(กลุ่มอาการไข้ ไอ หอบ) โรคระบบทางเดินหายใจ (กลุ่มอาการไข้ ไอ หอบ) อาจารย์ศศิธร สินวรพันธุ์ พยม. การพยาบาลเวชปฏิบัติชุมชน มหาวิทยาลัยมหิดล

สีผิวโดยเฉพาะริมฝีปาก (Cycanosis) อาการหอบ: นอกจากความถี่ของการหายใจ ต้องสังเกตสิ่งต่อไปนี้ร่วมด้วย สีผิวโดยเฉพาะริมฝีปาก (Cycanosis) ใช้กล้ามเนื้อหน้าท้อง (Accessory muscle) เหงื่อออกมาก (Sweating) Concious change นอนราบไม่ได้ (Chest discomfort)

การซักประวัติ อาการสำคัญ (CC): อาการ+ระยะเวลา ประวัติเจ็บป่วยปัจจุบัน (PI) ประวัติเจ็บป่วยในอดีต โดยเฉพาะประวัติที่เกี่ยวกับโรคระบบทางเดินหายใจ โรคปอด โรคหัวใจ ประวัติครอบครัว เช่น โรคภูมิแพ้ โรคระบบทางเดินหายใจ ประวัติการสูบบุหรี่ หรือมีคนใกล้ชิดสูบบุหรี่ ประวัติการท างานที่เสี่ยงต่อการเกิด Occupational lung disease ประวัติเสี่ยงต่อการเกิด Deep vein thrombosis เช่น immobilization มะเร็ง ประวัติเสี่ยงต่อการเกิด Atherosclerosis เช่น เบาหวาน ไขมันในเลือดสูง ประวัติโรคหัวใจและหลอดเลือดในครอบครัว

การตรวจร่างกายระบบทางเดินหายใจ รูปร่างทรวงอก (Shape) ขนาดของทรวงอก (Size) การเคลื่อนไหวของทรวงอกแต่ละข้าง (movement) ดู ฟัง ฟังเสียงหายใจ ฟังเสียงผิดปกติ เคาะ เสียงทึบ (Flatness, Dullness) เสียงโปร่ง (Resonance) คลำ ตำแหน่งของหลอดลม การเคลื่อนไหวของปอด คลำ tactile fremitus ดูการแพร่กระจายของเสียง

ที่มา: อ.กิ่งแก้ว อุดมชัยกุล

อาการและอาการแสดงปัญหาทางระบบหายใจ มีตั้งแต่อาการและอาการแสดงที่ไม่รุนแรงหรือเร่งด่วนจนกระทั่งถึงภาวะที่ฉุกเฉิน และรุนแรงถึงชีวิต • Fever • อาการหวัด คัดจมูก น้ำมูกไหล • Cough/Productive cough/Hemoptysis • Sore throat • Abnormal lung sound • Dyspnea หายใจลำบาก เหนื่อย หอบ นอนราบไม่ได้ • Chest pain • Cyanosis

การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน

โรคหวัด (Common cold) เกิดจากเชื้อไวรัส โดยเฉพาะ Rhinovirus มักพบในฤดูหนาว เนื่องจากอุณหภูมิพอเหมาะต่อการเจริญของไวรัส อาการและอาการแสดง เริ่มจากเจ็บหรือระคายคอ คัดจมูก น้ำมูก ไหล ตามมาด้วยอาการไอ มีไข้ มีเสมหะในคอ อาการไข้และเจ็บคอมักเป็นไม่เกิน 1-3 วัน ส่วนอาการคัดจมูกมีน้ำมูก มักเป็นไม่เกิน 7-10 วัน การตรวจร่างกาย พบน้ำมูกใสหรือขุ่น turbinate บวมแดง Pharynx injected มี granular หรือ nodular แต่ไม่มี exudative patch Tonsil enlarged แต่ไม่มี exudate

คออักเสบ (Pharyngitis) สาเหตุเกิดจากเชื้อ 2กลุ่มใหญ่ คือเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย ในผู้ใหญ่มัก เกิดจากเชื้อไวรัส ส่วนในเด็กโตการติดเชื้อที่สำคัญที่สุดคือ group A β- hemolytic streptococci (GABHS) อาการและอาการแสดง คออักเสบที่เกิดจากเชื้อ GABHS มักเป็นเด็กโต มีอาการเจ็บคออย่างรวด เร็ว มีไข้ ปวดศีรษะ ตรวจร่างกาย คอแดงมาก ทอนซิลโตแดง อาจมี จุดหนองสีเหลืองปนเลือดบนทอนซิล อาจพบว่ามีจุดเลือดออกบน เพดานอ่อนและ posterior pharynx ลิ้นไก่บวมแดง ต่อมน้ำเหลืองที่คอ ด้านหน้าโต กดเจ็บ

ไซนัสอักเสบ (Sinusitis) ไซนัสอักเสบ (Sinusitis) หมายถึงการอักเสบจากการติดเชื้อของเยื่อบุโพรงอากาศข้างจมูก (paranasal sinus) อาการและอาการแสดง มักไอและมีน้ำมูกติดต่อกันเป็นเวลานานมากกว่า 1-2 สัปดาห์ บางรายไอมาก ตอนนอน กรณีที่เป็นแบบเฉียบพลันมักมีไข้ บางรายหายใจมีกลิ่นเหม็น เสมหะลง ในลำคอ ตรวจร่างกาย น้ำมูกเขียวหรือพบเสมหะที่ด้านหลังคอ sinus tenderness การตรวจทางห้องปฏิบัติการ การถ่ายภาพรังสีไซนัส การทำ CT scan

** ล้างจมูก **

ช่วงอายุที่พบบ่อยคือ อายุ 6-12 เดือน หูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน (Acute otitis media:AOM) โรคหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน หมายถึง ภาวะที่มีการอักเสบของ หูชั้นกลางทำให้มีน้ำในช่องหูชั้นกลาง ร่วมกับมีอาการหรืออาการแสดงของการติดเชื้อ ได้แก่ ปวดหู มีไข้ มีน้ำในช่องหู หรือมีเยื่อแก้วหูทะลุ โดยอาการเกิดขึ้นในระยะเวลาสั้น ไม่เกิน 3 สัปดาห์ ช่วงอายุที่พบบ่อยคือ อายุ 6-12 เดือน สาเหตุเกิดจากเชื้อไวรัส หรือแบคทีเรีย และอาจพบทั้งไวรัสและ แบคทีเรียร่วมกันได้

การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนล่าง

หลอดลมอักเสบเฉียบพลัน (Acute bronchitis)

การตรวจทางห้องปฏิบัติการ WBC สูงถึง 15,000-20,000 /ลบ.มม. X-ray พบ pulmonary infiltration

Asthma

Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)

การส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ Chest X-ray การตรวจ sputum AFB จะวินิจฉัยว่าเป็น Pulmonary TB เมื่อ 1. Positive 3 วัน 2. Positive > 2วัน 3. Positive > 1 วัน ร่วมกับมีรอยโรคในปอด