สำนักเทคโนโลยีชีวภาพการผลิตปศุสัตว์ น้ำเชื้อ จัดทำโดย สำนักเทคโนโลยีชีวภาพการผลิตปศุสัตว์ กรมปศุสัตว์

น้ำเชื้อ (Semen) น้ำเชื้อ คือ ของเหลวสีขาวขุ่น ซึ่งหลั่งออกมาจากอวัยวะเพศของสัตว์เพศผู้ขณะทำการผสมพันธุ์ น้ำเชื้อ ประกอบด้วย 2 ส่วน ได้แก่ 1.ตัวอสุจิ (Spermatozoa) 2.สารซึ่งหลั่งจากต่อมเพศผู้ ได้แก่ Seminal plasma

ตารางแสดงคุณลักษณะของน้ำเชื้อ โคนม โคเนื้อ ปริมาตรน้ำเชื้อที่รีดได้แต่ละครั้งโดยประมาณ 6 ซีซี 4 ซีซี ความเข้มข้นของอสุจิ(ล้านตัว/ml)จากน้ำเชื้อที่รีดได้แต่ละครั้งโดยประมาณ 1,200 1,000 ปริมาณตัวอสุจิทั้งหมดจากน้ำเชื้อที่รีดได้แต่ละครั้งโดยประมาณ(ล้านตัว) 7,000 6,500 จำนวนอสุจิที่แข็งแรงสามารถเคลื่อนที่ไปข้างหน้า 70% 65% จำนวนอสุจิที่มีรูปร่างปกติ 80% PH 6.5-7

องค์ประกอบทางเคมีของน้ำเชื้อโค ปริมาณ (มิลลิกรัม/100 ซีซี) ฟรุคโต๊ส(Fructose) 530 ซอบิทอล(Sorbitol) 75 กลีเซอริล พอสโฟริล คลอไรด์ Glyceryl phosphoryl choline (GPC) 350 อินโนซิทอล(Inositol) 35 กรดซิติก(Citric Acid) 720 เออโกไทโอนีน(Ergothionine) พลาสมาโลเจน(Plasmalogen) 60 โซเดียม(Sodium) 230 โพแทสเซี่ยม(Potassium) 140 คลอรีน(Chlorine) 180 แคลเซี่ยม(Calcium) 44 แม็กนีเซี่ยม(Magnesium) 9

ปริมาณน้ำเชื้อ (Semen) ของโคที่หลั่งออกมาแต่ละครั้ง จะประมาณ 2-8 มิลลิลิตรหรือซีซี ค่าความเป็นกรด-ด่าง(pH) 6.5-7 มีจำนวนตัวอสุจิ ประมาณ 1,200 ล้านตัวต่อปริมาตรน้ำเชื้อ 1 มิลลิลิตร

ตัวอสุจิ ความยาว 60-70 ไมครอน (1 ไมครอน เท่ากับ 1/1000 มิลลิเมตร) ความยาว 60-70 ไมครอน (1 ไมครอน เท่ากับ 1/1000 มิลลิเมตร) หัวอสุจิจะมีลักษณะกลมรีและแบน ขนาดของส่วนหัวยาวประมาณ 8-10 ไมครอน กว้าง 4 ไมครอน และหนาประมาณ 0.5 ไมครอน

อสุจิที่หลั่งออกจากพ่อพันธุ์ที่มีความสมบูรณ์พันธุ์ จะมีรูปร่างปกติประมาณ 80 % ของจำนวนอสุจิที่หลั่งออกมาทั้งหมด ประมาณ 80-90 % ของตัวอสุจิที่มีรูปร่างปกตินี้ สามารถเคลื่อนที่ไปข้างหน้าได้ด้วยความเร็วไม่น้อยกว่า 6 มิลลิเมตร ต่อนาที

ตัวอสุจิที่ปกติ จะประกอบไปด้วย 2 ส่วน ได้แก่ ส่วนหัวและส่วนหาง ส่วนหางจะสามารถแยกได้อีกเป็น 3 ส่วน คือส่วนกลาง(mid piece) , ส่วนหลัก(main piece) และส่วนปลาย(end piece)

ส่วนหัวของตัวอสุจิ จะถูกปกคลุมด้วยอะโครโซม(Acrosome) และโพสนิวเคลีย แคป(Postnuclear cap)

อะโครโซม(Acrosome) จะคลุมส่วนหัวด้านหน้า โพสนิวเคลีย แคป(Postnuclear cap)จะปกคลุมส่วนหัวด้านท้ายส่วนที่จะต่อกับหาง

อสุจิจะสามารถเจาะทะลุเปลือกไข่เพื่อเข้าผสมกับไข่ จำเป็นต้องอาศัยเอ็นไซม์(Enzyme) จากอะโครโซมเพื่อสลายเปลือกไข่ ถ้าอะโครโซมผิดปกติ หรือถูกทำลาย อสุจิจะไม่สามารถเจาะทะลุเปลือกไข่เพื่อเข้าไปผสมได้

ส่วนหางของตัวอสุจิ สามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ส่วน ได้แก่ -ส่วนกลาง(mid piece) -ส่วนหลัก(main piece) -ส่วนปลาย(end piece)

หางส่วนกลาง(mid piece) เป็นส่วนหางที่มีลักษณะหนา ยาวประมาณ 8-10 ไมครอน ประกอบไปด้วยไมโตครอนเดีย(Mitochondria) ซึ่งเป็นแหล่งพลังงาน

ส่วนต่อของหางส่วนกลาง(Mid piece) กับหัวของอสุจิ จะเป็นจุดที่อสุจิสลัดส่วนหางออก ในขณะที่เข้าผสมกับนิวเคลียส(Nucleus) ของไข่

หางส่วนหลัก(main piece) ยาวประมาณ 40-50 ไมครอน

หางส่วนปลาย(end piece) จะยาวประมาณ 3 ไมครอน

องค์ประกอบหลัก ๆ ของส่วนหาง ซึ่งเป็นส่วนที่ให้อสุจิเคลื่อนที่ได้ คือ เส้นแกนกลาง(axial filament) เส้นแกนกลางนี้ จะประกอบด้วยเส้นใยเล็ก ๆ เริ่มจากพร็อกซิมอล เซนทิโอล(Proximal centriole) และยาวไปตลอดจนสุดปลายหาง

เส้นใยที่ประกอบเป็นเส้นแกนกลางนี้ จะเรียงตัวเป็นคู่ตามแนวยาวเพื่อการโบกพัดให้อสุจิเคลื่อนที่ไปข้างหน้าได้

ลักษณะที่ผิดปกติของอสุจิ (Abnormal morphology of Sperm) การหลั่งน้ำเชื้อของพ่อโคทุกครั้ง จะมีตัวอสุจิที่มีความผิดปกติของรูปร่างปนออกมาเสมอประมาณ 8-10 %

ปริมาณ 8-10 % นี้ ไม่ก่อให้เกิดความผิดปกติและไม่ถือว่ามีความผิดปกติ แต่ถ้าตัวอสุจิที่หลั่งออกมามีความผิดปกติของรูปร่างมากกว่า 25% จึงถือว่ามีความผิดปกติเกิดขึ้น

ความผิดปกติของน้ำเชื้อที่มักพบ จะมี 3 อย่าง คือ 1.เกิดความผิดปกติที่ส่วนหัว 2.เกิดความผิดปกติที่ส่วนหาง 3.มีความผิดปกติโดยเกิดไซโตพลาสมิก ดรอป(Cytoplasmic droplets)

1.ความผิดปกติที่ส่วนหัว เช่น หัวใหญ่ , หัวเล็ก , หัวเบี้ยว , หัวแหลม , มี 2 หัว

2.ความผิดปกติที่ส่วนหาง เช่น หางม้วน , หางงอ , หางขาด , มี 2 หาง , หางบวม , มีหางส่วนกลาง(mid piece) 2 ท่อน

3.มีความผิดปกติโดยเกิดไซโต พลาสมิก ดรอป(Cytoplasmic droplets) เป็นการเกิดวงหรือหยดน้ำ ในหางบริเวณส่วนกลาง(mid piece)ของหาง ซึ่งเกิดจากความผิดปกติของขบวนการสร้างอสุจิ

สำนักเทคโนโลยีชีวภาพการผลิตปศุสัตว์ ขอขอบคุณ สำนักเทคโนโลยีชีวภาพการผลิตปศุสัตว์ กรมปศุสัตว์