กาแฟ (coffee) ชื่อทางวิทยาศาสตร์ Coffea spp. ถิ่นกำเนิดทวีปอัฟริกา แถบประเทศเอธิโอเปีย

การใช้ประโยชน์ เริ่มจากคนเลี้ยงแพะ สังเกตุเห็นแพะกินใบและผลกาแฟแล้วมีอาการสดชื่น จึงรับประทานบ้าง ชาวอาหรับ เผยแพร่การบริโภคเมล็ดกาแฟ แถบประเทศใกล้ทะเลเมดีเตอร์เรเนียน

การปลูกในโลก ปลูกมากและเป็นผู้นำการผลิตกาแฟของโลกคือประเทศบราซิล ปลูกกันทั่วไปแถบอเมริกาใต้ อัฟริกาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

การปลูกในประเทศไทย เริ่มปลูกครั้งแรก แถบทางเหนือในจังหวัดลำปาง ภาคตะวันออกในแถบจังหวัดจันทบุรี และภาคใต้แถบจังหวัดสงขลา ปัจจุบันมีแหล่งปลูกสำคัญ 2 แหล่ง คือ ภาคเหนือ คือ เชียงใหม่ เชียงราย แถบที่สูงจะเป็นพันธุ์อาราบิกา (เป็นแหล่งปลูกใหม่จากโครงการพระราชดำริ) ภาคใต้ คือ ชุมพร ระนอง นครศรีธรรมราช เป็นแหล่งปลูกที่สำคัญของประเทศไทย จะเป็นพันธุ์ โรบัสตา

ปัญหาการผลิต มีการผันผวนของราคาในแต่ละปีสูง ขึ้นกับปริมาณการผลิต ซึ่งจะแปรตามสภาพภูมิอากาศของโลก ฉะนั้นทำให้การผลิตของไทยไม่มีการผลิตมากนัก แหล่งผลิตที่สำคัญของประเทศไทย คือ ภาคใต้จะเป็นแหล่งผลิตกาแฟโรบัสตา ซึ่งคุณภาพต่ำราคาไม่ดี แหล่งผลิตกาแฟอาราบิกาซึ่งอยู่ทางภาคเหนือ กำลังการผลิตยังต่ำไม่เพียงพอสำหรับใช้ในประเทศ

พันธุ์กาแฟ - แยกได้ 3 พันธุ์หลัก 1.อาราบิกา (Arabica) - ต้นเล็ก,ใบเล็ก - แยกได้ 3 พันธุ์หลัก 1.อาราบิกา (Arabica) - ต้นเล็ก,ใบเล็ก - เมล็ดเล็ก, คุณภาพดี และมีผลผลิตสูง - เหมาะที่จะปลูกในที่สูง อุณหภูมิต่ำ - ไม่ต้านทานต่อโรคราสนิม (Rust)

2.โรบัสตา (Robusta) - ต้นใหญ่,ใบใหญ่ - เมล็ดโต, คุณภาพและผลผลิตปานกลาง - เหมาะที่จะปลูกในที่ราบ ใกล้ระดับน้ำทะเล - ต้องการความชุ่มชื้นสูง - ต้านทานต่อโรคราสนิม

3. ลิเบอริกา (Liberica) - ต้นใหญ่,ใบใหญ่เรียบ - เมล็ดโตมาก, คุณภาพต่ำและผลผลิตปานกลาง - ต้านทานต่อโรคราสนิม - ชอบความชุ่มชื้น

สภาพภูมิอากาศสำหรับกาแฟ อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 20 .c พันธุ์อาราบิกา 17 – 20 .c พันธุ์โรบัสตา 20 25 .c ฝน 1,000 – 1,250 มม./ปี ช่วงแล้งต้องเพียงพอสำหรับการกระตุ้นออกดอก แสง ต้องเพียงพอ ซึ่งส่วนมากแล้วมักอยู่ในเขต Tropical แต่อย่างไรก็ตาม ร่มเงาประมาณ 30-50 % ของแสงอาทิตย์ เป็นสิ่งจำเป็นในบางแถบ เช่น ประเทศเปอร์โตริโก

ดิน ขึ้นได้ดินเกือบทุกชนิด ระบายน้ำได้ดี เช่น พื้นที่ลาดเอียง pH ประมาณ 4.5-6.5

การขยายพันธุ์ นิยมการเพาะเมล็ดสุกเต็มที่และสมบูรณ์ อายุ 50-60 วันก็จะได้ต้นกล้างอกมีใบจริง ประมาณ 4 ใบ ทำการย้ายต้นกล้า ลงถุงพลาสติกหรือแปลงเพาะชำ โดยมีระยะปลูก 30 x 100 ซม. ควรมีร่มเงา ต้นกล้าอายุ 1 - 1 ½ ปี ก็สามารถย้ายลงปลูกในแปลงได้แล้ว

การปลูก ต้นกล้าอายุ 1- 1 ½ ปี (สูง 60-75 ซม. หรือมีใบจริงไม่น้อยกว่า 7 คู่) ก็นำลงปลูกในแปลง แปลงปลูกระยะแรกควรมีร่มเงาบ้างซึ่งส่วนมากจะใช้ปลูก ไม้ร่มเงา คือ - ร่มเงาชั่วคราว คือ กล้วย กระถิน ถั่วมะแฮะ ฯลฯ - ร่มเงาถาวร คือ ทองหลวง สะตอ มะพร้าว ฯลฯ ระยะปลูกโดยทั่วไป ใช้ 3 x 3 เมตร หรือ ประมาณ 200 ต้น / ไร่ (ระยะปลูกจะขึ้นกับวิธีการปลูกและการตัดแต่งทรงพุ่ม)

วิธีการตัดแต่ง ตัดยอด เมื่อต้นกาแฟสูงประมาณ 2 เมตร ให้ตัดยอกที่ระดับ 1.8 เมตร เลี้ยงกิ่งที่แตกเพียง 1 กิ่ง เพื่อการเจริญเติบโตต่อไป ตัดแต่งเพื่อเลี้ยงต้นใหม่ เลี้ยงกิ่ง 4 กิ่ง หลังเก็บเกี่ยวผลผลิตครั้งที่ 1 ให้ตัดกิ่งที่ 1 หลังเก็บเกี่ยวผลผลิตครั้งที่ 2 ให้ตัดกิ่งที่ 2 หลังเก็บเกี่ยวผลผลิตครั้งที่ 3 ให้ตัดกิ่งที่ 3 หลังเก็บเกี่ยวผลผลิตครั้งที่ 4 ให้ตัดกิ่งที่ 4 หลังเก็บเกี่ยวผลผลิตครั้งที่ 5 ให้ตัดกิ่งที่ 1 ตัดแบบทั้งต้น ทำการปลูก ทำการปลูกแบบฮาวาย

การเก็บเกี่ยว เก็บเกี่ยวเฉพาะผลที่สุก การปอกผลกาแฟ ควรจะเริ่มทำภายใน 1 วัน หลังจากเก็บผลกาแฟจากต้น

การตาก การกระเทาะเปลือก ตากแดด 5-7 วัน เมล็ดกาแฟที่ตากได้ระดับพอดี เมล็ดในจะมีสีคล้ำและแข็ง กัดไม่แตก การกระเทาะเปลือก เอา silver skin ออก โดยการตำและฝัดร่อน พร้อมทั้งเป็นการแยกเมล็ดที่ดำและเมล็ดที่แตกออกจากเมล็ดดีด้วย

นำผลแห้งเข้าเครื่องสีหรือตำ การผลิตเมล็ดกาแฟแบบแห้ง - โดยปล่อยให้ผลกาแฟสุก แห้ง คาต้น - หรือถ้าไม่แห้งก็ต้องตากให้แห้ง นำผลแห้งเข้าเครื่องสีหรือตำ ฝัด + ร่อน เมล็ดกาแฟ

โรคและศัตรู 1. โรคราสนิม (Rust) เกิดจากเชื้อรา - รอยแผลจะเป็นสีเหลืองกึ่งส้ม ปรากฏอยู่ใต้ใบ ระบาดมากในฤดูฝน ป้องกันกำจัด - ใช้พันธุ์ต้านทาน - ฉีดยาป้องกันกำจัดเชื้อรา เมื่อมีการระบาด 2. แมลง - เพลี้ยหอย , เพลี้ยแป้ง ป้องกันกำจัด - ฉีดยากำจัด 3. หนู,กระรอก กินผลกาแฟที่สุก ป้องกันกำจัด - ทำความสะอาดสวน - ใช้เหยื่อพิษ