สารสกัดจากมังคุด สารสกัดจีเอ็ม-1 (GM-1) สารสกัดแทนนิน (Tannin) สารสกัดแซนด์โธน (Xanthones) 1

สารสกัดบริสุทธิ์จีเอ็ม-1(GM-1) สารสกัดบริสุทธิ์จีเอ็ม-1 ในมังคุด มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียได้เทียบเท่ายาปฏิชีวนะ  มีฤทธิ์ฟื้นฟูข้อเสื่อมข้ออักเสบ ฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ และฤทธิ์ฆ่าเซลล์มะเร็งได้ในหลอดทดลอง  ครีม GM1 ประกอบด้วยสารสกัดจากมังคุด มีคุณสมบัติใช้ในการรักษาแผล แผลติดเชื้ออักเสบ และแผลในผู้ป่วยเบาหวาน 2

สารสกัดบริสุทธิ์จีเอ็ม-1(GM-1) ผลวิจัยพบฤทธิ์ฟื้นฟูข้อเสื่อมข้ออักเสบในสัตว์ทดลองอย่างมีประสิทธิภาพ แต่การวิจัยส่วนใหญ่ดำเนินถึงขั้นตอนการศึกษาในสัตว์ทดลองเท่านั้น ไม่สามารถไปถึงขั้นตอนสุดท้ายซึ่งกระทำในอาสาสมัคร เนื่องจากมีค่าใช้จ่ายสูง มีข่าวดีว่าในอนาคตอันใกล้ ที่คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ รศ.ภญ.อำไพ ปั่นทอง กำลังจะมีโครงการศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดจีเอ็ม-1 ในมังคุด ในอาสาสมัครซึ่งเป็นผู้ป่วยโรคข้อ 200 คน  3

แทนนิน (Tannin) แทนนิน คือ สารที่มีรสฝาด ซึ่งมีมากในเปลือกมังคุด ทำให้เกิดอาการท้องผูก ตำรายาไทยระบุสารรสฝาด มีฤทธิ์ฝาดสมาน จึงใช้รักษาอาการท้องเสีย และรักษาแผลพุพองต่างๆโดยแทนนินมีฤทธิ์ตกตะกอนโปรตีน และส่วนใหญ่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรค แทนนินมีอยู่สองแบบ คือ 4

แทนนิน (Tannin) แบบหนึ่งสามารถถูกแยกออกเป็นโมเลกุลเล็กๆได้เรียก ไฮโรไลซ์ แทนนิน ให้เป็นกอลลิก เอซิก (gallic acid) เป็นสารที่มีสี ในเปลือกมังคุด แบบที่สองเรียกคอนเดนส์ แทนนิน (condensed tannin)หรือเรียกอีกอย่างว่า โปรแอนโทรไซยานิน (proanthrocyanin)สารโปรแอนโทรไซยานินที่ไม่มีสี มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระที่สูงมาก 5

สารสกัดแซนด์โธน (Xanthones) แมงโกสติน (Mangostin) แมงโกสตีนอล (Mangostenol) 1- ไอโซแมงโกสตีน (1-isomangostin) แมงโกสตีนไตรอะซิเตรท (mangostintriacetate) 6

สารสกัดแซนด์โธน (Xanthones) Mangostin จากผลมังคุดมีผลรักษาแผลในหนูขาวได้ Mangostin และอนุพันธ์ที่ละลายน้ำได้ 2 ชนิด มีฤทธิ์ต้านการอักเสบของข้อ โดยไปยับยั้งขั้นตอนที่ก่อให้เกิดการอักเสบในเนื้อเยื่อขั้นตอนใดขั้นตอนหนึ่ง ซึ่งไม่ใช่กลไกการยับยั้งการสลายของ hyaluronic acid โดยอนุมูลอิสระไฮดรอกซิลจากปฏิกิริยาออกซิเดชัน 7

สารสกัดแซนด์โธน (Xanthones) ยางจากมังคุดประกอบด้วย xanthones > 75% มีฤทธิ์ลดการอักเสบ   สาร Mangostin, 1-isomangostin และ mangostintriacetate จากมังคุด เมื่อกรอกปากหรือฉีดเข้าช่องท้องหนูขาว มีผลระงับการอักเสบที่อุ้งเท้าหนูซึ่งใช้ carrageenin ทำให้อักเสบ  8

สารสกัดแซนด์โธน (Xanthones) สารผสมของ mangostin และอนุพันธ์ สามารถยับยั้งเชื้อแบคทีเรียอันเป็นสาเหตุของการเกิดหนอง คือ Staphylococcus aureus ทั้งสายพันธุ์ปกติ และสายพันธุ์ที่ดื้อต่อ penicillin และพบว่า isomangostin มีฤทธิ์น้อยที่สุด  สำหรับสาร mangostin มีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อ Staphylococcus aureus ปกติ และ Staphylococcus aureus สายพันธุ์ที่ดื้อต่อ penicillin โดยค่า MIC 7.8 มก./มล. ส่วนสาร Gartanin, g-mangostin, 1-isomangostin และ 3-isomangostin ต้องใช้ความเข้มข้นสูงกว่า สารผสมของ mangostin, mangostin จากเปลือกผล และ a-mangostin จากเปลือกต้น มีฤทธิ์ยับยั้ง MRSA และ Enterococci ที่ดื้อต่อ vancomycin (VRE) 9

การศึกษาอื่นๆ 1 การทดสอบความเป็นพิษ 1  การทดสอบความเป็นพิษ เมื่อให้หนูถีบจักรกินสารสกัดจากมังคุด พบว่าความเข้มข้นของสารสกัดที่ทำให้หนูตายครึ่งหนึ่งเท่ากับ 9.37 ก./กก.  สารสกัดมังคุดที่ความเข้มข้นสูงสุด 20 ก./กก. ไม่ทำให้หนูถีบจักรตายภายในเวลา 3 วัน  เมื่อศึกษาพิษเรื้อรังของสารสกัดที่ความเข้มข้น 2, 4 และ 8 ก./กก./วัน มีผลทำให้หนูตาย 14.29, 16.67 และ 42.86% ตามลำดับ และน้ำหนักไตเพิ่มขึ้น 2  ฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ สารสกัดด้วยเมทานอล 50% ไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ต่อเชื้อ Salmonella typhimurium TA98 และ TA100              10

การศึกษาอื่นๆ 3 พิษต่อตับ 3  พิษต่อตับ ฉีดสาร mangostin ในมังคุดเข้าหนูในขนาด 200 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม สารนี้จะไปลดปริมาณเอนไซม์ glutamic oxaloacetic transaminase (SGOT) และ glutamic pyruvic transaminase (SGPT) หลังการฉีดสาร 12 ชั่วโมง   เมื่อเปรียบเทียบกับ paracetamol โดยป้อนอาหารที่มีสาร mangostin แก่หนูในขนาด 1.5 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม   พบว่า paracetamol เพิ่ม SGOT และ SGPT มากกว่า mangostin   โปรตีนในตับของหนูที่ทดสอบด้วย paracetamol ลดลง   ในขณะที่หนูที่ทดสอบด้วย mangostin ค่าไม่เปลี่ยนแปลง 11

ที่มา : หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร ณ สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ถนนศรีอยุธยา พญาไท กทม. 10400 Tel. 0-2644-8677-91 ต่อ 5305, 5316 12