ระบบบริหารจัดการศึกษาของไทยและกรอบแนวทางการปฏิรูปการศึกษาในทศวรรษที่สอง ดร. สุทธศรี วงษ์สมาน รองเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ๙ มีนาคม ๒๕๕๓ รร. สยามซิตี้ กทม.
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ ๒๕๔๒ ● กรอบแนวทางการจัดการศึกษาของชาติ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ ๒๕๔๒ ข้อเสนอแนวทางการปฏิรูปการศึกษาในทศวรรษที่ สอง (พ.ศ. ๒๕๕๒ - ๒๕๖๑) แผนการศึกษาแห่งชาติ (พ.ศ. ๒๕๕๒ - ๒๕๕๙) แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๐ – ๒๕๕๔) นโยบายรัฐบาลด้านการศึกษา นโยบาย ยุทธศาสตร์ และมาตรการพัฒนา กศ.ศธ.
ระบบการศึกษาไทย 30 34
และเทียบโอนผลการเรียนได้ ระบบการศึกษามี ๓ รูปแบบ การศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ การศึกษาตามอัธยาศัย = การศึกษาตลอดชีวิต และเทียบโอนผลการเรียนได้
การศึกษาในระบบ 15 ปีเรียนฟรี Source: Ministry of Education
● องค์กรที่เกี่ยวข้องในการจัดการศึกษา: - กระทรวงศึกษาธิการ มี ๕ องค์กรหลัก - กระทรวงอื่นๆ: จัดการศึกษาเฉพาะทางตามความต้องการและความชำนาญของหน่วยงาน ได้แก่ ก.กลาโหม ก.สาธารณสุข มหาดไทย สนง.ตำรวจแห่งชาติ ฯลฯ - มีองค์กรอิสระ ทำหน้าที่การประเมินคุณภาพภายนอกสถานศึกษาทุกแห่ง : สมศ. - มีองค์กรดูแลวิชาชีพ และบริหารบุคคลของครู - อปท. จัด กศ.ของท้องถิ่น - เอกชน จัด กศ.ของเอกชน
โครงสร้างกระทรวงศึกษาธิการ
การปฏิรูประบบการศึกษาปี ๒๕๔๒ - ขยายการศึกษาภาคบังคับจาก 6 เป็น 9 ปี - ขยายการศึกษาภาคบังคับจาก 6 เป็น 9 ปี - เทียบโอนผลการเรียน ประสบการณ์ - ปฏิรูประบบอุดมศึกษาให้มีเอกภาพ - ปฏิรูปอาชีวศึกษา เพื่อตอบสนองการ พัฒนากำลังคนของประเทศ - สนับสนุนการศึกษาทางเลือก
แนวการจัดการศึกษา 40 47
ผู้เรียนทุกคนมีความสามารถเรียนรู้และพัฒนาตนเองได้ ผู้เรียนมีความสำคัญที่สุด กระบวนการจัดการศึกษาต้องส่งเสริม ให้ผู้เรียนพัฒนาตามธรรมชาติ และเต็มตามศักยภาพ 48
ระบบการบริหารและการจัดการศึกษาของรัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และเอกชน ระบบการบริหารและการจัดการศึกษาของรัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และเอกชน
- การบริหารและการจัด กศ.ในส่วนกลาง สกศ.+ทบวง+ศธ. = ศธ. การบริหารและการจัดการศึกษา - การบริหารและการจัด กศ.ในส่วนกลาง สกศ.+ทบวง+ศธ. = ศธ. - เขตพื้นที่การศึกษา - โรงเรียนนิติบุคคล - มหาวิทยาลัยในกำกับรัฐ - องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น - เอกชน - การศึกษาทางเลือก
กรอบแนวทางการปฏิรูปการศึกษา ในทศวรรษที่สอง (๒๕๕๒-๒๕๖๑)
วิสัยทัศน์ คนไทยได้เรียนรู้ตลอดชีวิตอย่างมีคุณภาพ
เป้าหมาย ภายในปี ๒๕๖๑ มีการปฏิรูปการศึกษาและการเรียนรู้อย่างเป็นระบบ โดยเน้นเป้าหมายหลักสามประการ คุณภาพและมาตรฐานการศึกษาและเรียนรู้ เพิ่มโอกาสทางการศึกษาและเรียนรู้อย่างทั่วถึง และมีคุณภาพ ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนของสังคม ในการบริหารและจัดการศึกษา
กรอบแนวทางการปฏิรูปการศึกษา ๔ ใหม่ พัฒนาคุณภาพคนไทยยุคใหม่ พัฒนาคุณภาพครูยุคใหม่ พัฒนาคุณภาพสถานศึกษา และแหล่งเรียนรู้ ยุคใหม่ พัฒนาคุณภาพการบริหารจัดการใหม่
๑. พัฒนาคุณภาพคนไทยยุคใหม่ ให้มีนิสัยใฝ่เรียนรู้ เรียนรู้ได้ด้วยตนเอง แสวงหาความรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต สามารถสื่อสาร คิด วิเคราะห์ แก้ปัญหา คิดริเริ่มสร้างสรรค์ มีจิตสาธารณะ มีระเบียบวินัย คำนึงถึงประโยชน์ส่วนรวม ทำงานเป็นกลุ่มได้อย่างเป็นกัลยาณมิตร มีศีลธรรม คุณธรรม จริยธรรม ค่านิยม จิตสำนึกและความภูมิใจในความเป็นไทย ยึดมั่นการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข รังเกียจการทุจริตและต่อต้านการซื้อสิทธิ์ ขายเสียง
๑. พัฒนาคุณภาพคนไทยยุคใหม่ - พัฒนาคุณภาพการศึกษาและเรียนรู้ - ผลิตและพัฒนากำลังคนที่มีคุณภาพ มีสมรรถนะ และความรู้ ความสามารถ
๑. พัฒนาคุณภาพคนไทยยุคใหม่ ๑.๑ พัฒนาคุณภาพการศึกษาและเรียนรู้ - ให้มีระบบการวัด ประเมินผลที่เป็นมาตรฐาน เทียบเคียงกันได้ - แก้ปัญหา พัฒนาโรงเรียนขนาดเล็ก - ส่งเสริมบทบาท สร้างความเข้มแข็งครอบครัวครอบครัว
๑. พัฒนาคุณภาพคนไทยยุคใหม่ ๑.๒ ผลิตและพัฒนากำลังคนที่มีคุณภาพ มีสมรรถนะ และความรู้ ความสามารถ - พัฒนากรอบมาตรฐานคุณวุฒิแห่งชาติ และคุณวุฒิวิชาชีพ - จัดการอาชีวศึกษา โดยเน้นการปฏิบัติ ขยายทวิภาคี และสหกิจศึกษา - การจัดตั้งสถาบันอาชีวศึกษาให้สอดคล้องกับการพัฒนากลุ่มจังหวัด
๒. พัฒนาคุณภาพครูยุคใหม่ ให้เป็นผู้เอื้ออำนวยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ เป็นวิชาชีพที่มี คุณค่า สามารถดึงดูดคนเก่งคนดี มีใจรักในวิชาชีพมาเป็นครู โดย - พัฒนาระบบผลิตครู คณาจารย์ และบุคลากร กศ. - การพัฒนาครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา - การใช้ครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา
๒.๑ พัฒนาระบบผลิตครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา ๑) ปรับระบบการผลิต คัดสรร ค่าตอบแทน และสวัสดิการ ให้สามารถดึงดูดคนเก่งและดี มีใจรักในวิชาชีพมาเป็นครู ๒) ให้มีสถาบันอุดมศึกษาที่เน้นความเป็นเลิศด้านการผลิตครู วิจัยและพัฒนาเกี่ยวกับวิชาชีพครู
๒.๒ การพัฒนาครู คณาจารย์ บุคลากรทางการศึกษา ๑) ปรับปรุงและพัฒนาระบบและเกณฑ์การประเมินสมรรถนะวิชาชีพครูให้เชื่อมโยงกับความสามารถในการจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาผู้เรียนเป็นสำคัญ ๒) เร่งจัดตั้งกองทุนพัฒนาและกองทุนส่งเสริมครู คณาจารย์และบุคลากรทางการศึกษา ๓) พัฒนาครู คณาจารย์ โดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน ให้สามารถจัดการเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ พัฒนาครูประจำการที่สอนไม่ตรงวิชาเอก มีระบบและมาตรการจูงใจให้ครู คณาจารย์ ผู้บริหาร และบุคลากรการศึกษาพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง
๒.๓ การใช้ครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา ๑) คืนครูให้กับผู้เรียน โดยลดภาระงานอื่นที่ไม่จำเป็น และจัดให้มีบุคลากรสายสนับสนุนให้เพียงพอ ๒) ปรับปรุงเกณฑ์กำหนดอัตราครู โดยพิจารณาจากภาระงานที่ชัดเจน และจัดให้มีจำนวนครูพอเพียงตามเกณฑ์ และมีวุฒิตรงตามวิชาที่สอน ๓) แยกบัญชีเงินเดือนและวิทยฐานะของข้าราชการครู และบุคลากรการศึกษาออกจากกัน
๓. พัฒนาคุณภาพสถานศึกษา และแหล่งเรียนรู้ยุคใหม่ เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ของผู้เรียนอย่างต่อเนื่อง ตลอดชีวิตและมีคุณภาพ โดย - พัฒนาคุณภาพสถานศึกษาทุกระดับ/ประเภทให้สามารถเป็นแหล่งเรียนรู้ที่มีคุณภาพ - พัฒนาแหล่งเรียนรู้อื่นสำหรับการศึกษาและเรียนรู้ทั้งในระบบ นอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย เช่น ห้องสมุดประชาชน พิพิธภัณฑ์ หอศิลป์ สวนสัตว์ สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร์ อุทยานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และศูนย์การกีฬาและนันทนาการ เป็นต้น
๔. พัฒนาคุณภาพการบริหารจัดการใหม่ เน้นการกระจายอำนาจสู่สถานศึกษา เขตพื้นที่ และ อปท. การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน มีระบบการบริหารจัดการตามหลักธรรมาภิบาล โดย ๔.๑ กระจายอำนาจการบริหารและการจัดการศึกษาให้กับสถานศึกษาและเขตพื้นที่การศึกษา ๔.๒ พัฒนาระบบบริหารจัดการตามหลักธรรมาภิบาลให้มีประสิทธิภาพ
๔. พัฒนาคุณภาพการบริหารจัดการใหม่ ๔.๓ พัฒนาการบริหารจัดการเพื่อเพิ่มโอกาสทางการศึกษา อย่างมีคุณภาพ ๔.๔ พัฒนาระบบบริหารจัดการเพื่อสนับสนุนการมีส่วนร่วมของประชาชน ภาคเอกชน และทุกภาคส่วนในการจัดการศึกษาและสนับสนุนการศึกษาและเรียนรู้ให้มากขึ้น ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของบุคคล ครอบครัว ชุมชน องค์กรชุมขน องค์กรเอกชน องค์กรวิชาชีพ สถาบันศาสนา สถานประกอบการ สถาบันสังคมอื่นในการจัดการศึกษามากขึ้น ส่งเสริมบทบาทขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการจัดและสนับสนุนการจัดการศึกษา
๔. พัฒนาคุณภาพการบริหารจัดการใหม่ ๔.๕ เพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการทรัพยากรเพื่อการศึกษา - ปรับระบบการบริหารจัดการการเงินและงบประมาณ โดยเน้น demand side - วางแผนอย่างเป็นขั้นตอนและจัดระบบบริหารจัดการรองรับการยุบ เลิก ควบรวมสถานศึกษาขนาดเล็ก
ข้อเสนอกลไกหลัก เพื่อขับเคลื่อนการปฏิรูปการศึกษา ๑ คณะกรรมการขับเคลื่อนการปฏิรูปการศึกษา - คณะกรรมการนโยบายปฏิรูปการศึกษาในทศวรรษที่สอง นายกรัฐมนตรีเป็นประธาน - คณะกรรมการขับเคลื่อนการปฏิรูปการศึกษาในทศวรรษที่สอง มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการเป็นประธานฯ คณะกรรมการทั้ง ๒ คณะ ให้ยุบเลิกเมื่อสิ้นสุดระยะเวลาปฏิรูป โดยให้สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา ปฏิบัติหน้าที่ฝ่ายเลขานุการ
๒ จัดตั้งหน่วยงาน/ปรับบทบาทหน่วยงานเพื่อเป็นกลไกรับรองคุณภาพมาตรฐาน และเพิ่มโอกาสทางการศึกษาและการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต ได้แก่ ๒.๑ คณะกรรมการคุรุศึกษาแห่งชาติ เพื่อพัฒนานโยบายและวางแผนการผลิตและพัฒนาครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษาทั้งระบบ ๒.๒ สถาบันคุณวุฒิวิชาชีพแห่งชาติ ๒.๓ สถาบันเทคโนโลยีเพื่อการศึกษาแห่งชาติและกองทุน ๒.๔ ปรับบทบาท สนง.ส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยเป็น สนง.การศึกษาตลอดชีวิต
๓ มอบหมายให้หน่วยงานที่มีอยู่แล้ว ปฏิบัติภารกิจเพิ่มเติมหรือเร่งรัดดำเนินการ ดังนี้ ๓.๑ ให้สถาบันทดสอบทางการศึกษาแห่งชาติและสำนักงาน คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ดำเนินการประกันการเรียนรู้และรับรองมาตรฐานผู้เรียน โดยประเมินผลการเรียนรู้ของผู้เรียนในชั้นเรียนสุดท้ายของแต่ละช่วงชั้นให้เป็นการวัดผลระดับชาติ เพื่อให้สามารถใช้การวัดประเมินผลที่เป็นมาตรฐาน สามารถเทียบเคียงกันได้
๓.๒ ให้สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา - ขับเคลื่อนการกระจายอำนาจสู่เขตพื้นที่และสถานศึกษาโดยให้มีองค์คณะบุคคลที่มีความรู้ มีความเข้าใจ และประสบการณ์เกี่ยวกับการกระจายอำนาจ - สนับสนุนส่งเสริมการศึกษาทางเลือก โดยให้มีองค์คณะบุคคลเพื่อดำเนินการ โดยคำนึงถึงความ สอดคล้องกับหลักการและแนวทางจัดการศึกษาตาม พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ และนโยบายรัฐบาล
ข้อเสนอกลไกสนับสนุนต้องพัฒนา/ปรับปรุง ๑ การพัฒนาระบบการเงิน การคลัง ๒ การพัฒนาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารเพื่อการศึกษา ๓ การปรับปรุงแก้ไข บังคับใช้กฎหมาย การศึกษาและที่เกี่ยวข้อง
ขอขอบคุณ