Assoc. Prof. Dr. Boonlom Cheva-Isarakul Feeding Management, Stage of Lactation & Metabolic Disorder ANS 443 November 2013 Assoc. Prof. Dr. Boonlom Cheva-Isarakul

ผสมติด (c…………) ท้องว่าง (D…………) คลอด (.............) 80 คลอด (.............) อุ้มท้อง (pr……………)

คลอด ผสมติด Gestation Peak (นมสูงสุด) นมแห้ง 42 วัน 60 วัน Lactation curve Peak (นมสูงสุด) 42 วัน นมแห้ง 60 วัน คลอด Gestation ผสมติด

กราฟการให้นมของโค (Lactation curve) 1 Standard lactation = 305 วัน โคบางตัวให้น้อยกว่านี้  พันธุกรรม อาหาร การจัดการ โคบางตัวให้นมนานกว่านี้ เพราะผสมไม่ติด ยิ่งโคให้นมสูง ยิ่งผสมติดยาก

100 วันที่ 2 & 3 ไม่ค่อยมีปัญหา ถ้าแบ่ง lactation curve เป็น 3 ระยะ ๆ ละ 100 วัน 100 วันแรก – สำคัญ & มีปัญหามากโดยเฉพาะโคที่ให้นมสูง 100 วันที่ 2 & 3 ไม่ค่อยมีปัญหา ระยะนมแห้ง – สำคัญ !! โดยเฉพาะ 2-3 w ก่อนคลอด – ไม่ให้นม ไม่มีรายได้ - เกษตรกรส่วนใหญ่จึงละเลยโค # ซึ่งอาจทำให้เกิดโรคได้ง่าย  กระทบต่อผลผลิตและการสืบพันธุ์

Dry period (60 days) Non reproductive State 21 days 10 days Drying (BCS 3.5) 21 days 10 days Drying off Regeneration Far off (40 days) Mainly roughages (low Na & K) Close up (21 days)

อาจงดให้น้ำ 24 ชั่วโมงเพื่อให้นมลด Drying off period (4-10 days) Stop milk production จำกัดปริมาณ grain, corn silage & good quality legume forage Feed low energy forage, e.g. grass hay อาจงดให้น้ำ 24 ชั่วโมงเพื่อให้นมลด

Transition period – very important (...................................) Close up period Early fresh period (3 weeks) + (2 weeks) Low maintenance High Phase performance phase Feed intake  Feed intake

Close up feed (2-3 W prepartum) Feed intake decrease to 1.6-1.8 %BW Fed good quality roughage ค่อยๆ เพิ่มอาหารข้น – 16% CP (3-4 kg) to stimulate DMI & adjust rumen fermentation แม่โคต้องการโภชนะเพื่อ fetus & mammary gland

ระยะก่อนคลอด 2-3 สัปดาห์ โคเครียดเพราะ เปลี่ยนอาหาร ย้ายกลุ่ม (ต้องปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมใหม่) * ลูกในท้องโตเร็วมาก * ต้องให้โภชนะเพียงพอกับลูกในท้อง & การพัฒนาเต้านม (เพื่อลดการขาดพลังงาน & การดึงไขมันมาใช้) stress corticosteroid abortion เครียด ฮอร์โมนมาร (adrenaline) แท้ง ฮอร์โมนเทพ (ความสุข) = En.........

283 Fetus growth (kg) Uterus Fetus conc (kg) (g/kg wet weight) 80 260 80 260 25 180 283

โคอ้วนเกินไป (คะแนน > 3.75) โคผอมไป (คะแนนสภาพร่างกาย <3.0) ดึงไขมันในร่างกายมาใช้ ให้นมช่วง peak น้อย (peak ต่ำ) ไม่เป็นสัด (เป็นช้า) โคอ้วนเกินไป (คะแนน > 3.75) คลอดยาก กินอาหารหลังคลอดได้น้อย เสียน้ำหนักตัวมากในระยะต้นของการให้นม ผสมไม่ติด เกิดโรค/ติดเชื้อง่าย ( เช่น Ketosis รกค้าง มดลูกอักเสบ) นมลดหลังคลอด

Body condition score ในระบบ 1-5 (ผอมมาก – อ้วนมาก) BCS = 1

BCS = 2

BSC = 3 BCS = 3

BCS = 4

คะแนนสภาพร่างกายที่เหมาะสม Optimum body condition score (BCS) ระยะ คะแนน 1-5 นมแห้ง - คลอด 3.5 – 3.75 1 เดือน หลังคลอด 2.5 – 3.0 ช่วงกลางของการให้นม 3.0 ช่วงหลังของการให้นม 3.0 – 3.75 แม่โคสาวท้องแรกใกล้คลอด 3.5 มีหลายระบบ เช่น 1-5, 1-10 และ 1-8 ระบบนี้เป็นแบบ 1-5

Main metabolic disorder of the fresh cows (peripartum) โคที่ให้นมสูงมักเกิดโรค: Milk fever Udder edema Ketosis Fat cow syndrome Retain placenta Displace abomasum Rumen acidosis Laminitis

Milk fever or calving paralysis มักเกิดกับแม่โคนางที่ให้นมสูง rarely occurs in first calf heifers 75% เกิดภายใน 24 ชั่วโมงหลังคลอด โคที่เคยเป็นแล้ว มักจะเป็นอีก Symptom: No fever Loss of appetite Inactive digestive tract Cold ear and dry muzzle เดินขาปัด โซเซ Lay down, unable to rise

Cause (................) เพราะ colostrum มี Ca สูงกว่านมปกติ 8-10 เท่า แม่โคจึงต้องดึงแคลเซียมไปใช้ในการสร้างนมน้ำเหลืองมาก และถ้าอาหารมีสัดส่วนของ Ca: P ไม่เหมาะสมจะยิ่งทำให้การดูดซึม Ca ลดลง เกิด hypocalcemia ทำให้กล้ามเนื้อชักกระตุก นอกจากนี้ยังอาจเกิด Dystocia Retain placenta, metritis Prolapsed uterus Delay utrine involution

การป้องกัน ควรให้อาหารที่มี Ca ต่ำในระยะใกล้คลอด เพื่อฝึกให้ร่างกายหลั่ง Parathormone ที่ช่วยในการ mobilized Ca ออกจากกระดูกมายังเลือด ส่วน Hormone ที่นำ Ca จากเลือดไปสะสมไว้ในกระดูกคือ ...............................ผลิตจากต่อม.......................

ปัญหา 2 เดือนแรก หลังคลอด โคให้นมสูง กินอาหารได้ไม่พอกับการสร้างนม สมดุลพลังงานเป็นลบ ดึงไขมันในร่างกายมาใช้มาก เกิด ketosis (1-6 w post partum) ผอมมาก เกิดโรคตับใหญ่ (ไขมันในตับสูง) ไม่เป็นสัด/ผสมไม่ติด

สมดุลของพลังงานในโคนมระยะต่างๆ หลังคลอด ปริมาณนมเพิ่มอย่างรวดเร็ว แต่ปริมาณอาหารที่กินได้เพิ่มช้ากว่า ทำให้โคต้องดึงโภชนะที่สะสมในร่างกายมาใช้ น้ำหนักตัวจึงลดในระยะ 3 เดือนแรก

โคที่ให้นมสูงอาจจะเป็นโรค ketosis ในช่วงหลังคลอดใหม่ ซึ่งเกิดจากร่างกายต้องดึงไขมันมาใช้มาก แต่ได้รับคาร์โบไฮเดรตไม่เพียงพอ ทำให้ metabolism ของไขมันผิดปกติ เกิดสารคีโตน (ketone bodies) ซึ่งได้แก่ acetone, acetoacetate, beta-hydroxybutyrate เกิด acetonemia, acetonuria (…………………………..) Symptom: มักเป็นแบบ subclinical or primary ketosis loss of appetite (especially to grain) Rumen inactive Weight loss, lower milk yield แก้ไขโดยการฉีดกลูโคส และปรับสูตรอาหารให้มีพลังงาน + เยื่อใยสูง อาจใช้ bypass fat

การสูญเสียสภาพร่างกายใน 5 สัปดาห์แรกหลังคลอด คะแนนสภาพร่างกายที่ลดลง <0.5 0.5-1.0 >1.0 จำนวนโค (ตัว) 17 64 12 กลับสัดหลังคลอด (วัน) 27a 31a 42b ผสมครั้งแรก (วัน) 48ab 41a 62b อัตราผสมติดครั้งแรก % 65a 53a 17b จำนวนครั้งที่ผสมติด 1.8 2.3 2.3 ถ้าน้ำหนักลดมาก จะมีอัตราการผสมติดต่ำ

แต่การให้อาหารข้นมากจะทำให้เกิด rumen acidosis Negative energy balance & body condition loss ในช่วงแรกของการให้นม เกิดกับโคทุกตัว แต่ต้องพยายามให้เกิดน้อยที่สุด โคที่ให้นมสูงจะเกิดปัญหามาก Increase energy consumption increase increase energy feed intake concentration of diet (โดยเฉพาะ concentrate) (by pass fat) แต่การให้อาหารข้นมากจะทำให้เกิด rumen acidosis ซึ่งก่อให้เกิดโรคต่างๆ มากมาย จึงต้องป้องกันด้วยการให้ TMR

คลอดยาก & รกค้าง (Dystocia & Retained placenta) โรคความเป็นกรด ในกระเพาะสูง (acidosis) pH กินอาหารข้น (Concentrate) มดลูกอักเสบ (Metritis) เต้านมอักเสบ (Mastitis) กระเพาะพลิก (Displace abomasums) กีบอักเสบ (Laminitis)