การนวดไทยแบบราชสำนัก เรียบเรียงโดย พลอยชนก ปทุมานนท์ คณะการแพทย์แผนไทยอภัยภูเบศร มหาวิทยาลัยบูรพา
ความหมายการนวดไทยแบบราชสำนัก การใช้นิ้วมือและมือกดนวดบริเวณร่างกายมนุษย์ตามศาสตร์ของแพทย์แผนไทยที่เคยปฏิบัติมาในราชสำนัก เพื่อบำบัด รักษาโรค ป้องกันโรค ฟื้นฟูสมรรถภาพและสร้างเสริมสุขภาพของผู้ป่วย
ลักษณะเฉพาะ ๑. ผู้นวดต้องมีกิริยามารยาทที่สุภาพ (เดินเข่าหาผู้ป่วย ไหว้ผู้ป่วยก่อนลงมือนวดเพื่อเป็นการขอโทษที่ต้องนวดสัมผัสร่างกายผู้ป่วย ไม่ก้มหน้าหรือแหงนหน้าจนดูไม่สุภาพ ไม่หายใจรดผู้ป่วย) ๒. มีหลักการตรวจวินิจฉัยและรักษาโรค (ซักถามประวัติและตรวจร่างกายผู้รับการบำบัดก่อน)
๓. มีความรู้ที่จะทำให้การนวดมีผลต่ออวัยวะและเนื้อเยื่อที่อยู่ภายใน (ความรู้ทางหัตถเวชกรรมแผนไทย กายวิภาคศาสตร์ สรีรวิทยา และพยาธิวิทยา) ๔. ผู้นวดบำบัดใช้เฉพาะมือและนิ้วมือเท่านั้น
ประโยชน์ ๑. กระตุ้นระบบไหลเวียนเลือด น้ำเหลือง และระบบประสาทให้ทำงานดีขึ้น ๒. ช่วยให้กล้ามเนื้อคลายตัว (ลดอาการปวด ตึง ล้าตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย) ๓. ช่วยฟื้นฟูสมรรถภาพของผู้ป่วยที่เกิดจากโรคหรือภาวะผิดปกติ เช่น อัมพฤกษ์ อัมพาต
โรคที่รักษาด้วยการนวดแบบราชสำนัก นิ้วไกปืน หัวไหล่ติด ไมเกรน คอตกหมอน ข้อเท้าแพลง อัมพฤกษ์ อัมพาต
ข้อห้ามและข้อควรระวังในการนวด ๑. ผู้ป่วยที่มีไข้สูงเกิน ๓๘.๕ องศาเซลเซียส ๒. ผู้ที่กำลังป่วยด้วยโรคติดเชื้อเฉียบพลัน ๓. มีความดันโลหิตสูงเกิน ๑๔๐/๙๐ มิลลิเมตรปรอท ๔. หน้ามืด ใจสั่น อาเจียน เพิ่งรับประทานอาหารอิ่มใหม่ ๆ
๕. กระดูกแตก ปริ หัก ร้าว ผ่าตัดใส่เหล็กหรือข้อเทียม ๖. บริเวณที่มีแผลเปิด เป็นมะเร็ง โรคผิวหนังที่สามารถ ติดต่อได้ ๗. หากต้องนวดหญิงมีครรภ์ ผู้สูงอายุ เด็ก ผู้ที่เป็นโรคเบาหวาน กระดูกพรุน ข้อต่อหลวมข้อเคลื่อน ต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ
เอกสารอ้างอิง มูลนิธิฟื้นฟูส่งเสริมการแพทย์ไทยเดิมฯโรงเรียนอายุรเวท. หัตถเวชกรรมแผนไทย (นวดแบบราชสำนัก). กรุงเทพฯ : พิฆเณศ พริ้นท์ติ้ง เซ็นเตอร์ จำกัด, ๒๕๔๘.