กฎหมายและ โลกสมัยใหม่

มักเข้าใจกันว่ากฎหมายคือคำสั่งของรัฐ แต่ในที่นี้จะเริ่มจากการเข้าใจกฎหมายในความหมายอย่างกว้าง กฎหมายในแต่ละช่วงเวลามีความแตกต่างกัน เช่น ใช้ดาบตัดคอ, การประหารด้วยการฉีดยา, การเป็นเจ้าของทาสหรือไพร่, การถือครองที่ดินของสามัญชน, คำนำหน้านาม, นามสกุล

ความแตกต่างนี้เป็นผลมาจากฐานความคิดที่เปลี่ยนแปลงไประหว่างอดีตกับสมัยใหม่ ความเปลี่ยนแปลงนี้อาจเกิดขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไป หรืออาจเกิดความเปลี่ยนแปลงขึ้นอย่างรวดเร็ว ในกรณีที่เกิดการปะทะกันของความคิดที่ต่างกันอย่างมาก

วิชานี้ต้องการอธิบายถึงความคิดที่มีผลกระทบต่อระบบกฎหมาย และกลายเป็นฐานความคิดที่สำคัญของโลกในห้วงเวลาปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม ยังมีกฎหมายที่มีลักษณะซึ่งแตกต่างกันดำรงอยู่ในห้วงเวลาปัจจุบัน เช่น การลงโทษแบบโหดเหี้ยมยังมีอยู่

What is Modern World?

โลกภายหลังศตวรรษที่ 15 – 16 ของยุโรป มีการเปลี่ยนแปลงทางความคิดที่สำคัญเกิดขึ้น ความเปลี่ยนแปลงนี้ส่งผลกระทบต่อระบบความรู้ การเมือง ระบบกฎหมาย อย่างสำคัญ กลายเป็นสภาวะของโลกสมัยใหม่ (Modern World)

การเฟื่องฟูของการแสวงหาความรู้แบบวิทยาศาสตร์ แนวความคิดแบบมนุษย์นิยมและเสรีนิยม การเกิดขึ้นของรัฐสมัยใหม่

SCIENCE

การแผ่อำนาจของความคิดแบบวิทยาศาสตร์ วิทยาศาสตร์กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการแสวงหาความรู้ของมนุษย์ – ประสบการณ์นิยม เบียดขับความรู้ของแบบเดิม (ศาสนาคริสต์) เช่น กำเนิดของจักรวาล โลก มนุษย์ ระบบความรู้ที่ดำรงอยู่ในโลกปัจจุบัน

จักรวาลมาจากไหน มนุษย์มาจากไหน

รู้ได้อย่างไรว่านั่นเป็น “ความจริง” การระเบิดครั้งใหญ่ในจักรวาล ต้นกำเนิดของมนุษยชาติ มีคำอธิบายแบบอื่นหรือไม่เกี่ยวกับกำเนิดจักรวาล โลก และมนุษย์ เช่น ศาสนาคริสต์ เชื่ออันไหนมากกว่ากัน

มนุษย์มักจะตอบคำถามด้วยฐานความรู้แบบวิทยาศาสตร์ ผีมีจริงหรือไม่ ปวดหัวต้องทำอย่างไร ฯลฯ

HUMANiSM & LIBERALISM

แนวความคิดมนุษย์นิยม (Humanism) ก่อนหน้าศตวรรษที่ 15 คำอธิบายเรื่อง Original Sin (บาปกำเนิด) ระบบการเมืองการปกครองเป็นไปเพื่อนำมนุษย์กลับสู่ดินแดนของ God

The creation of Adam

มนุษย์มีคุณค่าและมีความสามารถในการพัฒนาตนเองสู่สิ่งที่ดีกว่า ก้าวหน้ากว่า มนุษย์สามารถกำหนดชะตากรรมของตนเอง (Self-determination) ในทางการเมืองมีแนวคิด Social Contract

หลักพื้นฐานของเสรีนิยมหลังศตวรรษที่ 17 เหตุผลเข้ามาแทนที่ศรัทธา ความเสมอภาคระหว่างบุคคล ขันติธรรมทางความเชื่อ รัฐบาลที่มีอำนาจจำกัด

แนวความคิดเสรีนิยมทางเศรษฐกิจ ระบบตลาด เป็นกลไกในการจัดสรรทรัพยากรที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด รัฐไม่ควรเข้ามายุ่งเกี่ยว (laissez-faire) มนุษย์เป็นสัตว์เศรษฐกิจ Homo Economicus คำนวณถึงผลได้เสียของการกระทำต่างๆ ก่อนตัดสินใจ และตัดสินใจอย่างมีเหตุผล

MODERN STATE

ก่อนศตวรรษที่ 16 รัฐต่างๆ ในยุโรปยังไม่ได้แยกออกจากศาสนจักร การแต่งตั้ง ถอดถอน อยู่ใต้อำนาจของศาสนจักร มี “รัฐ” อยู่ ในฐานะเป็นสถาบันทางการเมืองที่ใช้อำนาจปกครองบ้านเมือง แต่มีความแตกต่างจาก “รัฐสมัยใหม่”ในห้วงเวลาปัจจุบัน

รัฐก่อนสมัยใหม่ Crusade War สงครามการแย่งชิงดินแดนศักดิ์สิทธิ์ระหว่างผู้ที่นับถือศาสนาคริสต์และอิสลาม ประมาณศตวรรษที่ 11-13

ระบบกฎหมายสมัยใหม่ 1 มนุษย์เป็น Subject of Law มนุษย์เป็นองค์ประธานแห่งสิทธิ มีคุณค่าที่ต้องได้รับการเคารพ ถือว่ามนุษย์ต้องได้รับความเสมอภาคเท่าเทียมกันภายใต้กฎหมาย ชาติกำเนิดไม่ได้เป็นตัวกำหนดสถานะ

2 การเปลี่ยนแปลงในกฎหมายอาญาและวิธีพิจารณาความอาญา -ลงโทษกับการกระทำ -ลงโทษบุคคลผู้กระทำ -ไม่ลงโทษแบบทรมาน

กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา สันนิษฐานไว้ก่อนว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ จะลงโทษต้องพิสูจน์ ต้องใช้พยานหลักฐานที่มีเหตุผล สามารถพิสูจน์ได้ กระบวนการยุติธรรมต้องเปิดเผย เปิดให้สามารถโต้แย้งได้

3. การยอมรับแดนเสรีภาพของเอกชน สิทธิในทรัพย์สินของเอกชนต้องได้รับการคุ้มครองโดยกฎหมาย เอกชนมีเสรีภาพในการดำเนินกิจกรรมต่างๆ ตราบเท่าที่ไม่กระทบต่อส่วนรวม รัฐมุ่งควบคุมการกระทำที่กระทบต่อผู้อื่นหรือสังคม

4. ความชอบธรรมของระบบการเมืองและการปกครอง การปกครองต้องดำเนินไปภายใต้กรอบของกฎหมาย ประชาชนคือที่มาของอำนาจสูงสุดในทางการเมือง แนวคิดเรื่องรัฐธรรมนูญนิยมและหลักการแบ่งแยกอำนาจ

ระบบกฎหมายสมัยใหม่ในสังคมไทย When, Why and How?