เซลล์และกระบวนการดำรงชีวิตของพืช นางสาวกุลธิดา แก่นแก้ว ตำแหน่ง ครู คศ. 1 โรงเรียนหนองหิ้งพิทยา

จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. นักเรียนมีความรู้ ความเข้าใจและสามารถอธิบายโครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์ได้ 2. นักเรียนมีความรู้ ความเข้าใจและสามารถเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างเซลล์พืชและเซลล์สัตว์

สิ่งมีชีวิตจะดำรงชีวิตอยู่ได้จะต้องประกอบด้วยหน่วยย่อยเล็กๆ ที่เรียกว่า เซลล์

โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ เซลล์มักมีรูปร่างเป็นเหลี่ยม มีผนังเซลล์ห่อหุ้ม เพื่อเพิ่มความแข็งแรงให้กับเซลล์ 1. เซลล์พืช 2. เซลล์สัตว์ เซลล์สัตว์มีรูปร่างไม่แน่นอน ไม่มีผนังเซลล์ ถึงแม้ว่ารูปร่างของเซลล์สิ่งมีชีวิตจะแตกต่างกัน แต่ โครงสร้างหลักก็ยังคงเหมือนกัน

โครงสร้างที่เป็นส่วนประกอบหลักของเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ 1. ส่วนเยื่อหุ้มเซลล์ 1.1 เยื่อหุ้มเซลล์ 1.2 ผนังเซลล์ 2. ส่วนที่อยู่ภายในส่วนห่อหุ้มเซลล์ 2.1 ไซโทพลาซึม 2.2 นิวเคลียส

1. ส่วนเยื่อหุ้มเซลล์ เป็นส่วนที่ทำหน้าที่ห่อหุ้มองค์ประกอบภายในเซลล์ให้คงอยู่ได้ 1.1 เยื่อหุ้มเซลล์ พบทั้งในเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ เป็นเยื่อที่บางมากมีรูพรุน ทำหน้าที่ควบคุมปริมาณและชนิดของสารที่ผ่านเข้าและออกจากเซลล์ 1.2 ผนังเซลล์ พบเฉพาะในเซลล์พืช ทำหน้าที่เพิ่มความแข็งแรงและป้องกันอันตรายให้กับเซลล์พืช โดยการห่อหุ้มเยื่อหุ้มเซลล์ไว้อีกชั้นหนึ่ง

2. ส่วนที่อยู่ภายในส่วนห่อหุ้มเซลล์ เรียกว่า โพรโทพลาซึม ประกอบด้วย 2.1 ไซโทพลาซึม เป็นโพรโทพลาซึมที่อยู่นอกนิวเคลียส มีลักษณะเป็นของเหลวกึ่งแข็งที่มีโครงสร้างส่วนประกอบของเซลล์อยู่ 2.2 นิวเคลียส เป็นโครงสร้างที่มีบทบาทสำคัญที่สุดของเซลล์ เพราะเป็นศูนย์กลางควบคุมการทำงานของเซลล์ โดยทำงานร่วมกับโพรโทพลาซึม และมีความสำคัญต่อกระบวนการแบ่งเซลล์

โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์

เยื่อหุ้มเซลล์ เยื่อหุ้มเซลล์ส่วนใหญ่ประกอบด้วยโมเลกุลของโปรตีนและไขมันมีลักษณะเป็นเยื่อบ่าง ๆ มีความยืนหยุ่นได้ และมีรูพรุนสามารถจำกัดขนาดของสารที่ผ่านเข้าออกได้ จึงมีสมบัติเป็นเยื่อเลือกผ่าน คือ ยอมให้โมเลกุลของสารขนาดเล็กผ่านได้ เช่น น้ำ ก๊าซออกซิเจน ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ส่วนสารขนาดใหญ่ผ่านไม่ได้ เช่น โปรตีน หน้าที่ คือ ห่อหุ้มเซลล์ทำให้เซลล์คงรูปอยู่ได้ ช่วยคัดเลือกสารและควบคุมปริมาณของสารที่ผ่านเข้าและออกจากเซลล์

ผนังเซลล์ ผนังเซลล์ (Cell Wall) เป็นผนังแข็งแรงอยู่ชั้นนอกสุดของเซลล์พืชส่วนใหญ่สร้างจากสารเซลโลโลส เป็นส่วนที่ไม่มีชีวิต ทำให้เซลล์ทนทานและเป็นเยื่อที่ยอมให้สารต่าง ๆ ผ่านเข้าและออกจากเซลล์ได้ มีหน้าที่เพิ่มความแข็งแรงและป้องกันอันตรายให้กับเซลล์

คลอโรพลาสต์ มีลักษณะเป็นเม็ดสีเขียวมีเยื่อหุ้ม 2 ชั้น โดยชั้นนอกทำหน้าที่ควบคุมโมเลกุลของสารที่ผ่านเข้าออกชั้นในมีสารสีเขียวที่เรียกว่า ครอโรฟิลล์ (Cholorophyll) มีสมบัติดูดพลังงานแสงมาใช้ในกระบวนการสังเคราะห์แสง ทำให้พืชสามารถสร้างอาหารได้เอง ซึ่งเซลล์สัตว์ไม่มีครอโรพลาสต์

ไมโทคอนเดรีย มีลักษณะกลมจนถึงเรียวแตกต่างกันตามชนิดของสิ่งมีชีวิตทำหน้าที่เป็นแหล่งสร้างพลังงานให้แก่เซลล์

แวคิวโอล ลักษณะเป็นถุงใสที่มีขนาดและรูปร่างไม่แน่นอนทำหน้าที่ควบคุมปริมาณน้ำในเซลล์ สะสมน้ำ เก็บอาหาร และขับของเสียที่เป็นของเหลว

นิวเคลียส เป็นส่วนประกอบที่สำคัญของเซลล์ มีลักษณะค่อนข้างกลม มีเยื่อหุ้ม 2 ชั้น มีรูเล็ก ๆ เป็นเยื่อเลือกผ่านซึ่งเป็นทางผ่านของสารต่าง ๆ เข้าและออกจากนิวเคลียส ภายในมีโครโมโซม บนโครโมโซมมีหน่วยพันธุกรรมหรือยีนอยู่ หน้าที่ ของนิวเคลียส เป็นศูนย์กลางในการควบคุมการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต และควบคุมการทำงานของเซลล์และการเจริญเติบโตเป็นแหล่งสังเคราะห์สารพันธุกรรมและควบคุมการสังเคราะห์โปรตีนภายในเซลล์

เปรียบเทียบส่วนประกอบของโครงสร้างเซลล์พืชและเซลล์สัตว์

เปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่างระว่างโครงสร้างเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ โครงสร้างของเซลล์ ชนิดของเซลล์ เซลล์พืช เซลล์สัตว์ ผนังเซลล์ มี ไม่มี เยื่อหุ้มเซลล์ ไซโทพลาซึม นิวเคลียส คลอโรพลาส

เซลล์พืช เซลล์สัตว์ เยื่อหุ้มเซลล์ นิวเคลียส ผนังเซลล์ ไมโทคอนเดรีย ไรโบโซม ร่างแหเอนโดพลาซึม กอลจิคอมเพลกซ์ ผนังเซลล์ คลอโรพลาสต์ แวคิวโอล ไลโซโซม เซลล์พืช เซลล์สัตว์