วาดเส้น

Drawing

วาดเส้น วาดเส้น (drawing) เป็นวิธีการสื่อความหมายทางการเห็นขั้นแรกสุดของมนุษย์ โดยใช้เครื่องมือที่สามารถหาได้ใกล้ตัว

ความรู้เบื้องต้นในการวาดเส้น

ความรู้เบื้องต้นในการวาดเส้น เส้น (line) คือ จุดที่เคลื่อนที่และต่อเนื่องบนที่ระนาบหรือบนแผ่นกระดาษ เส้นที่ถูกวาดอย่างมีทิศทาง มีความหมายเป็นรูปร่าง ก็จะเกิดเป็นภาพต่างๆ เพื่อสื่อความหมายหรือเพื่อการสร้างสรรค์งาน ก็จะเป็นขบวนการสร้างภาพที่อาศัยทักษะฝีมือ มีความสัมพันธ์กับการคิดที่ต้องใช้ สติปัญญา จะเห็นได้ว่าการวาดเส้นเป็นการถ่ายทอดความคิดออกเป็นรูปภาพที่ทำได้สะดวกและรวดเร็ว

ความหมาย

ความหมาย วาดเส้น เป็นคำผสมซึ่งพอจะแยกความหมายได้เป็น 2 คำ คือ ๑) วาด เป็นการกระทำให้เกิดภาพ โดยใช้มือจับอุปกรณ์ ขีด เขียน ถู ไถ ฯลฯ และ ๒) เส้น เป็นวัตถุ สิ่งของหรือรอย ที่มีลักษณะยาวมากกว่าความหนา

ความหมาย วาดเส้น เป็นคำผสมซึ่งพอจะแยกความหมายได้เป็น 2 คำ คือ ๑) วาด เป็นการกระทำให้เกิดภาพ โดยใช้มือจับอุปกรณ์ ขีด เขียน ถู ไถ ฯลฯ และ ๒) เส้น เป็นวัตถุ สิ่งของหรือรอย ที่มีลักษณะยาวมากกว่าความหนา พจนานุกรมศัพท์ศิลปะ (๒๕๓๐) ให้ความหมาย วาดเส้น คือ ภาพวาดเส้น ภาพซึ่งวาดเป็นเส้น อาจเป็นเพียงเส้นร่าง หรือแต่งเติมด้วยสีเพื่อสร้างแสงเงา การสร้างภาพด้วยวิธีนี้ให้ผลได้หลายลักษณะตามแต่เจตนาหรือจุดประสงค์ของศิลปิน

ความหมาย วาดเส้น เป็นคำผสมซึ่งพอจะแยกความหมายได้เป็น 2 คำ คือ ๑) วาด เป็นการกระทำให้เกิดภาพ โดยใช้มือจับอุปกรณ์ ขีด เขียน ถู ไถ ฯลฯ และ ๒) เส้น เป็นวัตถุ สิ่งของหรือรอย ที่มีลักษณะยาวมากกว่าความหนา พจนานุกรมศัพท์ศิลปะ (๒๕๓๐) ให้ความหมาย วาดเส้น คือ ภาพวาดเส้น ภาพซึ่งวาดเป็นเส้น อาจเป็นเพียงเส้นร่าง หรือแต่งเติมด้วยสีเพื่อสร้างแสงเงา การสร้างภาพด้วยวิธีนี้ให้ผลได้หลายลักษณะตามแต่เจตนาหรือจุดประสงค์ของศิลปิน สุชาติ เถาทอง (๒๕๓๖) ให้ความหมาย วาดเส้น คือ วิธีการสร้างงานศิลปะวิธีหนึ่ง โดยการวาด เขียน ขีด ลาก ปาด ป้าย ฯลฯ เพื่อสร้างมิติลวง (pictorial space) บนวัสดุที่มีพื้นผิวระนาบ ๒ มิติ

ประวัติการวาดเส้น

ประวัติการวาดเส้น มนุษย์ได้สร้างสรรค์สิ่งต่างๆ มากมาย ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ในยุดแรกของมนุษย์ได้ทิ้งร่องรอยผลงานวาดเส้นเอาไว้ ให้ศึกษาเป็นข้อมูลเรื่องราวต่างๆ ซึ่งเรียงลำดับได้ ดังนี้

๒.๑ ยุคก่อนประวัติศาสตร์ (๑๕,๐๐๐ ก่อนคริสตกาล) นักโบราณคดีได้สันนิษฐานไว้ว่า มนุษย์พวกแรกที่ถือว่ามีฝีมือทางช่างศิลป์ คือ พวกโคร-มันยอง (cro-magnon) มนุษย์พวกนี้รู้จักหลบอากาศหนาวเย็นเข้าอาศัยอยู่ในถ้ำ รู้จักสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ เพื่อใช้สอยและล่าสัตว์ และรู้จักเขียนภาพต่างๆ จากประสบการณ์ที่รับรู้มา

ภาพวาดบนผนังในถ้ำ Lascaux ในประเทศฝรั่งเศส

๒.๒ ผลงานวาดเส้นของอียิปต์ (๔,๐๐๐ – ๒,๒๘๐ ก่อนคริสตกาล) เป็นชนชาติที่สร้างอารยะธรรมของลุ่มแม่น้ำไนล์ อยู่ทางตอนใต้ของทะเลเมดิเตอร์เรเนียน อียิปต์มีความเจริญรุ่งเรืองมากแล้วค่อยๆ เสื่อมลง ต่อมาก็เสียเอกราชให้กับเปอร์เซีย ประมาณ ๕๒๕ ปี ก่อน ค.ศ. ชาวอียิปต์มีความเชื่อหลายอย่างซึ่งมีอิทธิพลในการสร้างผลงาน คือ ชีวิตในโลกหน้ามีจริง มนุษย์ประกอบด้วยร่างกายและวิญญาณ ฟาโรห์คือพระเจ้าผู้ยิ่งใหญ่ เชื่อในพระเจ้าหลายองค์ และการแสดงออกตามมุมมองที่เหมาะสมให้เข้าใจง่ายเป็นสิ่งสำคัญในการสร้างงานศิลปะ เป็นต้น

ภาพวาดเส้นเรื่องราวการออกประพาสทางน้ำของฟาโรห์ (Thebes.XVIII Dynasty )

๒.๓ การวาดเส้นในสมัยกรีกและโรมัน ศิลปินกรีกถือกันว่า รูปคนหรือการถ่ายทอดคน ถือเป็นรูปแบบอันสำคัญของการวาดเส้น โดยศิลปินกรีกพยายามที่จะใช้ความสมบรูณ์และความงามของคนเป็นต้นแบบ ถ่ายทอดเทพเจ้าตามที่คนมีความเชื่อ เช่น เทพเจ้าอะพอลโล เทพเจ้าวีนัส เป็นต้น ศิลปินกรีกมีความชำนาญในการถ่ายทอดบนผิวโค้งของไห ด้วยการออกแบบผสมกับรูปทรงเรขาคณิตเป็นแบบต่างๆ ที่งดงามบนพื้นที่ๆ จำกัด และรู้จักใช้น้ำยาเคลือบตกแต่งด้วยสีอิฐและสีดำ โดยมีเรื่องราวเกี่ยวกับขนบประเพณีและนักรบ ศิลปินนอกจากจะแสดงความชัดเจนแล้ว ยังแฝงจินตนาการของตนเองไว้ในภาพเขียนอีกด้วย

ไหดินเผาเขียนลายของกรีก อายุประมาณ ๗๐๐ - ๖๘๐ ปี ก่อน ค.ศ.

๒.๔ การวาดเส้นในสมัยกลาง ราวศตวรรษที่ ๑๔ เป็นช่วงเวลาของคริสต์ศาสนา ศิลปินในระยะนี้ได้พยายามแสดงเรื่องราวของศาสนา จนทำให้การวาดเส้นมีลักษณะเด่นไปทางสัญลักษณ์ หรือเป็นการออกแบบตามแนวสัญลักษณ์มากขึ้น ส่วนในทางตอนเหนือของยุโรปในช่วงเวลานี้ ศิลปินได้สร้างสรรค์คัมภีร์ที่ถ่ายทอดเรื่องราวทางศาสนา ซึ่งมีรูปแบบการวาดเส้นเน้นหนักไปทางภาพประกอบและตัวอักษรขนาดใหญ่

ภาพพระวรสารเคลล์ส (book of kells)

๒.๕ การวาดเส้นในสมัยฟื้นฟูศิลปะวิทยาการ (ค.ศ. ๑,๓๐๐ - ๑,๖๐๐) แนวคิดของการวาดเส้นในยุคนี้ ถือว่าการถ่ายทอดด้วยการใช้เส้นเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับศิลปิน การวาดเส้นนอกจากจะเน้นอยู่ที่ทักษะหรือความชำนาญในการบังคับมือและฝึกสายตาแล้ว ยังเน้นถึงการพัฒนาความคิดและความรู้สึกด้วย โดยยอมรับกันว่าบทบาทของการวาดเส้นเปรียบเสมือนเครื่องมืออุปกรณ์อย่างหนึ่งทางปัญญา ที่จะแสดงให้รู้ว่าผู้เขียนมีความเฉลียวฉลาด มีความคิด และความสามารถในการแก้ปัญหาระดับไหน และยังแสดงให้ทราบถึงความคิดในการออกแบบต่างๆ ด้วย

ภาพวาดเส้นของ เลโอนาร์โด ดาวินซี

๒.๖ การวาดเส้นในสมัยนีโอคลาสสิก โรแมนติก และเรียลลิสซึ่ม (ค.ศ. ๑,๘๐๐ – ๑๘๖๐) ในศตวรรษที่ ๑๙ ฝรั่งเศสได้กลายเป็นศูนย์กลางของศิลปกรรมทุกแขนง โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่เมืองปารีส ศิลปินกลุ่มนีโอคลาสสิก จะพยายามร่างรูปอย่างแน่นอนด้วยเส้นรอบนอกก่อนแล้วระบายสี การเขียนรูปคนนิยมท่ายืนโดยทิ้งน้ำหนักอยู่บนเท้าขวา เท้าซ้ายงออยู่ในท่าพัก ซึ่งถือกันว่าเป็นท่าที่สมบูรณ์และงดงามมากที่สุดของกรีกโบราณ

๒.๖ การวาดเส้นในสมัยนีโอคลาสสิก โรแมนติก และเรียลลิสซึ่ม (ค.ศ. ๑,๘๐๐ – ๑๘๖๐) ศิลปินกลุ่มโรแมนติก ยึดมั่นในอารมณ์ที่แสดงออกรุนแรงด้วยการตัดกันของแสงเงา การใช้วัสดุหลายชนิดปนกัน แสดงมโนภาพ ความทารุณโหดร้าย และความรู้สึกต่างๆ ที่เกินความจริง ศิลปินลัทธิเรียลลิสซึ่ม ได้อิทธิพลจากความก้าวหน้าของวิทยาศาสตร์ รูปแบบของการวาดเส้นเหมือนจริงหรือคล้ายจริงมากขึ้น ซึ่งช่วยขยายความรู้ด้านต่างๆ ให้เป็นที่เข้าใจได้ง่าย นอกจากนี้การเขียนการ์ตูนและภาพล้อก็มีบทบาทมากขึ้นอีกด้วย

ภาพวาดเส้น (The Tennis Court Oath, drawing, 1791) โดยศิลปิน Jacques - Louis David

ภาพ แพของ (เรือ) เมดูซ่า (The Raft of the Medusa) วาดโดย ทีโอเดอร์ เกอริโก้ (Théodore Géricault)

ภาพวาดลายเส้นโดย Jean - François Millet