ประติมากรรม (sculpture)
ประติมากรรม ประติมากรรมเป็นงานศิลปะที่แสดงออกด้วยการปั้น แกะสลัก หล่อ และการจัดองค์ประกอบความงามอื่นๆ ลงบน สื่อต่างๆ เช่น ไม้ หิน โลหะ สัมฤทธิ์ เพื่อให้เกิดรูปทรง 3 มิติ มีความลึกหรือนูนหนา สามารถสื่อถึงสิ่งต่างๆ สภาพสังคม วัฒนธรรม รวมถึงจิตใจของมนุษย์โดยชิ้นงาน ผ่านการสร้าง ของประติมากร ประติกรรมเป็นแขนงหนึ่งของทัศนศิลป์ ผู้ทำงาน ประติมากรรม มักเรียกว่า “ประติมากร”
งานประติมากรรมที่เกี่ยวข้องกับศาสนาจะสะกดให้แตกต่าง ออกไปว่า “ปฏิมากรรม” ผู้ที่สร้างงานปฏิมากรรม เรียกว่า “ปฏิมากร”
งานประติมากรรม แบ่งเป็น 3 ประเภท ตามมิติของความลึก ได้แก่ 1. ประติมากรรมนูนต่ำ 2. ประติมากรรมนูนสูง 3. ประติมากรรมลอยตัว นอกจากนี้ยังมีประติมากรรมโมบาย ที่แขวนลอยและ เคลื่อนไหวได้ และประติมากรรมติดตั้งชั่วคราวกลางแจ้ง หรือ ที่เรียกว่า “ศิลปะจัดวาง” (Installation Art)
ประติมากรรมลอยตัว (Round - Relief) ได้แก่ ประติมากรรมที่ปั้น หล่อ หรือแกะสลักขึ้นเป็นรูปร่างลอยตัวมองได้รอบด้าน ไม่ มีพื้นหลัง เช่น รูปประติมากรรมที่เป็นอนุสาวรีย์ประติมากรรมรูปเหมือน และ พระพุทธรูปลอยตัวสมัยต่างๆ ตลอดไปจนถึงประติมากรรมสำหรับประดับตกแต่งอีก ด้วย ปฏิมากรรมประเภทลอยตัวที่รู้จักกันดี คือ พระพุทธรูปสมัยต่างๆ โดยเฉพาะ พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย ซึ่งถือว่าเป็นพระพุทธรูปที่สมบูรณ์แบบที่สุดของไทย
ประติมากรรมลอยตัว (Round - Relief) ได้แก่ ประติมากรรมที่ปั้น หล่อ หรือแกะสลักขึ้นเป็นรูปร่างลอยตัวมองได้รอบด้าน ไม่ มีพื้นหลัง เช่น รูปประติมากรรมที่เป็นอนุสาวรีย์ประติมากรรมรูปเหมือน และ พระพุทธรูปลอยตัวสมัยต่างๆ ตลอดไปจนถึงประติมากรรมสำหรับประดับตกแต่งอีก ด้วย ปฏิมากรรมประเภทลอยตัวที่รู้จักกันดี คือ พระพุทธรูปสมัยต่างๆ โดยเฉพาะ พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย ซึ่งถือว่าเป็นพระพุทธรูปที่สมบูรณ์แบบที่สุดของไทย ประติมากรรมในสมัยปัจจุบัน คือ อนุสาวรีย์และรูปเคารพหรือพระบรมรูปของเจ้านาย ชั้นสูง เช่น อนุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช อนุสาวรีย์พระ เจ้าตากสินมหาราช อนุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้น
ประติมากรรมประเภทนูนสูง (High – Relief) เป็นประติมากรรมที่ไม่ลอยตัว มีพื้นหลัง ตัวประติมากรรมจะยื่นออกมาจากพื้นหลัง ค่อนข้างสูง แต่มีพื้นเป็นฉากหลังประกอบอยู่ เป็นประติมากรรมที่นิยมสร้างขึ้นเพื่อ ประดับตกแต่งอาคารสถาปัตยกรรม เช่น ประติมากรรมปูนปั้น พระพุทธรูปปางลีลาที่วัดเจดีย์เจ็ดแถว อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย ประติมากรรมปูนปั้นที่วิหารทรงม้า วัดมหาธาตุ จังหวัด นครศรีธรรมราช เป็นต้น ประติมากรรมประเภทนูนสูงจะรวมถึง ประติมากรรมที่เป็นลวดลายประดับตกแต่ง ด้วย เช่น ประติมากรรมปูนปั้นประดับกระจกหน้าบ้าน พระอุโบสถและวิหารต่างๆ ตลอดจนถึงการประดับตกแต่งสถาปัตยกรรม เช่น ประติมากรรมที่ตกแต่งฐาน อนุสาวรีย์ ตกแต่งสะพาน และสิ่งก่อสร้างต่าง ๆ เป็นต้น
ประติมากรรมประเภทนูนต่ำ (Bas – Relief) เป็นงานประติมากรรมที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับประติมากรรมประเภทนูนสูง แต่จะ แบนหรือบางกว่า ประติมากรรมประเภทนี้มักจะนำมาใช้เป็นลวดลายประดับตกแต่ง เช่น แกะสลักด้วยไม้ หิน ปูนปั้น เป็นต้น ซึ่งอาจจะปั้นเป็นเรื่องราวที่เกี่ยวกับ ประวัติศาสตร์ ตามวัตถุประสงค์ของสถาปัตยกรรมที่นำประติมากรรมนั้นไปประกอบ นอกจากนี้ ประติมากรรมประเภทนี้ยังใช้ได้ดีในการปั้นเหรียญชนิดต่าง ๆ รวมถึงการ ปั้นเครื่องหมาย ตรา เครื่องหมายต่าง ๆ กันอย่างแพร่หลายอีกด้วย