Principal pathology of Infection พยาธิวิทยาการติดเชื้อ โดย รศ.นพ.สรรเพชญ เบญจวงศ์กุลชัย ภาควิชาพยาธิวิทยา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

เชื้อจุลชีพแบ่งออกได้ดังนี้ ไวรัส (Virus) บักเตรี (Bacteria) เชื้อรา (Fungus) ปาราสิต (Parasite) แคลมมีเดีย (Chlamydiae) ริคเกทเซีย (Rickettsiae) ไมโครพลาสม่า (Mycoplasmas)

เชื้อจุลชีพเข้าสู่ร่างกายคนได้หลายทาง (route of infection) ทางผิวหนัง (skin) และเยื่อหุ้มตา (conjunctive) ทางเดินหายใจ (respiratory tract) ทางปาก (oral) ทางเพศสัมพันธ์ (sexual contact) ทางเดินปัสสาวะ (urinary tract) ผ่านทางรก (Transplacental route) ถ่ายเลือด (Blood transfusion)

ทางผิวหนัง (skin) และเยื่อหุ้มตา (conjunctive) Malaria – ยุงกัดคน ทางผิวหนังปล่อยเชื้อเข้าสู่กระแสเลือด filariform - Strongyloides stercolaris และ (hook worms) ตัวอ่อนระยะ cercariae (Schistosoma spp) Staphylococcus aureus, Staphylococus epidermidis Chlamydia trachomatis

ทางเดินหายใจ (respiratory tract) ไวรัส บักเตรี เชื้อรา Pnuemonia ไวรัส ได้แก่ หัด (measles) หรือ อีสุกอีใส (chickenpox) เป็นต้น

ทางปาก (oral) ไข่หรือตัวอ่อนระยะติดต่อ บักเตรี (เช่น Salmonella typhi ) hepatitis A และ E viruses, poliovirus และrotavirus เป็นต้น น้ำลายของผู้ป่วย เช่น เชื้อ HIV, herpesviruses และ mumps viruses เป็นต้น

ทางเพศสัมพันธ์ (sexual contact) Treponema pallidum (โรคซิฟิลิส) Neisseria gonorrhoeae (โรคหนองใน) Chlamydia trachomatis Herpes simplex virus [HSV-2] papillomaviruses Trichomonas vaginalis เชื้อ HIV

ทางเดินปัสสวะ (urinary tract) Escherichia coli Trichomonas vaginalis Neisseria gonorrhoeae

ผ่านทางรก (Transplacental route) Toxoplasma gondii (Toxoplasmosis) Treponema pallidum (โรคซิฟิลิส) HIV HBV (Hepatitis B virus)

ถ่ายเลือด (Blood transfusion) HIV HBV (Hepatitis B virus)

ด่านป้องกันการติดเชื้อจุลชีพเข้าสู่ร่างกายได้แก่ ด่านป้องกันชั้นแรก ผิวหนัง (skin) เยื่อบุผิว (mucosal surface) ผลผลิตที่เป็นน้ำย่อยและสิ่งขับถ่าย (secretory and excretory by-products) เชื้อจุลชีพที่อาศัยอยู่ตามปกติ ในอวัยวะ (Normal flora) ด่านป้องกันชั้นที่สอง การอักเสบ (inflammation) ภูมิคุ้มกัน (immune response) Humoral immune : Antibody Cell-mediated immune : MPS

เชื้อจุลชีพเมื่อเข้าสู่ร่างกาย แบ่งตามที่อยู่อาศัยได้ ดังนี้ อาศัยอยู่ในเซลล์ (intracellular) ต้องอยู่ในเซลล์เท่านั้น (obligate intracellular) poliovirus, Chlamydia trachomatis, Rickettsia prowazekii, Leishmania donovani บางขณะอยู่ในเซลล์ (facultative intracellular) Histoplasma capsulatum, Trypanosoma cruzi, Mycobacterium tuberculosis อาศัยอยู่นอกเซลล์ (extracelluar) Mycoplasma pneumoniae, Streptococcus pneumoniae, Trypanosoma gambiense, Wuchereria bancrofti อยู่ที่ผิวหนัง (cutaneous) Staphylococcus epidermidis, Trichophyton sp. อยู่ที่เยื่อบุผิว (mucosa)     Vibrio cholerae, Giardia lambia, Enterobius vermicularis (oxyuriasis พยาธิเข็มหมุด). Candida albicans (Thrushในปาก)

เชื้อจุลชีพเมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้ว กระจายไปในอวัยวะต่างๆได้หลายทาง หลอดเลือด (Hematogenous spread)พัดพาไปตามกระแสโลหิต อาศัยอยู่ใน เซลล์กินสิ่งแปลกปลอม (migratory macrophages) เช่น เชื้อไวรัส HIV-1 อาศัยอยู่ใน เม็ดเลือดแดง เช่น เชื้อมาเลเรีย เป็นต้น พัดเกาะติดไปกับ วัตถุลอยในกระแสเลือด (emboli) ท่อน้ำเหลือง (Lymphatic spread)ไปตามกระแสน้ำเหลือง แพร่กระจายโดยตรงไปยังอวัยวะข้างเคียง (Direct extension) แพร่กระจายไปตามของเหลวในร่างกาย (tissue fluid spread) แพร่กระจายไปตามเส้นประสาท (neural spread) Rabies, Varicella zoster แพร่กระจายผ่านรกเข้าสู่ทารกในครรภ์ (placental-fetal route) HIV, hepatitis B virus, Treponema pallidum (syphilis), toxoplasma gondii

เชื้อจุลชีพก่อให้เกิดพยาธิสภาพร่วมที่สำคัญได้แก่ Serous inflammation including epidemal exfoliation Catarrhal inflammation Suppurative inflammation (การอักเสบเป็นหนอง) Hemorrhagic inflammation Membranous inflammation Pseudomembranous inflammation Gangrenous inflammation Granulomatous inflammation Ulcer (แผล) Cellulitis Chronic interstitial inflammation Cellular inclusion bodies

Carcinogenesis Without specific pathologic morphological changes Anemia

เชื้อจุลชีพพวกฉวยโอกาส (Opportunistic and AIDS-associated infectiions) Cytomegalovirus (CMV) Pneumocystis carinii (Pneumocystis jiroveci) Cryptosporidium parvum Toxoplasma gondii Candida sp. (Candida albicans) Cryptococcus neoformans Aspergillus sp. Mucor Pseudomonas aeruginosa