สวนหิน (Rock garden) ดร.สุภาพรรณ ธรรมสุวรรณ ภาควิชาวิทยาศาสตร์การเกษตร ดร.สุภาพรรณ ธรรมสุวรรณ ภาควิชาวิทยาศาสตร์การเกษตร คณะเกษตรศาสตร์ฯ มหาวิทยาลัยนเรศวร

ความหมาย สวนหิน (Rock or Stone garden) หมายถึง สวนที่มีการนำหินมาใช้เป็นองค์ประกอบหลักของ สวน อาจมีพรรณไม้เข้ามาปลูกแทรกหรือไม่ก็ได้

สวนหินที่แชทเวิท ประเทศอังกฤษ

ข้อดีของสวนหิน ง่ายต่อการดูแลรักษา ประหยัดน้ำ เหมาะสำหรับสภาพพื้นที่ที่มีหินอยู่มาก เหมาะสำหรับพื้นที่ขนาดเล็ก

ประเภทของสวนหิน สวนหินที่เป็นระเบียบแบบแผน (formal rock garden)หรือสวนหินในเชิงสถาปัตยกรรม (architectural rock garden) สวนหินที่ไม่เป็นระเบียบแบบแผน (informal rock garden) หรือสวนหินเลียนแบบธรรมชาติ (naturalistic rock garden)

สวนหินตามธรรมชาติ

กำแพงหิน (Stone garden wall)

ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการสร้างสวนหิน การเลือกพื้นที่ (site selection) การระบายน้ำ (drainage) สภาพการถูกแสง (exposure) พื้นฉากหลัง (background) ลักษณะทางธรรมชาติที่มีอยู่เดิม (existing natural features) กำแพงสวน (garden wall) การเลือกหิน (rock selection) การออกแบบการปลูกพืช (planting design)

สวนหินที่เลียนแบบธรรมชาติ เน้นให้เหมือนธรรมชาติให้มากที่สุด และอยู่ในขนาดพื้นที่ทีจำกัดหรือย่อส่วนลงมาก ใช้หลักพื้นฐานของการออกแบบเช่นเดียวกับสวนพรรณไม้โดยทั่วไป ใช้หินชนิดเดียวกันทั้งสวน และวางหินตามหลักการวางหินแบบธรรมชาติ หินควรฝังให้แน่น ไม่ให้ขยับ ให้ความใส่ใจชนิดของพืชที่จะปลูก

สวนหินที่เลียนแบบธรรมชาติ

น้ำตก

สวนหินที่เลียนแบบธรรมชาติ

การออกแบบสวนหิน

สวนถาด (miniature or dish garden)

สวนหินญี่ปุ่น (Japanese rock garden) บางครั้ง เรียกว่า สวนแบบเซน ได้รับอิทธิพลมาจากลัทธิเซน สวนเรียวอันจิ สวนชิเทนโนจิ

สวนที่เกียวโต

สวนที่ทามะกุระ

กฎพื้นฐานของการวางหิน สวนญี่ปุ่น มีการใช้หินแทนสัญลักษณ์ต่างๆ เช่น หินหลักใช้แทนภูเขา เกาะ ส่วนหินรองอื่นๆ ก็เป็นองค์ประกอบอื่นๆ ส่วนกรวดขนาดเล็กๆที่อยู่รายรอบก็เป็นแม่น้ำ พื้นดิน ทะเลสาบหรือมหาสมุทร ขึ้นอยู่กับจินตนาการของผู้จัดและความนิยมในยุคนั้นๆ เช่น การวางหิน สามก้อน แสดงถึง หินของพระพุทธเจ้าหรือหินผู้ชาย, หินของเทพธิดาหรือหินผู้หญิงและหินของเด็ก เป็นการจัดหินแบบ คลาสสิคที่สุดของสวนญี่ปุ่น

การวางหินสามก้อน

หินพื้นฐานห้าชนิด (ห้าก้อน) หินจิตวิญญาณ (soul stone) หินร่างกาย (body stone) หินหัวใจ (heart stone) หินกิ่ง (branching stone) หินวัว (ox stone)

หินชนิดต่างๆและการจัด 3 4 1 5 2

หินห้าก้อน

หินทางเท้า (stepping stone) วางตามระยะการก้าวเดิน จุดที่มักหยุดยืนมอง หรือทางแยก ควรมีแผ่นทางเดินที่กว้างกว่าปกติ การวางหินทางเท้า ให้วางตามแนวการไหล (flow) ของสวน