ชีววิทยา นำเสนอโดย ผศ.ดร.สมาน แก้วไวยุทธ

ระบบประสาทและอวัยวะรับสัมผัส (Nervous system and sense organs) Nervous tissue Irritability 1. Neuron Impulse conduction integration Schwann’s cell 2. Supporting cell Oligodendrocyte

เซลล์ประสาทและการทำงานของเซลล์ประสาท ตัวเซลล์ประสาท (Cell body) มีนิวเคลียส 1 อันอยู่กลางเซลล์ เซลล์ประสาท (neuron) มีนิวโรพลาซึม (neuroplasm) นิวโรไฟบริล (neurofibril) สานกันเป็นตาข่าย ประกอบด้วย Nissl’s body Intermediate filament เป็น cytoskeleton ใยประสาท (neurite)

เดนไดรต์ (dendrite) แอกซอน (axon) ใยประสาท (neurite) เดนไดรต์ (dendrite) แอกซอน (axon) นำ กระแสประสาท เข้าตัวเซลล์ นำกระแสประสาทออกจากตัวเซลล์ ไม่ แตกแขนง ปลาย ของใย แอกซอนจะมีถุงบรรจุ สารสื่อประสาท (synaptic vesicle) มี จำนวนตั้งแต่ 1 ใย ขึ้นไป แตกแขนงมาก คล้ายต้นไม้ มี 1 ใยเท่านั้น ตรงโคน แอกซอน จะโป่ง นูนใสเรียก axon hillock

ใยประสาทที่ยาวๆ จะมีเยื่อไมอิลิน (Myelin sheath) หุ้มเป็นระยะๆ โดยเยื่อไมอิลิน  กำหนดมาจากเยื่อหุ้มเซลล์ของเซลล์ชวานน์ (Schwannes cell) หรือ โอลิโกเดนโดรไซด์ (Oilgodendrocyte) เป็นฉนวนกั้นประจุ (ion) ช่วยให้กระแสประสาทเคลื่อนที่เร็วขึ้นประมาณ 10 เท่าของใยประสาทที่ไม่มีเยื่อไมอิลิน (ion)  บริเวณรอยคอดที่รอยต่อของเยื่อไมอิลิน เรียก Node of Ranvier ซึ่งไม่มีเยื่อไมอิลินจึงเป็นตำแหน่งที่มีการแลกเปลี่ยนอิออน (K+ และ Na+)

Region of impulse initiation Dendrites Nucleus Cell body Myelin sheath Region of impulse initiation Axon Myelin sheath (covering axon) Nodes of Ranvier Dissected schwann cell Axon branch Direction of impulse Myelin Axon Collateral fibers Synaptic knobs Target cell (muscle)

1. จำแนกตามโครงสร้าง 2. จำแนกตามหน้าที่ ประเภทของ Neuron 1.1 Unipolar neuron 1.2 Bipolar neuron 1.3 Multipolar neuron 2. จำแนกตามหน้าที่ 2.1 Sensory neuron 2.2 Motor neuron 2.3 Association neuron (Interneuron)

จำนวนตามโครงสร้าง เซลล์ประสาทขั้วเดียว (unipolar neuron) เซลล์ประสาท 2 ขั้ว (bipolar neuron) เซลล์ประสาทหลาย (multipolar neuron) ใยเดนไดรต์และแอกซอนรวมกันเป็นใยเดียวยึดกับตัวเซลล์ มีใยเดนไดรต์และแอกซอนชนิดละ 1 ใย มีเดนไดรต์มากกว่า 1 ใย แต่มีแอกซอนเดียว ปลายสุดของเดนไดรต์ จะเปลี่ยนเป็นหน่วยรับความรู้สึกที่ผิวหนัง พบที่เยื่อบุโพรงจมูก หูส่วนใน และเรตินาของตา มีปริมาณมากที่สุดในร่างกาย พบในสมอง ไขสันหลัง และ ปมประสาท พบในปมประสาทรากบนของไขสันหลัง (dorsal root ganglion)

เซลล์ประสาท รับความรู้สึก เซลล์ประสาทประสาทงาน จำนวนตามหน้าที่ เซลล์ประสาท รับความรู้สึก (Sensory neuron) เซลล์ประสาทสั่งการ (Motor neuron) เซลล์ประสาทประสาทงาน (association neuron) ปลายเดนไดรต์เปลี่ยนเป็นหน่วยรับความรู้สึกหรือรับกระแสประสาทมาจากหน่วยความรู้สึก ปลายแอกซอนส่งกระแสคำสั่งไปกับหน่วยปฏิบัติงาน (effector) เป็นตัวกลางรับส่งกระแสประสาทระหว่างเซลล์ประสาทรับความรู้สึกและเซลล์ประสาทสั่งการ มีโครงสร้างเป็นเซลล์ประสาทหลายขั้วโดยมีใยประสาทยาวที่สุด(ใยเอกซอน) มีโครงสร้างเป็นเซลล์ประสาทขั้วเดียวหรือ สองขั้ว มีโครงสร้างเป็นเซลล์ประสาทหลายขั้ว

ในสุด นอกสุด :- Axon (dendrite) Myelin sheath (ฉนวน) Schwann’s cell