วิชากฎหมายอาญาภาคทั่วไป (177181) สงกรานต์ ป้องบุญจันทร์ คณะนิติศาสตร์ ม.เชียงใหม่ kansft@hotmail.com

ข้อสังเกตจากการตรวจงานชิ้นที่ 1 นศ. ส่วนใหญ่เข้าเรื่องการกระทำโดยงดเว้น กับ การกระทำโดยละเว้น นศ. ส่วนใหญ่ อ้างถึง “งดเว้น” กับ “ละเว้น” เป็นฐานความผิดทั้งที่ทั้งสองคำนี้เป็นเพียง “การกระทำ” ประเภทหนึ่ง ไม่ใช่ฐานความผิด

ข้อสังเกตจากการตรวจงานชิ้นที่ 1 นศ. บางส่วนยังมีความสับสนระหว่าง “งดเว้น” กับ “ละเว้น” และใช้ทั้งสองคำนี้สลับกัน หรือ ใช้คำ ๆ เดียวแทนหน้าที่ที่แตกต่างกัน นศ. ส่วนใหญ่ ตอบคำถามไม่เป็นระบบ ไม่มีการแยกแยะระหว่าง หลักกฎหมาย กับการปรับหลักกฎหมายกับข้อเท็จจริง ทำให้ได้คะแนนพอผ่านแม้จะตอบถูกธง

ตัวอย่างงานที่ดี (4) วางหลักกฎหมาย หรือ ทฤษฎีเกี่ยวกับเรื่องที่จะตอบ ปรับหลักกฎหมาย หรือ ทฤษฎีเกี่ยวกับเรื่องที่จะตอบ เขียนเป็นลำดับขั้นตอน แยกแยะหัวข้อใหญ่ หัวข้อย่อย มีการสรุป

ตัวอย่างงานที่ไม่ดี(1-2) ไม่เข้าใจหรือสามารถแยกแยะ “งดเว้น” กับ “ละเว้น” ไม่มีการวางหลักกฎหมาย หรือ ทฤษฎี ไม่มีการอธิบายให้คนอ่านเข้าใจ ไม่มีการสรุปผล

ตัวอย่างงานที่ พอใช้ (3-3.5) ตอบถูกต้องตามหลักกฎหมาย มีการอธิบายความพอสังเขป ไม่มีการวางหลักกฎหมาย หรือ ทฤษฎี เขียนไม่เป็นระบบ ไม่มีการแยกแยะหัวข้อใหญ่ หัวข้อ ย่อย

เจตนาเล็งเห็นผล ไม่ได้ประสงค์ให้ผลเกิดขึ้น ประเมิน วิเคราะห์ คาดหมายได้ว่าผลนั้นจะเกิดขึ้นอย่างแน่นอน เท่าที่บุคคลในฐานะเช่นนั้นจะคาดการณ์ได้ บุคคลในฐานะเช่นนั้นคือฐานะเดียวกับผู้กระทำ ไม่ใช่วิญญูชน

กรณีศึกษา โชน โกรธที่ถูก ชัช แกล้งจนล้มหัวคะมำ เมื่อลุกขึ้นมาได้จึง ต้องการเอาคืนโดยตั้งใจจะต่อยไปที่เบ้าตาของชัช เพื่อฝาก รอยช้ำไว้ที่ขอบตาของชัช แต่ชัชใส่แว่นสายตาอยู่ ตลอดเวลา เมื่อโชนต่อยนอกจากตาของชัชจะช้ำแล้วแว่น เรแบรนด์ มูลค่า ๒๐,๐๐๐ บาทของชัชก็แตกด้วย โชนต้อง รับผิดทางอาญาอย่างไรบ้าง

กรณีศึกษา ธนา โกรธที่ถูกเพื่อน ๕ คนที่นั่งกินเหล้าด้วยกันล้อที่ถูกเมีย ทิ้ง จึงกลับไปที่บ้านและกลับมาพร้อมปืนลูกซอง ทันทีที่ มาถึงก็ยิงปืนลูกซองเข้าไปในวงเหล้าโดยเล็งไปที่ขวดเหล้า เพื่อนทั้งห้าคนได้รับบาดเจ็บสาหัส ธนาต้องรับผิดทาง อาญาฐานใด

เจตนาพิเศษ ความผิดบางฐานมีองค์ประกอบภายในสองประการ ประสงค์ต่อผลหรือเล็งเห็นผล เจตนาพิเศษ หรือ มูลเหตุจูงใจ กรณีนี้จะครบองค์ประกอบภายในต้องมีทั้งเจตนาประสงค์ต่อผลหรือเล็งเห็นผลและเจตนาพิเศษ

กรณีศึกษา มาตรา ๒๖๔  ผู้ใดทำเอกสารปลอมขึ้นทั้งฉบับหรือแต่ส่วนหนึ่งส่วนใด เติมหรือตัดทอนข้อความ หรือแก้ไขด้วยประการใด ๆ ในเอกสารที่แท้จริง หรือประทับตราปลอม หรือลงลายมือชื่อปลอมในเอกสาร โดยประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ผู้อื่นหรือประชาชน ถ้าได้กระทำเพื่อให้ผู้หนึ่งผู้ใดหลงเชื่อว่าเป็นเอกสารที่แท้จริง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานปลอมเอกสาร 

กรณีศึกษา พิจารณา ป.อาญา ม. 264 กับตัวอย่างนี้ สนิทต้องการแสดงให้เดชาเห็นว่าตนเซ็นต์ลายมื่อแสวงได้ เหมือน จึงเซ็นชื่อแสวงในเช็คสั่งจ่ายเงินแล้วยื่นให้ เดชาดู ว่าเหมือนหรือไม่ กรณีนี้ถือว่าสนิทมีความผิดฐานปลอม แปลงเอกสารตาม ม.264 หรือไม่

การสำคัญผิดในข้อเท็จจริง ม. 62 วรรคแรก ข้อเท็จจริงใดถ้ามีอยู่จริงจะทำให้ การกระทำไม่เป็นความผิด ไม่มีความผิด ผู้กระทำไม่ต้องรับโทษ ไม่ต้องรับโทษ รับโทษน้อยลง รับโทษน้อยลง แม้ข้อเท็จจริงนั้นไม่มีอยู่จริง แต่ผู้กระทำสำคัญผิดว่ามีอยู่จริง

กรณีศึกษา ณ ศาลาประจำหมู่บ้าน ขณะที่กลุ่มวัยรุ่นประมาณ ๕ คน กำลังนั่งคุยกันมีชายสองคนขับมอเตอร์ไซส์มาจอดที่ถนน สาธารณะ ชายคนที่นั่งซ้อนท้ายลงจากรถแล้ววิ่งตรงมายัง กลุ่มวัยรุ่น โดยในมือถือมีดขนาดใหญ่มาด้วย หนึ่งในกลุ่ม วัยรุ่นมีอาวุธปืนจึงยิงไปยังชายดังกล่าวจนล้มลง https://www.youtube.com/watch?v=8pczZbvPXas

กรณีศึกษา ณ ศาลาประจำหมู่บ้าน ขณะที่กลุ่มวัยรุ่นประมาณ ๕ คน กำลังนั่งคุยกันมีชายสองคนขับมอเตอร์ไซส์มาจอดที่ถนน สาธารณะ ชายคนที่นั่งซ้อนท้ายลงจากรถแล้ววิ่งตรงมายัง กลุ่มวัยรุ่น โดยในมือถือมีดขนาดใหญ่มาด้วย ทั้ง ๕ วิ่งหนีเอา ชีวิตรอด โดยวิ่งไปเหยียบข้าวของของแม่ค้าเสียหาย พวกเขามี ความรับผิดทางอาญาอย่างไร

กรณีศึกษา อริศราต้องการทำร้าย สนิท ซึ่งมีเรื่องขัดแย้งทางธุรกิจกับ เธอ ขณะที่สนิทกำลังเดินออกจากบ้านของอริศราหลังจาก คุยธุรกิจกัน แสงชัยสามีของอริศราก็กลับมา อริศราหลอก แสงชัยว่าถูกสนิทพยายามข่มขืนและเพิ่งออกจากบ้านไป แสงชัยจึงตามไปทำร้ายสนิทจนบาดเจ็บสาหัส แสงชัยต้อง มีความรับผิดทางอาญาอย่างไร

สำคัญผิดในข้อเท็จจริงเพราะประมาท มาตรา 62 วรรคสอง ถ้าความสำคัญผิดเกิดจากความประมาท ผู้กระทำผิดต้องรับผิดฐานกระทำโดยประมาท หากมีกฎหมายบัญญัติให้การกระทำนั้นต้องรับโทษแม้ทำ โดยประมาท

ขาดองค์ประกอบ/ไม่รู้ข้อเท็จจริงอันเป็นองค์ประกอบ/สำคัญผิดในข้อเท็จจริง ขาดองค์ประกอบ : ไม่มีองค์ประกอบภายนอกบางอย่าง ไม่รู้ข้อเท็จจริงอันเป็นองค์ประกอบ : มีองค์ประกอบภายนอกครบถ้วนแต่ผู้กระทำไม่รู้ว่ามี สำคัญผิดในข้อเท็จจริง : มีองค์ประกอบครบถ้วน แต่สำคัญผิดว่ามีข้อเท็จจริงที่ทำให้ไม่เป็นความผิด ไม่ต้องรับโทษ หรือรับโทษน้อยลง

กรณีศึกษา ฆ่าศพ ประสิทธิ มีเรื่องทะเลาะวิวาทกับศักดาหุ้นส่วนทางธุรกิจอย่างรุนแรง เขาจึงเข้าไปยิงศักดาในห้องนอนโดยก่อนยิงก็ตะโกนบอกด้วยเสียงดังว่า ไอ้ศักดามึงตายหลายครั้งศักดาก็ไม่ลุกขึ้นมา สุดท้ายประสิทธิจึงยิงไป ๖ นัด ในกระบวนการชันสูตรศพ แพทย์ลงความเห็นว่าศักดาหัวใจวายตายก่อนถูกยิงหลายชั่วโมง เช่นนี้ประสิทธิต้องรับผิดอาญาฐานหรือไม่อย่างไร

กรณีศึกษา สาวิตรี เดินทางไปเที่ยวต่างประเทศครั้งแรก โดยนำ กระเป๋าเดินทางยี่ห้อ POLO สีขาวไปด้วย พอถึงประเทศ ญี่ปุ่น สาวิตรีก็ไปรับกระเป๋าที่ช่องรับกระเป๋า ขณะที่จะ เดินทางออกจากสนามบินก็ถูกเจ้าหน้าที่ตำรวจจับ โดย กล่าวหาว่าเธอขโมยกระเป๋าของนักเดินทางรายอื่น ซึ่งเธอ ยืนยันว่าเป็นของเธอ แต่พอเปิดดูข้างในกลับปรากฏว่าไม่ใช่ เธอต้องรับผิดหรือไม่อย่างไร

กรณีศึกษา ณ ศาลาประจำหมู่บ้าน ขณะที่กลุ่มวัยรุ่นประมาณ ๕ คน กำลังนั่งคุยกันมีชายสองคนขับมอเตอร์ไซส์มาจอดที่ถนน สาธารณะ ชายคนที่นั่งซ้อนท้ายลงจากรถแล้ววิ่งตรงมายัง กลุ่มวัยรุ่น โดยในมือถือมีดขนาดใหญ่มาด้วย หนึ่งในกลุ่ม วัยรุ่นมีอาวุธปืนจึงยิงไปยังชายดังกล่าวจนล้มลง ต่อมา ทราบว่าชายที่ถือมีจะมาตัดเอาไม้สมุนไพรใกล้ๆ ศาลา

เจตนาโดยผลของกฎหมาย/เจตนาโดยพลาด มาตรา 60 เจตนากระทำต่อบุคคลหนึ่ง แต่ผลไปเกิดกับอีกคน โดยพลาดไป ให้ถือว่ากระทำโดยเจตนาต่อผู้รับผลร้าย มาตรา 61 เจตนากระทำต่อบุคคลหนึ่ง แต่ได้กระทำต่อบุคคลหนึ่ง เพราะสำคัญผิด จะยกความสำคัญผิดมาแก้ตัวไม่ได้

กรณีศึกษา แสวงต้องการฆ่าสุทธิซึ่งเป็นศัตรูทางการเมือง จึงไปดักยิง แสวงต้องการฆ่าสุทธิซึ่งเป็นศัตรูทางการเมือง จึงไปดักยิง สุทธิระหว่างทางเข้าหมู่บ้าน แต่เนื่องจากเป็นเวลากลางคืน จึงยิงผิดคนโดยไปยิงไสวซึ่งเป็นพ่อของตนที่กำลังเดินทาง ไปทำธุระในหมู่บ้านดังกล่าวและแต่งตัวคล้าย ๆ กับสุทธิ เช่นนี้ เป็นกรณีที่ต้องปรับตามมาตรา 60 หรือ 61 เพราะ อะไร

กรณีศึกษา แสวงต้องการฆ่าสุทธิซึ่งเป็นศัตรูทางการเมือง จึงไปดักยิง แสวงต้องการฆ่าสุทธิซึ่งเป็นศัตรูทางการเมือง จึงไปดักยิง สุทธิระหว่างทางเข้าหมู่บ้าน แต่เนื่องจากสุทธิหลบทันกระสุ จึงไปถูกศิริแฟนสาวซึ่งโผล่ขึ้นมาจากข้างทางได้รับบาดเจ็บ สาหัสเช่นนี้ แสวงต้องรับผิดฐานใดและ เป็นกรณีที่ต้องปรับ ตามมาตรา 60 หรือ 61 เพราะอะไร

หลักเกณฑ์พิจารณาเจตนาโดยพลาด ต้องมีผู้ถูกกระทำตั้งแต่สองคนขึ้นไปในขณะลงมือ ผู้กระทำเจตนากระทำต่อบุคคลเพียงคนเดียว บุคคลที่สามได้รับผลโดยพลาด เจตนาที่กระทำต่อบุคคลที่หนึ่งโอนไปยังบุคคลที่สามด้วย เจตนาที่โอนไปต้องเป็นความผิดฐานเดียวกัน การป้องกัน จำเป็น บันดาลโทสะก็โอนไปด้วย

กรณีศึกษา สุมิตรมีเรื่องทะเลาะวิวาทกับกลุ่มวัยรุ่นซึ่งมีกันหลายคนยืน ล้อมสุมิตรอยู่ สุมิตรต้องการขู่วัยรุ่นให้หลบไปจึงใช้ปืนที่พก มาด้วยนำมาขู่ แต่วัยรุ่นกลุ่มดังกล่าวก็ไม่หลบไป เขาจึงใช้ ด้ามปืนฟาดหัวหนึ่งในกลุ่มวัยรุ่น แต่ปืนกลับลั่นถูกหนึ่งใน กลุ่มเสียชีวิต เขาอาจต้องรับผิดอย่างไรบ้าง

กรณีศึกษา ขณะทหารกำลังช่วยตำรวจจับผู้ร้ายที่ควบคุมตัวเองไม่ได้ ใช้มีดไล่ฟันผู้คนและเจ้าหน้าที่ หนึ่งในเจ้าหน้าที่ได้ใช้ปืนยิง ผู้ร้ายแต่กลับไปถูกเจ้าหน้าที่อีกคน เขาอาจต้องมีความรับ ผิดต่อใครอย่างไรบ้าง https://www.youtube.com/watch?v=CxIlPTWGNqo

กรณีศึกษา แสวงต้องการฆ่าสุทธิซึ่งเป็นศัตรูทางการเมือง จึงไปดักยิง แสวงต้องการฆ่าสุทธิซึ่งเป็นศัตรูทางการเมือง จึงไปดักยิง สุทธิระหว่างทางเข้าหมู่บ้าน แต่เนื่องจากเป็นเวลากลางคืน จึงยิงไม่ถูกสุทธิที่เดินนำหน้ามา ลูกกระสุนกลับไปถูกไสว ซึ่งเป็นพ่อของตนที่โผล่ออกมาจากข้างทางเดิน เช่นนี้ แสวงต้องรับ ผิดทางอาญาหรือไม่ อย่างไร

การกระทำโดยประมาท หลักเกณฑ์การพิจารณา ต้องไม่ใช่การกระทำโดยเจตนา ปราศจากความระมัดระวัง ซึ่งบุคคลในภาวะเช่นนั้นต้องมี ตามวิสัยและพฤติการณ์ ผู้กระทำอาจใช้ความระมัดระวังได้ แต่ไม่ได้ใช้ให้เพียงพอ

ข้อพิจารณา ระดับความระมัดระวัง “วิญญูชน” ในภาวะเช่นนั้น คือ สถานการณ์อย่างเดียวกัน วิสัยของผู้กระทำ คือ คุณสมบัติ, คนธรรมดา, ผู้ประกอบวิชาชีพ พฤติการณ์ คือ เหตุการณ์หรือปัจจัยภายนอก

กรณีศึกษา กรณีเยาวชนขับรถด้วยความเร็วสูงเสยท้ายรถตู้อย่างแรง จนรถตู้เสียหลักไปฟาดกับขอบทางด่วนฝั่งซ้ายมือ จากนั้นประตูรถตู้ก็ได้เปิด และแรงเหวี่ยงส่งผู้โดยสารปลิวออกจากตัวรถ กระเด็นลงไปกระแทกพื้นข้างล่าง ส่วนรถเก๋งของ กระเด็นไปชนขอบทางฝั่งขวา เสียหายยับเยินเช่นกันมีผู้เสียชีวิตทั้งหมด 9 ราย

กรณีศึกษาขับรถชนรถตู้

กรณีศึกษา 31 ส.ค. 2555 ศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง พิพากษาจำคุกสาวซีวิค 3 ปี โทษรอลงอาญา 3 ปี พร้อมสั่งคุมประพฤติห้ามขับรถจนถึง 25 ปี แต่จำเลยให้การนำสืบพยาน เป็นประโยชน์ต่อคดี จึงลดโทษให้ 1 ใน 3 เหลือลงโทษจำคุก 2 ปี แต่โทษจำคุกให้รอลงอาญาเป็นเวลา 3 ปี พร้อมสั่งคุมประพฤติจำเลย 3 ปี

กรณีศึกษา คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 292/2542 : จำเลยที่ 2 เป็นแพทย์ผู้ได้รับใบอนุญาตให้เป็นผู้ชำนาญการพิเศษในแขนงสาขาวิชา ศัลยศาสตร์ตกแต่งจากประเทศญี่ปุ่น กระทำการผ่าตัดหน้าอกโจทก์ที่มีขนาดใหญ่ให้มีขนาดเล็กลงกระทำการผิดพลาดในการผ่าตัด จำเลยมีหน้าที่ต้องใช้ความระมัดระวังตามวิสัยและพฤติการณ์เป็นพิเศษ แต่ไม่ใช้ความระมัดระวังในการผ่าตัด และไม่แจ้งให้ผู้ป่วยทราบถึงขั้นตอนการรักษา ระยะเวลาและกรรมวิธีในการรักษา จนเป็นเหตุให้โจทก์ได้รับความเสียหาย นับว่าเป็นความประมาทเลินเล่อ

ข้อสังเกต 1. การกระทำที่ฝ่าฝืนต่อกฎหมาย อาจไม่ได้เกิดจากความประมาทก็ได้ เช่น นศ. ยังไม่มีใบขับขี่ ได้ขับรถมอเตอร์ไซต์จากบ้านมาซื้อของที่น่าปากซอย ขณะขี่มาด้วยความเร็ว ๒๐ กม.ต่อชม. ก็มีเด็กวิ่งมาตัดหน้า จึงชนเด็ก ขาหัก เช่นนี้ประมาทหรือไม่ต้องพิจารณาจากหลักเกณฑ์ ไม่ใช่พิจารณาเพียงว่าขับรถไม่มีใบขับขี่

ข้อสังเกต กรณีรถยนต์ชนจักรยาน 2. กรณีความผิดเกิดจากความประมาทของทั้งสองฝ่ายก็ต้องรับผิดทั้งสองฝ่าย กรณีรถยนต์ชนจักรยาน

ข้อสังเกต 3. การกระทำโดยประมาท ไม่มีร่วมกระทำความผิด ต่างคนต่างประมาท 4. ประมาทโดยงดเว้นก็มีได้ 5. การไม่ควบคุมดูแลสัตว์ให้ดี เจ้าของอาจต้องรับผิดโดยประมาท

ไม่เจตนา ไม่ประมาท หลักการ : ไม่เจตนา ไม่ประมาท ก็ไม่ต้องรับผิดทางอาญา ข้อยกเว้น : กฎหมายกำหนดไว้อย่างชัดแจ้งให้ต้องรับผิด แม้กระทำโดยไม่มีเจตนา Strict Liability

กรณีศึกษา ใช้ร่างกายวาดรูป

กรณีศึกษา ดวงใจ ได้เดินทางไปยังสน.พญาไท  เพื่อรับทราบข้อกล่าวหา  และให้ปากคำกับเจ้าหน้าที่ตำรวจ ซึ่งหลังจากที่สอบสวนเป็นเวลา 1 ชั่วโมง ก็ได้นำตัวน.ส.ดวงใจ ไปเปรียบเทียบปรับในข้อหา กระทำการอันควรขายหน้าต่อหน้าธารกำนัล จำนวน 500 บาท แล้วปล่อยตัวกลับไป (ม.๓๘๘)

กรณีศึกษา นักศึกษาขับรถมามหาวิทยาลัยเชียงใหม่ด้วยความเร็ว 40 กม.ต่อชม. ก่อนจะถึงมหาวิทยาลัย นศ. มองเห็นนายสนิทยืนรอข้ามถนนอยู่บริเวณเกาะกลางถนน รถของ นศ.ห่างจากรถคันหน้าประมาณ 5 เมตร นศ. ก็ขับตามไปเรื่อยๆ แต่ขณะที่รถนศ.ไปถึงชายคนนั้นก็วิ่งข้ามถนน นศ. เบรกไม่ทันจึงชนจนขาหัก ต้องรับผิดทางอาญาหรือไม่

กรณีศึกษา เปิ้ล ขับรถกลับจากงาน Freshy เวลาประมาณเที่ยงคืน ขณะที่รถกำลังติดไฟแดงอยู่นั้น โดยที่ไม่ทันตั้งตัว มีชาย แปลกหน้าเปิดประตูรถเข้ามานั่งข้าง ๆ แล้วบอกว่าอยู่นิ่ง ๆ เปิ้ลตกใจขับรถออกไปทั้งที่ยังเป็นไปแดง จนชนกับรถคัน อื่นเป็นเหตุให้อีกฝ่ายบาดเจ็บสาหัส ต้องมีความรับผิดทาง อาญาหรือไม่อย่างไร

งานชิ้นที่สอง สุชาติ เดินทางไปทำบุญที่วัดโดยใส่รองเท้า adidas คู่โปรดไป เมื่อไปถึง วัดเขาก็ขึ้นไปไหว้พระตามปกติ ขากลับเขาได้หยิบเอารองเท้าadidas ของตัวเองใส่กระเป๋า โดยเข้าใจว่าเป็นรองเท้าของนายสนิท ศัตรูของ ตน แล้วเขาก็ใส่รองเท้า adidas ของนายสนิท โดยเข้าใจว่าเป็น รองเท้าตัวเอง ขณะที่สุชาติกำลังจะออกจากวัดสนิทก็ตามมาทัน เขา แสดงความบริสุทธิ์ใจโดยถอดรองเท้าให้ดู ปรากฏว่าเป็นรองเท้าของสนิท ถ้าท่านเป็นเพื่อนสุชาติจะให้คำปรึกษากับเขาตามหลักกฎหมายอาญา อย่างไร