ทฤษฎีและแนวคิดการพัฒนา (Development Theory and Concepts)

งานนำเสนอเรื่อง: "ทฤษฎีและแนวคิดการพัฒนา (Development Theory and Concepts)"— ใบสำเนางานนำเสนอ:

1 ทฤษฎีและแนวคิดการพัฒนา (Development Theory and Concepts)

2 ทฤษฎีและแนวคิด ความจำเป็นขั้นพื้นฐาน Basic Minimum Needs : BMN
Basic Needs Theory Basic Minimum Needs : BMN

3 Paradigm (กระบวนทัศน์/แนวคิด)
ภายใต้กระแสการพัฒนาที่หลากหลายของโลก ผลการพัฒนาในเกือบทุกประเทศปรากฏให้เห็นอย่างกว้างขวางว่า - คนรวยรวยขึ้น คนจนจนลง : สะท้อนให้เห็นความไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างแท้จริงและทันเหตุการณ์ - ประเด็นการพัฒนาคือ การแก้ไขปัญหาความยากจน หรือ “การเสริมสร้างคุณภาพชีวิต” : ความเหมาะสมที่ประชาชนพึงจะได้รับคืออะไร : ควรที่จะอยู่ในระดับใดหรืออัตราขั้นต่ำที่พึงจะได้รับ

4 - อาศัยความช่วยเหลือจากภายนอกให้น้อยที่สุด
ความเป็นมาของแนวคิด ผลงาน : International Labour Organization, ILO เสนอ : World Employment Conference 2519 จุดกำเนิดทฤษฎี : 1) ความสำเร็จของการพึ่งพาตนเอง : ความสำเร็จการพัฒนาของจีน (โครงการต้าจ้าย) ในแนวคิด “Walking on Two Legs” การพัฒนาด้วยลำแข้งตนเอง/การพึ่งตนเองเป็นหลัก : - อาศัยความช่วยเหลือจากภายนอกให้น้อยที่สุด - เน้นพัฒนาชนบทให้ช่วยเหลือและร่วมมือในชุมชนมากที่สุด - ประชาชนเป็นผู้กำหนดความจำเป็นพื้นฐานชุมชน

5 2) การรวมตัวนักวิชาการเสนอทางเลือกการพัฒนาใหม่
ความเป็นมาของแนวคิด 2) การรวมตัวนักวิชาการเสนอทางเลือกการพัฒนาใหม่ Dag Hammarskjold : Another Development กลุ่มนักวิชาการระหว่างประเทศที่เรียกตนเองว่า The Club of Rome เป็นกลุ่มนักวิชาการที่ปรึกษาองค์กรระหว่าง ประเทศที่มีประสบการณ์จากการศึกษาทางการพัฒนาที่เกิดขึ้น ทั่วโลก ยอมรับว่า “อิทธิพลบริษัทข้ามชาติ (Multi Cooperation) ที่มีต่อ การพัฒนาประเทศต่างๆ ในโลก อาจนำไปสู่การทำลายตนเอง ของโลกในอนาคต”

6 2) การรวมตัวนักวิชาการเสนอทางเลือกการพัฒนาใหม่
ความเป็นมาของแนวคิด 2) การรวมตัวนักวิชาการเสนอทางเลือกการพัฒนาใหม่ - ทำให้เกิดภาวการณ์ขาดแคลนอาหาร อดอยากทั้งที่ ประเทศตะวันตกมีอาหารเหลือเก็บอยู่หลายปี ขณะที่ประเทศใน แอฟริกาไม่มีอะไรจะกิน ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมข้ามชาติ จะดึงเอาทรัพยากรส่วนการยังชีพเข้าสู่ประเทศที่มีอำนาจต่อไป - ระบบการพัฒนาอุตสาหกรรมโลกมีปัญหามลภาวะ จะทำให้แพร่กระจาย และเพิ่มปริมาณมากขึ้น ซึ่งมีแต่จะ ขยายตัวมากขึ้นจนเป็นอันตรายต่อทุกคนในประชาคมโลก

7 ความเป็นมาของแนวคิด นักวิชาการเสนอรายงานทั้ง 3 ฉบับ ในแง่การพัฒนาว่า
1. Limit to Growth จำกัดการเติบโตทางเศรษฐกิจ 2. Manland at the Turning Point สภาวะมนุษยชาติ กำลังมาถึงจุดที่จะเปลี่ยนกลับ (Back to the Nature) 3. Reshaping the International Economic Order การจัดรูปแบบระหว่างประเทศใหม่ หรือการจัดระเบียบ เศรษฐกิจระหว่างประเทศใหม่ ชี้ให้เห็นว่า การพัฒนาที่พึ่งตนเองโดยคำนึงถึงสภาพท้องถิ่น จะทัดทานอิทธิพลบริษัทข้ามชาติให้ลดน้อยลง

8

9

10 3) การตอบสนองข้อเสนอเรียกร้องของทฤษฎีพึ่งพา :
ความเป็นมาของแนวคิด 3) การตอบสนองข้อเสนอเรียกร้องของทฤษฎีพึ่งพา : ทฤษฎีพึ่งพาไม่ได้เสนอแนะขั้นตอน กระบวนการใน เชิงเทคนิค/กลไกชัดเจน (Mechanicaformal Formulation) 4) การแก้ปัญหาความล้มเหลวทฤษฎีภาวะทันสมัย : ปัญหาการดำเนินงานพัฒนาตามกรอบแนวคิดและ ทฤษฎีภาวะทันสมัยเกิดปัญหาการพัฒนาภาวะด้อยพัฒนา (Development of Underdevelopment)

11 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
สังคมจะต้องสร้างการพัฒนาที่ตอบสนองความต้องการ และความจำเป็นที่จะทำให้ประชาชนสามารถดำรงชีวิตอยู่ อย่างเหมาะสมตามสภาพได้ 1. Johan Gultung : เสนอความต้องการที่จำเป็น ต่อการดำเนินชีวิตในสังคม นอกจากการอุปโภคบริโภค วัตถุปัจจัย มนุษย์ยังมีความต้องการที่แฝงเร้นและฝังลึกอยู่ ในจิตใจ 4 ประการ คือ

12 1) Security needs ความมั่นคงปลอดภัยของมนุษย์
แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น 1) Security needs ความมั่นคงปลอดภัยของมนุษย์ ต้องการความอยู่รอดและหลีกเลี่ยงความขัดแย้งแบบรุนแรง ทั้งระดับบุคคลและระดับสังคม 2) Welfare needs ความจำเป็นในสวัสดิภาพในการ ต้องยังชีพ โดยต้องการปัจจัยขั้นพื้นฐานด้านเครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่ อาศัย ยา รักษาโรค การศึกษา นันทนาการ และการพักผ่อน หย่อนใจ (สวัสดิภาพสำหรับ 3 วัย คือ วัยเจริญเติบโต วัยทำงาน วัยชรา

13 4) Freedom needs ความมีเสรีภาพ มนุษย์ต้องการมี
แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น 3) Identity needs ความเป็นเอกลักษณ์ของตน มนุษย์ ต้องการที่จะได้รับการยอมรับและอยู่ร่วมกันได้กับคนในสังคม อย่างมีความผูกพันกัน ไม่ต้องการสภาวะความแปลกแยก ความมีศักดิ์ศรีและอิสรภาพแห่งตน 4) Freedom needs ความมีเสรีภาพ มนุษย์ต้องการมี เสรีภาพในการคิด การพูด การตัดสินใจ การเลือกวิถีชีวิตของ ตนเอง

14 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
2) Paul Streeten : จำแนกความจำเป็นขั้นพื้นฐานออกเป็น 2 ประการ 3.1 ความค้องการทางกายภาพ เป็นสิ่งของวัตถุต่างๆ อาหาร ที่อยู่ การคมนาคมและการบริการต่างๆ 3.2 ความต้องการทางจิตภาพ เป็นสิ่งที่ไม่ใช่วัตถุ ความมั่นใจตนเอง การพึ่งตนเอง การมีศักดิ์ศรี การยอมรับ การเข้ามีส่วนร่วม

15 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
3. International Labour Organization (ILO) : กำหนดนโยบายความจำเป็นพื้นฐานสำหรับผู้ใช้แรงงาน 1) Private Consumption การบริโภคของคนงานจะ ต้องมี : - อาหารพอกิน - ที่อยู่อาศัยที่เหมาะสม - มีเครื่องนุ่งห่มที่พอเพียง - มีอุปกรณ์เครื่องใช้ตามความจำเป็น

16 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
3. International Labour Organization :ILO 2) Public Support คนงานต้องการบริการสาธารณะ ขั้นพื้นฐานที่จำเป็นต่อการอุปโภค บริโภคสำหรับชุมชน เช่น - น้ำดื่มที่สะอาด - ความสะอาดของสิ่งแวดล้อม - การคมนาคมที่สะดวก - การให้บริการทางการศึกษา และสาธารณสุข

17 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
4. Mahbub ul Haq เสนอแนวคิดเชิงนโยบายการ ตอบสนองความต้องการของรัฐ โดยมุ่งเน้น : 1) ต่อสู้กับความยากจน 2) ต่อสู้กับภาวะทุโภชนาการ 3) ต่อสู้กับความเจ็บไข้ได้ป่วย 4) ต่อสู้กับความไม่รู้หนังสือ 5) ต่อสู้กับการว่างงาน 6) ต่อสู้กับความไม่เป็นธรรม

18 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
5. Mchale เสนอให้มีการกำหนดความจำเป็นขั้นพื้นฐานไว้ ในข้อกำหนดของการพัฒนาประเทศ 1) Basic Need จะต้องกำหนดในแผนพัฒนาประเทศ อย่างชัดเจน และองค์กรที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา จำเป็นที่ จะต้องเรียนรู้ 2) Basic Need จะต้องสอดคล้องกับอุดมการณ์ของ สังคมหรือประเทศนั้นๆ โดยประชาชนสังคมหรือประเทศนั้น เป็นผู้กำหนด 3) ประชาชนควรมีส่วนร่วมในการระบุขอบข่าย/ประเมิน คุณค่า และระบุความจำเป็นขั้นพื้นฐานของตนเอง

19 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
6. คณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สนง. พัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ นำแนวคิด Basic Minimum Needs มากำหนดเป็นเป้าหมายการพัฒนา ชนบท โดยมีความมุ่งหวัง : กำหนดให้การพัฒนาชนบทมีเป้าหมายที่เป็นรูปธรรม เพื่อที่จะสามารถประเมินและวัดผลการพัฒนาได้ 2) กำหนดเพื่อที่จะใช้เป็นเครื่องมือในการกำหนดบทบาท หน้าที่ของหน่วยงานของรัฐในงานพัฒนาชนบท

20 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
3) กำหนดเพื่อที่จะใช้เป็นเครื่องมือในการติดตามและ ตรวจสอบนโยบาย และมาตรการดำเนินงานของ กระทรวง ทบวง กรมต่าง ๆ 4) กำหนดเพื่อที่จะให้มีการประสานแผนประสานกิจกรรม การพัฒนาชนบทในระดับปฏิบัติการ

21 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
ในปี 2524 เป็นยุคเริ่มต้นได้สร้างตัวแบบที่มีตัวชี้วัดถึง 49 ตัว ต่อมาในปี 2526 มีตัวชี้วัด 9 ตัว และปัจจุบันมีตัวชี้วัด 8 ตัว (จปฐ.) : 1) ประชาชนในครอบครัวควรต้องมีอาหารการกินที่ถูก สุขลักษณะและปริมาณเพียงพอ 2) ประชาชนในครอบครัวมีที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อม ที่เหมาะสม 3) ประชาชนวัยทำงานมีงานทำ มีเสรีภาพในการ ประกอบการ มีสภาพแวดล้อมการทำงานที่เหมาะสม

22 แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น
4) ประชาชนมีสิทธิได้รับบริการขั้นพื้นฐานที่จำเป็นใน การดำรงชีพ 5) ประชาชนมีความมั่นคงปลอดภัยในชีวิต และทรัพย์สิน 6) ครอบครัวมีการผลิตพอดำรงชีพ 7) สามารถควบคุมช่วงเวลา และจำนวนบุตร 8) ประชาชนมีส่วนร่วมในการพัฒนาความเป็นอยู่ 9) ประชาชนมีการพัฒนาจิตใจให้ดีขึ้น

23 Hollis B. Chenery and Ahtuwatia เสนอมาตรการ
แนวคิดทฤษฎีการพัฒนา : ความจำเป็น 7. Redistribution with Growth Hollis B. Chenery and Ahtuwatia เสนอมาตรการ ทางการพัฒนาที่จะมีการควบคุมความเจริญเติบโตของระบบ เศรษฐกิจที่ก่อให้เกิดการพลวัตรของการกระจายรายได้ (Dynamic Redistribution) ที่สามารถแก้ไขปัญหาความ ยากจน การว่างงานและความไม่สมดุลกัน

24 สาระสำคัญทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
ทฤษฎีระดับกลาง (Middle-Range Theory) ไม่ใช่ ทฤษฎีหลัก (Grand theory) ที่แพร่หลายทุกประเทศ 1) จุดมุ่งหมายการพัฒนา : มุ่งสนองตอบความจำเป็นขั้นพื้นฐานที่ต้องการของ ประชาชนเป็นหลัก 2) สาขาการผลิตที่มุ่งเน้น : การเกษตรเป็นแกนนำสำคัญ ประชากรมีจำนวนมาก และยังยากจน เจ็บป่วยและคุณภาพชีวิตต่ำ

25 สาระสำคัญทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
3) พื้นที่ให้ความสำคัญ : เขตพื้นที่ชนบทที่มีประชาชนประกอบอาชีพภาคการ เกษตร โดยพัฒนาโครงสร้างขั้นพื้นฐานสนับสนุนการผลิต ภาคเกษตร 4) การจัดลำดับความสำคัญการพัฒนา : อาศัยกลไกการตกลงทางการเมืองและสังคมเพื่อการ กำหนดเกณฑ์ความจำเป็นพื้นฐานก่อนแล้วจัดลำดับสำคัญ การพัฒนา

26 สาระสำคัญทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
5) วีถีการผลิต : ให้ความสำคัญกับการใช้แรงงานอย่างเข้มข้นเพื่อให้ เกิดการจ้างงานและแก้ไขปัญหาการว่างงานที่เกิดขึ้น 6) เทคโนโลยีการผลิต : เทคโนโลยีที่เหมาะสมในการผลิต โดยเป็นเทคโนโลยีภายในประเทศ 7) แหล่งทุนในการพัฒนา : การสะสมทุนภายในประเทศ สังคมและชุมชนจะเอื้อ ต่อการพัฒนามากกว่าภายนอกประเทศ

27 สาระสำคัญทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
8) การวัดผลการพัฒนา : พิจารณาจากสวัสดิการสังคม และการเพิ่มคุณภาพ ชีวิตของประชาชนในสังคม 9) ความสัมพันธ์ระหว่างสาขาการผลิต : การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางการผลิตและการค้าให้ ความสำคัญแก่สาขาการเกษตรเป็นหลัก พร้อมทั้งผลิต ผสมผสาน

28 สาระสำคัญทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
10) การวางแผนการพัฒนา : กำหนดจากระดับล่าง (bottom up approach) โดย สนองความต้องการประชาชนอย่างแท้จริง มุ่งใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นและทักษะประชาชนให้ เกิดประโยชน์สูงสุด การเพิ่มศักยภาพการพัฒนาเพื่อการ พึ่งพา ตนเองของชุมชน

29 การประยุกต์ใช้ทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
1. การเปลี่ยนแปลงความคิดและความเชื่อเกี่ยวกับประเด็น ต่างๆ : - รายได้ไม่ใช่สิ่งสำคัญในการพัฒนา - อุตสาหกรรมไม่ได้เป็นแนวทางการพัฒนา - กลไกการตลาดไม่ใช่นำไปสู่การพัฒนาเสมอ - ชุมชนเมืองไม่ใช่ใจกลางของประเทศ - ฯลฯ

30 การประยุกต์ใช้ทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
2. การประชุมสัมมนาและเสนอปัญหาการพัฒนาร่วมกัน ระดับนานาชาติ : - ที่ประชุม Alma Ata ประเทศสาธารณรัฐยูเคน “การพัฒนาสาธารณสุข” ปี 2000 “Health for All in 2000” - ที่ประชุม Cocoyoc “การพัฒนาการศึกษา” ความ พร้อมการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์เพื่อการพัฒนา - ที่ประชุม Karachi ประเทศปากีสถาน “การพัฒนาคุณภาพชีวิต”

31 การประยุกต์ใช้ทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
3. การคำนึงถึงปัญหา และวิธีการแก้ไขความสมดุลต่างๆ : - การพัฒนาเมือง = การพัฒนาชนบท - การพัฒนาอุตสาหกรรม = การพัฒนาเกษตร - เทคโนโลยีพื้นฐาน = เทคโนโลยีขั้นสูง - ฯลฯ 4. การส่งเสริมความร่วมมือระหว่างประเทศการพึ่งตนเองใน ระดับภูมิภาคต่างๆ

32 การประยุกต์ใช้ทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
5. การให้ความสำคัญในการพัฒนาต่างๆ : 5.1 ให้ความสำคัญกับการพัฒนาที่ส่งผลดีต่อ - การพัฒนาเกษตรกรรายย่อย (Small holder agriculture) - ผู้ประกอบกิจการที่อยู่ในสาขาไม่เป็นทางการ (Informal sector) - ผู้ประกอบการรับช่วง (Sub contract) เช่น เกษตรกรที่ไม่มีที่ดินทำกิน แรงงานรับจ้าง เป็นต้น

33 การประยุกต์ใช้ทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
5.2 การให้ความสำคัญกับการพัฒนาชนบทเพื่อยกระดับ มาตรฐานความเป็นอยู่ของคนในชุมชนชนบท : - การยกระดับผลผลิตให้สูงขึ้น - การให้บริการของรัฐถึงมือประชาชนให้มากขึ้น เช่น น้ำใช้บริโภค อุปโภคและการเกษตร ระบบสื่อสาร การคมนาคม - กระจายอำนาจการตัดสินใจและกิจกรรมการวาง แผนออกสู่ภูมิภาคและท้องถิ่นให้มากขึ้น (Land Reform)

34 การประยุกต์ใช้ทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
5.3 การให้ความสำคัญเป็นพิเศษต่อเทคนิคการผลิต - การใช้แรงงานมากกว่าการใช้ทุน (Labor intensive technique) - การสร้างงาน - ประหยัดการใช้ทุนและเงินตราต่างประเทศ - การใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม (Appropriate Technology)

35 การประยุกต์ใช้ทฤษฎีความจำเป็นขั้นพื้นฐาน
5.4 การให้ความสำคัญกับการควบคุมประชากรให้มี อัตราการเพิ่มที่เหมาะสม เพราะความยากจนและอัตรา การว่างงาน มีส่วนสัมพันธ์โดยตรงกับการมีอัตราการเพิ่ม ของประชากรในระดับสูง 5.5 กำหนดกลุ่มประชากรยากจนที่ชัดเจนและถูกต้อง เพื่อเป็นกลุ่มเป้าหมายในการพัฒนา และการรับประโยชน์ จากการพัฒนาที่สมควร โดยสร้างโอกาสให้กลุ่มยากจน เข้าถึงระบบบริการของรัฐ โดยเฉพาะการศึกษา การบริการ สาธารณสุข ที่อยู่อาศัย การคมนาคม การชลประทาน