Trypanosoma

Human Trypanosomes 1. Trypanosoma gambiense - Chronic sleeping sickness (West Africa) Vector คือ 2. Trypanosoma rhodesiense Tsetse fly - Acute sleeping sickness (Glossina sp.) (East Africa)

3. Trypanosoma cruzi - Chaga’s disease (Central & South America) Vector คือ 4. Trypanosoma rangeli Triatomid bug - non-pathogenic (South America)

Animal Trypanosomes 1. Trypanosoma burcei - horse, sheep, pig, dog (africa) 2. Trypanosoma congolense Vector คือ - cattle, horse, sheep, Glossina sp. goat, dog, pig (East Africa)

3. Trypanosoma suis Vector คือ Glossina sp. - pig (ไม่มีรายงานการ distribution แน่นอน) 4. Trypanosoma lewisi Vector คือ rat flea - rat, roden

5. Trypanosoma evansi - horse, goat, pig, dog, buffalo, elephant (widespread) 6. Trypanosoma equinum Vector - horse คือ Tabanus (Central & South America) 7. Trypanosoma equiperdum - venereal disease of horse (Asia, North & South Africa, Southeastern Euroup)

Trypanosoma gambiense ทำให้เกิดโรค Chornic african sleeping sickness Trypanosoma rhodesiense ทำให้เกิดโรค Acute african sleeping sickness

การแพร่กระจาย (Distribution) - แถว Africa - ในคนเป็น Trypanosoma form แต่สามารถ พบว่ามีรูปร่างหลายแบบได้ (มีลักษณะเป็น Polymorphic form ) Morphology

Slender form Stumpy form Intermediate form

Infective stage เรียกว่า Metacyclic form เป็นระยะที่มีรูปร่างแบบเดียวกับ Trypanosoma form แต่ขนาดเล็กกว่า

ในเลือด (มีการแบ่งตัวแบบ Binary fission) วงชีวิต (Life cycle) Trypomastigote stage ในเลือด (มีการแบ่งตัวแบบ Binary fission) คน กลับเข้าสู่คน แมลงกัด Glossina sp. แมลงมีเชื้อปรสิตกัดคน Metacyclic form ที่ salivary gland (Binary fission) Migrate ไปที่ Midgut Epimastigote form

Vector คือ แมลง Glossina sp. ( Tsetse fly ) พบเชื้อปรสิตที่เป็น Infective stage อยู่บริเวณต่อมน้ำลาย ( Salivary gland ) Trypanosoma form (Trypomastigote stage) ในเลือดคน มีการแบ่งตัว แบบ Binary fission

การติดต่อ ( Mode of Infection ) แมลงพาหะที่มีเชื้อปรสิตกัดคน แล้วปล่อยปรสิตระยะ Metacyclic form ให้คน

อาการของโรค Rhodesiense Trypanosome ก่อให้เกิด อาการเฉียบพลัน โรคจะรุนแรงทำให้ผู้ป่วย เสียชีวิตภายในไม่กี่สัปดาห์ได้ อาการของผู้ป่วยสามารถพบเป็น 2 ระยะ

1. ระยะเริ่มต้น ผู้ป่วยมีอาการไข้ อิดโรย ต่อมน้ำ เหลืองบวมโต (Winterbottom’s sign - ต่อมน้ำเหลืองหลังคอบวม) 2. ระยะที่เชื้อเข้าสุ่ระบบประสาท เนื้อเยื่อในสมอง จะถูกทำลาย ผู้ป่วยจะมีอาการทรุดลง และเสีย ชีวิตในที่สุด

การตรวจวินิจฉัย (Diagnosis) 1. ตรวจหาเชื้อจาก Blood smear 2. ตรวจหาเชื้อจาก Lymph node juice 3. ตรวจหาเชื้อจาก CSF (Central spinal fluid)

การรักษา (Treatment) ระยะแรก ผู้ป่วยที่ปรสิตยังอยู่ในกระแส เลือด ใช้ยา Suramin ระยะที่ปรสิตเข้าสู่ระบบประสาทส่วน กลาง ใช้ยา Suramin และ Melasoprol (มีส่วนประกอบของ Asenic compound) ต้องอยู่ในการดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด

การป้องกันและควบคุม (Prevention and Control) 1. ป้องกันแมลงพาหะกัด 2. ทำลายแหล่งที่อยู่อาศัยของ แมลงพาหะ

การแพร่กระจาย (Distribution) Trypanosoma cruzi ทำให้เกิดโรค Chaga’s disease ( American trypanosomiasis ) แถวทวีปอเมริกา ( อเมริกากลาง และ อเมริกาใต้ ) การแพร่กระจาย (Distribution)

Morphology ในคนเป็น Trypanosoma form รูปร่างมี ลักษณะเป็น C shape หรือ S shape ไม่พบว่ามีการแบ่งตัวในระยะ Trypomastigote ไม่มี Polymorphic form (เรียกว่า Monomorphic trypanosome)

Infective stage คือ Metacyclic form เช่นเดียวกับ Trypanosoma gambiense และ Trypanosoma rhodesiense

วงชีวิต (Life cycle) ติดต่อได้ทั้งคนและสัตว์ แมลงพาหะที่สำคัญ มวนดูดเลือด (assassin bug ) ได้แก่ มวนที่อยู่ใน Fammly Reduviidae ตัวอย่างคือ triatomid bug หรือ kissing bug

(Amastigote มี Binary fission ) แมลงกัด Trypomastigote ( C shape) No Binary fission ในคน Infect Cardiac muscle (Amastigote มี Binary fission ) แมลงกัด Metacyclic ออกไปกับ Feces แมลง ในแมลง Mid gut (Trypomastigote) Hind gut (Epimastigote ) ไม่มี Binary fission มี Binary fission

การติดต่อ ( Mode of Infection ) แมลงพาหะปล่อยปรสิตระยะ Metacyclic form มากับอุจจาระ ในขณะ ที่กัดคน เมื่อคนเกาแผลบริเวณที่ถูก แมลงกัด ปรสิตจะเข้าไปทางแผล

ปรสิตอาจไชเข้าทางเนื้อเยื่อปาก หรือตาได้ ถ้าแมลงกัดคนบริเวณ ใกล้ปากหรือตา มีรายงานการติดต่อผ่านทางน้ำนม แม่สู่ทารก ผ่านทางรก การให้เลือด และการร่วมเพศ

อาการของโรค ผู้ป่วยที่มีอาการอักเสบที่ตา เปลือกตาบวม เรียกอาการ Romana’s sign พบมีอาการบวมของต่อมน้ำเหลือง ปรสิตเข้าสู่ระบบประสาท ทำให้เกิดอาการ ทางประสาท ตื่นเต้น กระวนกระวาย เข้าสู่ ระบบส่วนกลางทำให้เสียชีวิตได้

การตรวจวินิจฉัย (Diagnosis) - ผู้ป่วยมักแสดงอาการไม่ชัดเจน การตรวจ วินิจฉัยจำเป็นต้องใช้ข้อมูลทางระบาดวิทยา ร่วมกับ 1. การตรวจปรสิตจาก Blood smear 2. การตรวจทาง Immunology 3. การตรวจโดยวิธี Xenodiagnosis (การใช้แมลงดูดเลือดผู้ป่วย แล้วตรวจหาปรสิตในแมลง)

การป้องกันและควบคุม (Prevention and Control) การรักษา (Treatment) - ปัจจุบันใช้ยา Nifurtimox หรือ Benzidazole 1. ป้องกันแมลงพาหะกัด 2. ทำลายแหล่งที่อยู่อาศัยของแมลงพาหะ การป้องกันและควบคุม (Prevention and Control)

ตารางเปรียบเทียบ African trypanosome และ American trypanosome Afican trypanosome American trypanosome (Salivaria) (Stercoraria) 1. Trypanosoma gambiense 1. Trypanosoma cruzi 2. Trypanosoma rhodesiense 2. Trypanosoma rangeli 3. Trypanosoma brucei มี Polymorphic form ไม่มี Polymorphic form

Anterior station แมลงกัด ปรสิตผ่าน Posterior station Vector Tsetse fly (Glossina sp.) Vector Triatomid bug Mode of infection Mode of infection Anterior station แมลงกัด ปรสิตผ่าน Posterior station ปากเข้าสู่คน (Inoculation) แมลงถ่ายอุจจาระ ปรสิตไชเข้า ทางแผลของคน (Contamination) Trypomastigote stage มี Binary fission Trypomastigote stage ไม่มี Binary fission