วิชา โรคติดต่อระหว่างสัตว์และคน Nematode Zoonoses ผศ. นริศร นางาม ภาควิชาสัตวแพทย์สาธารณสุข

วัตถุประสงค์การเรียน เมื่อเรียนจบแล้วสามารถอธิบาย 1. โรคจากปรสิตตัวกลมที่สำคัญ การก่อโรคในสัตว์และคน อาการของโรค สัตว์กักตุนโรค การติดต่อโรค และการกระจายของโรคได้ 2. วงจรชีวิตของพยาธิการควบคุมและป้องกันโรคได้

Nematoda : วงจรชีวิต มี-ไม่มี โฮสต์กึ่งกลาง Nematode Zoonoses Nematoda : วงจรชีวิต มี-ไม่มี โฮสต์กึ่งกลาง -รูปร่างกลม ยาวไม่เป็นปล้อง แยกเพศได้ -ออกลูกเป็นไข่ (oviparous) & ตัวอ่อน (larviparous) -GI/ปอด/สมอง/กล้ามเนื้อ/ใต้ผิวหนัง/ต่อมน้ำเหลือง การติดต่อ : ผ่านดิน อาหาร น้ำ พาหะนำโรค โฮสต์กึ่งกลาง โฮสต์สุดท้าย

1. True nematodes: Intestine Ancylostoma caninum, A. brazilliense, Anasakis marina, Angiostrongylus cantonensis, Trichinella spiralis, Capillaria phillinensis, C. hepatica, Dirofilaria immitis, Gnathostoma spinirum, Toxocara canis, T. cati, Macracanthorhynchus hirudinaceus, Oesophagostomum bifurcum, Strongyloides stercoralis, and Thelazia callipaeda 2. Blood&tissue-dwelling: Wuchereria bancrofti, Brugia malayi

1. Cutaneus larval migrans: Ancylostoma caninum A. braziliense Transmission : Filariform larva skin Final hosts : สุนัข, แมว, เสือ, แรคคูน, ซีต้า Man : Accidental host Creeping eruption มีอาการคันตามผิวหนัง Not develop to adult

สุนัข/แมว/เสือ-final host Adult-intestine Eggs in feces Migrans-skin creeping eruption Rhabditiform ~ larvae-L1/2 Filariform larvae-L3 ~ infective stage

1. ใส่รองเท้าเดิน-ทำงานบนดิน การป้องกันและควบคุมโรค 1. ใส่รองเท้าเดิน-ทำงานบนดิน 2. ถ่ายพยาธิสุนัข แมวประจำ: pyrantel 3. ใช้ส้วมให้ถูกสุขลักษณะ และฝึกสุนัขให้ถ่ายเป็นที่ 5. Albendazole 400 mg./ ages >2 years Mebendazole 100 mg./TID-3days

2. Visceral larval migrans : Toxocariasis Toxocara canis, T.cati Final host: สุนัข, สุนัขจิ้งจอก, แมว, Hyenas Dogs : Adult intestine, Transplacenta Man : Accidental host, Not develop to adult Infective eggs food, water, and hands Visceral larval migrans

T. canis T. cati

Eggs in feces สุนัข&แมว Infective stage egg ~food/water Visceral larva migrans Blood liver heart/lungs blood spread brain/muscle/eyes

3rd larvae Human infection with mature eggs

อาการ : เด็ก คันผิวหนัง น้ำหนักลด หือหอบ ไอ เข้าสมองมีอาการ ทางประสาทและตายได้ Eosinophillia การป้องกัน/ควบคุม : Personal hygiene สนามเด็กเล่นห้ามนำสัตว์เข้า ถ่ายพยาธิสัตว์เลี้ยงประจำ&กำจัดสัตว์ไม่มีเจ้าของ Pyrantel, Albendazole, Mebendazole

3. Trichinosis: Trichinella spiralis Larviparous and whole life cycle in one host Reservoirs : สัตว์ป่า สัตว์แทะ สุกรชาวเขา สุกรป่า หมี; ไทย, East. Europe, Asia, Eskimo, S. America, S. Africa Infective stage : Encysted 3rd larva (กิน L. 3 ในเนื้อสัตว์)

Geographical distribution Eastern Europe, Asia, Eskimo, South America, South Africa

พบบ่อย : กระบังลม/กล้ามเนื้อหัวใจ Rodents สุกร/สัตว์ป่า-หมี/สุนัข encysted L-3 พบบ่อย : กระบังลม/กล้ามเนื้อหัวใจ M&F new borne migrans encysted (intestine) (larvae) (striated muscle)

1. Intestinal stage: พยาธิในลำไส้เจริญคน Males&Females fertilized larva 2. Migratory stage: Larval migrans in blood circulation 3. Muscular stage: Larval encysted in striated muscle อาการป่วย : ปวดกล้ามเนื้อ, ไข้, ตาพร่า, Diarrhoea&abdominal pain, บวม (edema)~ หน้า/ตา/ทั่วตัว, สมองอักเสบ, ตาบอดข้างเดียว, เยื่อหุ้มสมองอักเสบ, macular rash, glomerulonephritis, Eosinophilic myocarditis, Eosinophilia

การตรวจ: Sings&History in edemic areas Immunological test ELISA/CF การรักษา การป้องกัน ควบคุม Mebendazole Against muscle larvae Levamisol&Pyrantel Adult worms Corticosteroids กินเนื้อสัตว์ สัตว์ป่า (ปรุงสุกๆ > 60oC) Care on hand, knives, chipping boards No feeding uncooked waste food to pigs

Oviparous : barrel shaped, flattened bipolar plugs 4. Intestinal capillariasis: C. philippinensis Oviparous : barrel shaped, flattened bipolar plugs คนติดโรค กินปลาดิบ ปลาซิว ฟิลิปปินส์ ไทย อาการ : ท้องอืด, ท้องเดิน, อ่อนเพลีย, เบื่ออาหาร, อาเจียน, บวมตามตัว การตรวจ : ชักประวัติ/ตรวจไข่พยาธิ ป้องกัน&รักษา: ไม่กินปลาดิบ Mebendazole 400 mg. 20 days Thiabendazole 25 mg./kg/bid 10-17 days; 1 gm.วันเว้นวัน 16 weeks

ปลาน้ำจืด : Inter. host ~ ตัวอ่อนในลำไส้ปลา นกกินปลาน้ำจืด: Reservoir&natural host (นกกระยาง) Man : Accidental host ~Adult ; Jejunum ลิงทดลอง, นกกินปลา, ปลาทดลอง

1 2

C. hepatica Liver capillariasis

5. Angiostrongyliasis : โรคพยาธิหอยโข่ง/ปอดหนู Angiostrongylus cantonensis, A. malaysiensis, A. siamensis Male: bursa copulatrix/Female: สายเกลียว ~พันตลอดตัว (เครื่องหมายช่างตัดผม)

Adult 1 2 1. First larva in stool of a rat 2. 3rd-stage larva from snail

Adult: Arterioles ~ปอดหนูแรท&ไมซ์ Oviparous larvae migrans lungs bronchi/esophagus/stomach L-1 in feces L-3--migrans lungs/brain adult Intermediate hosts: หอยโข่ง/หอยปัง/หอยขม ~L-3 (infective stage) Man: Paratenic host L-3 not develop adult

Definitive hosts/Reservoir L-4/L-5 L-1(42-45days) Paratenic hosts: กบ/หอย/กุ้ง L-2/L-3 : 1st inter. host L-3 L-3 L-3 : เมือกหอยหอยโข่ง/หอยทากยักษ์ ~เปื้อนพืชผัก/กบ/กุ้ง/หอย Angiostrongyliasis Paratenic hosts

Pila ampullacea Achatina fulica Pila polita Pila scutata

L-3 blood-สมอง/ไขสันหลัง/ลูกตา ~L-3, L-4 Incubation: 16 days/upon effected organs Cerebrospinal angiostrongyliasis Eosinophillic miningitis Intraocular angiostrongyliasis Pulmonary angiostrongyliasis การตรวจ : เลือด, CSF อิมมิวโนวิทยา

การรักษาและป้องกัน พืชผักที่รับประทานสดๆ ล้างให้สะอาด พื้นที่ระบาด ดื่มน้ำสะอาด บริเวณที่มีหอยนำโรค ล้างมือก่อนกินข้าว ควบคุมและกำจัดหอยนำโรค กำจัดหนูที่เป็นแหล่งกักตุนโรค ไม่มียารักษาที่ได้ผล พยาธิตายยิ่งอาการรุนแรง

6. Gnathostomiasis : โรคพยาธิตัวจี๊ด G. spinigerum G. hispidum G. doloresi G. vietnamicum G. malaysiae G. turgidum G. nipponicum G. procyonis

Gnathostoma spinigerum : Oviparous Head bulb, Cervical spine Female Male Oval shaped&knob

Definitive host : dogs/cats/tigers adult in stomach Paratenic host: กบ/งู/หนู/เป็ด/นก Advance : L-3 Eggs in feces L-1 larvae ปลาน้ำจืด 2nd host ~advance :L-3 larvae L-2 larvae กุ้งไร (Cyclops) : 1st inter. host--L 3

Man : Accidental host Paratenic hosts&2nd inter. hosts ปลา,Cyclob; advance L-3 larvae Penetrate skin larval migrans L-3 larvae immature adult in man (paratenic host) Migratory swelling/Eosinophillia Brain Eosinophillic meningitis--death Eyes ปวดรุนแรง

Cyclops-L-3

L-3 in hemocoel of cyclops

Advance 3rd-stage larvae in fish muscle

Gastric tumors of cats Cat liver injured by larvae

อาการผู้ป่วย ขึ้นกับตำแหน่งพยาธิผ่าน Migratory swelling skin, subcutaneous Eosinophillic meningitis การตรวจวินิจฉัย Hematology : Eosinophile CSF, อาการ, ประวัติ Autopsy, ซีรัมวิทยา

การรักษา : รักษาตามอาการไม่มียาเฉพาะ การป้องกันและควบคุม 1. บริโภคอาหารสุก: ปลา, กบ, เขียด, งู, กุ้งไร, นก, ส้มฟัก, ลาบไก่ เขียง ภาชนะ มือ มีด สะอาด 2. ใส่ถุงมือเมื่อชำแหละ ปลา, กบ, เขียด, งู

7. Anisakiasis: Anisakis marina 1st inter. hosts Crustaceus Final hosts : ปลาโลมา/ปลาวาฬ การติดต่อ: กินปลาดิบ 2nd inter. hosts; ปลาคอด, ปลาอกแล, ปลาอินทรีย์, ปลาหมึก, ปลาตาเหลือก, ปลาหนวดพาหมณ์ Paratenic host: Eosinophillic granuloma

Dolphin Krills Squid Sea trout Herrings Mackerel Pacific cod 2nd-L 3rd-L

Mackerel Water 3rd-L Anisakis simplex Adult ~dolphin

Gastric tumor anisakiasis

8. Macracanthorhynchiasis Macracanthorhynchus hirunaceus (Thorny-headed worm) Reservoirs : สุกร/สุกรป่า/สุนัข/แมว Intermediate host : ด้วงปีกแข็ง, แมงจีนูน คน : Accident host กินแมงจีนูนดิบๆ อาการ ปวดท้องรุนแรง ลำไส้ทะลุ, diarrhea Emaciation, slow growth การรักษา ผ่าตัด Benzimidazoles, praziquantel หลีกเลี่ยงการกินแมลงปีกแข็งดิบๆ

Man ~accidental host Pigs ไข่ แมลงปีกแข็ง ตัวด้วง~ตัวอ่อน cystacanth acanthella acanthor

Thorny-headed worm

Reservoirs: หนูบ้าน 9. Moniliformis dubius (Thorny-headed worm) Intermediate host: แมลงสาบ Man : Accidental host Clinical sings&Prevention; like M. hirudinaceus

Man~accidental host Excysted หนูบ้าน Prepatent period~ 5-6 weeks Eggs+ feaces แมลงสาบ Cystacanth in body cavity Acanthor Acanthella ~intestine

10.Thelaziasis : ตา, จมูก, ช่องปาก Thelazia callipaeda, T. californiensis สุนัข นก คน ระคายเคืองตา, ขี้ตามาก Conjunctival infection Cornea: ขุ่นมัว การติดต่อ : แมลงวัน L-3 ตาคน-สัตว์, กินแมลง, ดื่มน้ำดิบ ป้องกัน: ทำให้สุก ~ แมลง, ดื่มน้ำที่สะอาด-ต้มน้ำกิน

Wuchereria bancrofti, Brugia malayi 11. Lymphatic Filariasis: โรคเท้าช้าง Wuchereria bancrofti, Brugia malayi Lymphedenma, Elephantiasis, Tropical pulmonary eosinophilia (TPE)

W. bancrofti : man host Vectors : Anopheles sp., Aedes sp..

Reservoir: ลิง, ค่าง, ชะนี, กอลิลา, แรคคูน, สุนัข, แมว, วัว ควาย, แพะ, ม้า, สุกร, อูฐ Vectors : Anopleles, Aedes, Mansoni, Coquillettidae, เห็บ, หมัด, ริ้น, แมลงวันคอก

W. bancrofti Chyluria

Bru. malayi : man, animal host (zoonosis) Anopheles/Mansoni/Coquillettida Mansoni: ลิง, ค่าง, แมว, สุนัข Microfilaria Brugia malayi

พยาธิตัวแก่ : ระบบน้ำเหลือง, larviparous~Microfilaria ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ, บวม เท้าช้าง การวินิจฉัย: blood nocturnal period รักษา : Diethyl Carbamazine&Surgery ป้องกัน : ป้องกันยุง Mass treatment

คำถาม จงอธิบาย วงจรชีวิต แหล่งกักตุนโรค การติดต่อ ผลกระทบต่อโฮสต์ของปรสิตดังต่อไปนี้ Toxocara canis and T.cati Ancylostoma caninum Angiostrongylus cantonensi Trichinella spiralis และเสนอแนะวิธีการป้องกันและควบคุมโรคมาพอสังเขป