaryotic cell เป็นเซลล์ที่มีส่วนประกอบง่ายๆ เช่น เซลล์แบคทีเรีย -Eukaryotic cell เป็นเซลล์ที่มีส่วนประกอบต่างๆซับซ้อน เช่น Protozoa รา พืช สัตว์

สิ่งมีชีวิตแบ่งตามลักษณะของเซลล์ เป็น 3 อาณาจักร สิ่งมีชีวิตแบ่งตามลักษณะของเซลล์ เป็น 3 อาณาจักร อาณาจักรสัตว์ (Animal Kingdom) อาณาจักรพืช (Plant Kingdom) อาณาจักรโปรตีสตา (Protista Kingdom)

Protista Kingdom แยกได้ 2 กลุ่มตามลักษณะของเซลล์ Eukaryotes เซลล์ชั้นสูง ได้แก่ สาหร่าย (Algae) ยกเว้นสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน (blue-green algae) โปรโตซัว (Protozoa) รา (Fungi) ลักษณะของเซลล์ชั้นสูงคล้ายคลึงกับเซลล์ของพืชและสัตว์ 2. Prokaryotes เซลล์ชั้นต่ำ ได้แก่ แบคทีเรีย สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน (blue-green algae)

blue-green algae

การเรียกชื่อแบคทีเรีย ชื่อสามัญ E. coli มีชื่อสามัญว่า Colon bacillus ชื่อวิทยาศาสตร์ เรียกชื่อ genus และ species คู่กัน เขียนตัวเอนโดยไม่ต้องขีดเส้นใต้ เขียนตัวตรงต้องขีดเส้นใต้ แยกระหว่าง genus และ species ชื่อแรกเป็น genus ให้เขียนตัวใหญ่ และตัวหลังเป็น species ให้เขียนตัวเล็ก Pseudomonas aeruginosa Escherichia coli เขียนครั้งแรกตัวเต็ม E. coli เขียนครั้งต่อไป ย่อ genus

รูปพรรณสัณฐานของแบคทีเรีย (Morphology) การสืบพันธุ์ แบบ Binary fission คือการแบ่งตัวจาก 1 เป็น 2 -4-8-16 ทรงกลม (COCCUS) -Staphylococcus พวกที่มีการเรียงตัวเป็นกลุ่มๆ -Streptococcus พวกที่มีการเรียงตัวเป็นสายยาว -Tetrad เรียงตัวติดกันเป็น 4 เซลล์

Morphology

รูปร่างลักษณะ Staphylococcus รูปร่างกลม คล้ายพวงองุ่น

Streptococcus รูปร่างกลม เป็นสาย

Neisseria gonorrhoeae Diplo coccus

Bacillus (ทรงแท่ง) Mycobacterium Tuberculosis

Spirillum (ทรงเกลียว) Treponema pallidum พบในปาก ลำไส้ อวัยวะเพศ ซึ่งเป็นสาเหตุของโรค ซิฟิลิส Vibio cholerae พบในอุจจาระ เป็นสาเหตุของอหิวาตกโรค

Vibio cholerae

Treponema pallidum

Treponema pallidum

การจำแนกแบคทีเรีย โดยการย้อมสี Gram เชื้อแบคทีเรียกรัมบวก (Gram positive bacteria) ย้อมสีติดสี น้ำเงิน-ม่วง เชื้อแบคทีเรียกรัมลบ (Gram negative bacteria) ย้อมสีติดสีแดง

Gram negative bacteria ย้อมติดสีแดง

Gram positive bacteria ย้อมติดสีน้ำเงิน-ม่วง

ชนิดของแบคทีเรีย 1. Anaerobic bacteria - Clostridium tetani - Clostridium botulinum

ลักษณะของผู้ป่วยที่เป็น Tetanus

2.Aerobic Bacteria แบคทีเรียดำรงชีวิตอยู่ได้โดยต้องมีออกซิเจน Gram negative cocci Gram positive bacilli Gram negative bacilli

โครงสร้างของแบคทีเรีย

Flagella ใช้เคลื่อนไหว มี H antigen เช่นเชื้อ Salmonella typhi

Pili ถ่ายทอดยีน เกาะยึด cell host เช่น Shigella, Neiserria gonorrhea Pili ของ Shigella

Capsule ป้องกันการ จับกินจาก Cell host

Cell wall สร้างสารพิษ (endotoxin) มี O antigen เช่น Salmonella typhi

ความสำคัญของ Cell wall ปกป้องตัวเชื้อทำให้เชื้อคงรูปร่างอยู่ได้ ไวต่อยาต้านจุลชีพ ย้อมติดสี วิธีกรัม เป็นแอนติเจน ชนิด O antigen เป็นสารพิษ ชนิด endotoxin

Nucleus ประกอบด้วยสาร deoxyribonucleic acid (DNA) เป็นแหล่งข้อมูลทางยีนส์ซึ่งจะถ่ายทอดไปยังเซลล์แบคทีเรียรุ่นต่อไป เช่น ยีนส์ของเชื้อที่ดื้อยา

Endospore ในกรณ๊ที่สิ่งแวดล้อมไม่เหมาะสม มีการสร้างสปอร์เพื่อให้ทนทานต่อสิ่งแวดล้อม สารเคมี ความร้อน ความแห้งแล้ง เชื้อที่สร้างสปอร์ คือ -Clostridium tetani -Bacillus antracis สร้างสปอร์เมื่ออยู่ในภาวะที่มีออกซิเจน เพราะเชื้อไม่ต้องการออกซิเจน

การถ่ายทอดพันธุกรรมของแบคทีเรีย Conjugation เป็นการถ่ายทอดยีนส์จากเซลล์หนึ่งไปยังอีกเซลล์หนึ่ง แบบมีเพศ จาก Sex pili Transformation เป็นการถ่ายทอดยีนส์จากบางชิ้นส่วนของ DNA เข้าไปผสมกับ DNA ในโครโมโซมของเซลล์อีกตัวหนึ่ง Transduction เป็นการเคลื่อนย้ายสารพันธุกรรมจากแบคทีเรียตัวหนึ่งไปยังอีกตัวหนึ่ง

การผ่าเหล่า (Mutation) มีการเปลี่ยนแปลงยีนส์ของเชื้อแบคทีเรีย ทำให้เชื้อดื้อต่อยาปฏิชีวนะ โดยมีการปรับตัว เมื่อได้รับน้ำยาฆ่าเชื้อ การกินยาไม่ครบ หรือสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนไป

Virus เป็นจุลินทรีย์ที่มีขนาดเล็กมากต้องอาศัย กล้องจุลทรรศน์อีเลคตรอนขยายดู มีสารพันธุกรรมเป็น DNA หรือ RNA อย่างใดอย่างหนึ่ง เจริญเติบโตและอาศัยอยู่ในเซลล์ของสิ่งที่มีชีวิตเท่านั้น

Virus แตกต่างจากจุลินทรีย์ชนิดอื่นๆอย่างไร มีขนาดเล็กมาก ประกอบด้วยกรดนิวคลีอิคเพียงชนิดเดียวคือ DNA หรือ RNA เท่านั้นที่ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรม อาศัยสิ่งที่มีชีวิตในการยังชีพและเจริญพันธุ์ มีโครงสร้างที่เรียบง่าย มีกรดนิวคลีอิคอยู่ตรงกลาง หุ้มด้วยโปรตีน การเพิ่มจำนวนโดย replication คือการพิมพ์ออกจากตัวเดิม ไม่ถูกทำลายด้วยยาต้านจุลชีพหรือยาปฏิชีวนะ

โครงสร้างของไวรัส มีกรดนิวคลิอิคชนิดเดียวอยู่ตรงกลาง (Core) มี Capsid เป็นโปรตีนห่อหุ้ม เป็น Capsomere บางชนิดมี Envelop ซึ่งเป็นไขมันห่อหุ้มข้างนอกอีกชั้น

Structure of virus HIV

หน้าที่ของ Capsid ป้องกัน DNA หรือ RNA ถูกทำลาย เกาะติดกับ Cell host ทำให้ไวรัสคงรูปร่างไว้ได้

รูปร่างของ Virus Isosahedral คือ รูปร่างทรงเหลี่ยมหรือลูกบาศก์ เช่น Poliovirus Helical คือ รูปร่างแท่งยาว มี capsid เรียงตัวเป็นบันไดเวียน เช่น Paramyxovirus ก่อโรค Mump, Measles) Complex คือ รูปร่างซับซ้อน ประกอบด้วย envelop ซึ่งเป็นไขมันห่อหุ้มภายนอก หรือมี spike เช่น Pox virus, Rhabdovirus มีรูปร่างคล้ายกระสุนปืน ซึ่งก่อโรค Rabies

Isosahedral (polio) rabies virus

การจำแนกชนิดของ Virus (ต่อ) ใช้คุณสมบัติทางชีวเคมี ชนิดของกรดนิวคลิอิค DNA หรือ RNA ใช้ลักษณะทางอิมมูน ใช้ลักษณะการติดต่อของโรคโดยธรรมชาติ เช่น ไวรัสที่มียุงเป็นสื่อ เรียกว่า Mosquito-borne virus ยุงลาย ก่อโรค Dengue fever ยุงรำคาญ ก่อโรค Japanese encephalitis ยุงก้นปล่อง ก่อโรค Malaria ไม่ใช่ไวรัส

การจำแนกชนิดของ Virus (ต่อ) ลักษณะของการชอบเนื้อเยื่อที่ติดเชื้อ ชอบเนื้อเยื่อระบบประสาท เช่น Poliovirus, Rabies ชอบเซลล์ทางเดินหายใจ เช่น Influenza ชอบเซลล์ทางเดินอาหาร เช่น Rota virus ชอบเซลล์ตับ เช่น Hepatitis A, B virus

การจำแนกชนิดของ Virus (ต่อ) จำแนกตามอาการของโรค ติดเชื้อทั่วร่างกาย เช่น ฝีดาษ หัด อีสุกอีใส ไข้เลือดออก ระบบทางเดินหายใจ เช่น ไข้หวัดใหญ่ SARSไข้หวัดนก ผิวหนัง เช่น งูสวัด เริม เยื่อบุตา เช่น ตาแดง จาก adenovirus ตับอักเสบจากไวรัส Hepatitis virus (A,B,C D,E) ต่อมน้ำลาย คางทูม (Mump)

การจำแนกชนิดของ Virus (ต่อ) แบ่งตามลักษณะทางชีวเคมี DNA virus RNA virus

DNA Virus Adenoviridae เกิดโรคตาแดงและโรคติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ Papovaviridae Papiloma (หูด) Poxviridae ไข้ทรพิษ (Small pox)

DNA Virus Herpes viridae - Herpes simplex ก่อให้เกิดโรคเริม - Herpes zoster ก่อให้เกิดโรคงูสวัด - Cytomegalovirus (CMV) - Epstein–Barr virus มะเร็งของ Orolpharynx

Herpes zoster Herpes simplex

RNA virus Piconaviridae -Polio virus, Hepatis A virus Togaviridae Rubella virus Flaviviridae -Dengue hemorrhagic fever -Japanese encephalitis

RNA virus Orthomyxoviridae Influenza Paramyxoviridae -Mump virus -Measles Rhabdoviridae Rabies

RNA virus Retroviridae -Human Immunodeficiency virus Coronaviridae -SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome)

เชื้อรา (fungi) คืออะไร เป็นสิ่งที่มีชีวิตที่จัดอยู่ในจำพวกพืชไม่มีราก ไม่มีลำต้น ไม่มีใบ ดำรงชีวิตอยู่ด้วยสารอินทรีย์ที่มีชีวิตหรือ ตายแล้ว การสืบพันธุ์อาศัย แบบมีเพศและไม่มีเพศ

ลักษณะรูปร่างของเชื้อรา Molds หรือ Hyphae เป็นเส้นใยหรือเป็นหลอดยาว Hyphae ทำหน้าที่ดูดอาหารไปเลี้ยงเซลล์ หรือ สร้างเซลล์สืบพันธุ์ ทั้งชนิดมีเพศหรือไม่มีเพศ

ลักษณะรูปร่างของเชื้อรา Yeasts มีรูปร่างกลม หรือ รูปไข่ ขยายพันธุ์โดยการ Budding

เชื้อราก่อโรคในคน Superficial mycoses Dermatophyte Systemic mycoses Opportunistic fungi

Superficial mycoses เป็นเชื้อราที่เกิดกับบริเวณผิวหนัง ส่วนนอกสุด (Epidermis) Tinea versicolor เกลื้อน

Tinea versicolor เกลื้อน เกิดจากเชื้อ Malassezia furfur พบมากในคนที่เป็นโรคขาดอาหาร โลหิตจาง ผู้ที่ได้รับยาสเตียรอยด์ เชื้อชอบไขมันบนผิวหนังของคน ลักษณะผิวหนัง รอยด่างสีขาว แดง อาจมีขุยเล็กๆ หรือเกล็ดเล็กๆ คันเมื่อเหงื่อออก พบรอยด่างตามหน้า หน้าอก คอ หลัง ไหล่ และตามแขนขา ติดต่อได้ด้วยการสัมผัสหรือใช้เสื้อผ้าร่วมกัน

Tinea versicolor เกลื้อน

Tinea versicolor การวินิจฉัย - Wood light ส่องดูบริเวณรอยด่าง - ขูดรอยด่าง หยดด้วย 10 % KOH ส่องกล้องจุลทรรศน์

การรักษาเกลื้อน 20 % Sodium thiosulfate ทา Salicylic acid ทา Tolnaftate ทา Selenium sulfide ทา

Dermatophyte เป็นเชื้อราที่เกิดขึ้นกับผิวหนัง ผม เล็บ และขุมขน * มี 3 genus ประกอบด้วย - Epidermophyton - Microsporum - Trichophyton

Tinea capitis เชื้อราที่ผมหนังศีรษะ เชื้อที่เป็นสาเหตุ - Microsporum - Trichophyton เป็นกลากที่ขุมขนบนหนังศีรษะ ชันนะตุ พบมากในเด็ก เมื่อหายจากโรคจะมีรอยโรคหลงเหลืออยู่ ไม่มีผมขึ้น

Tinea capitis

Tinea coporis ขี้กลากตามลำตัว เชื้อที่เป็นสาเหตุ - Microsporum - Trichophyton มีอาการคัน ผื่นแดงเป็นวงกลม คัน

Tinea coporis

Tinea unguium ขี้กลากที่เล็บ Tinea barbae ขี้กลากที่เครา Tinea cruris สังคัง Tinea pedis ฮองกงฟุต

Tinea unguium ขี้กลากที่เล็บ

Tinea barbae ขี้กลากที่เครา

Tinea cruris สังคัง

Tinea pedis ฮองกงฟุต

Systemic mycoses โรคติดเชื้อราที่เกิดขึ้นกับอวัยวะต่างๆภายในร่างกาย Candidiasis Cryptococcosis Histoplasmosis Alfatoxicosis

Opportunistic fungi เชื้อราฉวยโอกาส มักพบในผู้ป่วยที่มีภูมิต้านทานลดลง เช่น โรคเอดส์ เชื้อที่พบบ่อย คือ Candida albican Cryptococcus neoformans

Candidiasis Candida albican เชื้อราในช่องปาก เป็นฝ้าขาว เชื้อราในช่องคลอด มีตกขาว คันช่องคลอด มักเกิดในผู้ป่วยที่มีภูมิต้านทานอ่อนแอ การรักษาใช้ยา Amphotericin

Candidiasis

Candidiasis

Cryptococcosis เชื้อ Cryptococcus neoformans มักพบในผู้ป่วยที่ภูมิคุ้มกันน้อย เช่น เอดส์ ทำให้เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ปวดศีรษะ พบเชื้อราในดิน ปุ๋ย ขี้นกพิราบ การติดต่อ โดยหายใจเอาเชื้อเข้าไป การรักษา Amphotericin B

cryptococcosis เชื้อ Cryptococcus neoformans มีแคปซูลหุ้ม

Histoplasmosis Histoplasma capsulatum พบเชื้อตามดินปุ๋ย ขี้ไก่ ขี้ค้างคาว การติดต่อ หายใจเอาสปอร์เชื้อราเข้าไป เกิดโรคต่อต่อมน้ำเหลือง ม้าม ตับ ไขกระดูก อาการคล้ายวัณโรค ไข้ เหงื่อออก น้ำหนักตัวลด อ่อนเพลีย

Aflatoxicosis เกิดจากรับประทานสารพิษของเชื้อรา (Aflatoxin) เข้าไป เชื้อราที่สร้างสารพิษคือ Aspergillus flavus เจริญได้ดีในถั่วลิสง มีอาการต่อตับ หรือมะเร็งตับ

ขอขอบคุณ อาจารย์ สิทธิ อติรัตนา วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี จักรีรัช คุณนิพนธ์ ธัญญวานิช คณะเวชศาสตร์เขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล เอื้อเฟื้อเอกสารประกอบการสอนบางส่วนและ Specimen