01460325 สังคมวิทยาอุตสาหกรรม Industrial Sociology ครั้งที่ 3-4 : ความหมายและพื้นฐานการพัฒนา 3-4 : 25 ส.ค.-1 ก.ย. 61

คำและความหมายที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา Change การเปลี่ยนแปลง Progress ความก้าวหน้า Innovation นวัตกรรม Modernization ความทันสมัย Expansion การขยายตัว Wealth รุ่งเรือง/มั่งคั่ง Transformation การเปลี่ยนรูป Growth ความเจริญเติบโต 2

คำและความหมายที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา Evolution วิวัฒนาการ Reformation การปฏิรูป Revolution การปฏิวัติ Development การพัฒนา ? Civilization อารยธรรม Paradigm กระบวนทัศน์ Scenareo ภาพทัศน์ Strategic ยุทธศาสตร์/กลยุทธ์ 3

คำและความหมายที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา การเปลี่ยนแปลง (Change) ความก้าวหน้า (Progress) การประดิษฐ์/นวัตกรรม (Innovation) ความทันสมัย (Modernization) การขยายตัว (Expansion) ความเจริญรุ่งเรือง/ความมั่งคั่งสมบูรณ์ (Wealth) คำกลางๆ ที่ใช้ในการอธิบายวิธีที่จะทำให้เกิดความเจริญในความหมายทั่วๆ ไป 4 4

คำและความหมายที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา คำที่ใช้อธิบายเกี่ยวกับกระบวน การเปลี่ยนแปลง - อะไร - เรื่องใด - ส่วนใด การแปลงรูป (Transformation) ความเจริญเติบโต (Growth) การพัฒนา (Development) วิวัฒนาการ (Evolution) การปฏิรูป (Reformation) การปฏิวัติ (Revolution) คำที่ใช้อธิบายเกี่ยวกับจังหวะขั้นตอนของการเปลี่ยนแปลง 5 5

ความหมายการพัฒนา หลักเกณฑ์การพิจารณา 1. ลักษณะสัมพันธ์ (Relative) : 2. ลักษณะที่มีเข็มมุ่ง (Goal-orientated) : 3. ลักษณะที่มีค่านิยมสอดแทรก (Normative) : 6

คุณสมบัติของสังกัปการพัฒนา (Concept) 1. ลักษณะสัมพันธ์ (Relative) : - สังกัปไม่ตายตัว/แน่นอนเสมอไป - คุณสมบัติในเชิงเปรียบเทียบ การพิจารณาสิ่งใด/สิ่งหนึ่งว่า พัฒนาหรือไม่พัฒนาจะต้องเปรียบเทียบกับสิ่งอื่นประเภทเดียวกัน 7 7

คุณสมบัติของสังกัปการพัฒนา (Concept) 2. ลักษณะที่มีเข็มมุ่ง (Goal-orientated) : รูปแบบลักษณะเชื่อมโยงจุดเริ่มต้นกับจุดหมายปลายทาง และ เป้าหมาย คือ “การพัฒนาแล้ว”(developed-ness) : Development + สภาวะ (State-of-being) + กระบวนการ (Process) 8 8

คุณสมบัติของสังกัปการพัฒนา (Concept) 3. ลักษณะที่มีค่านิยมสอดแทรก (Normative) : - การพัฒนาเป็นการได้มาซึ่งสภาวะที่พึงปรารถนา : ความคิดของแต่ละบุคคล และค่านิยมที่ยึดถือ - การโต้แย้งเกี่ยวกับการพัฒนาเป็นประเด็นความชอบหรือค่านิยม (Value preference) การได้มาซึ่งสภาวะที่พึง ปรารถนา : ตามความคิดแต่ละบุคคลและค่านิยมที่ยึดถือ - ประเด็นการพัฒนา : เชิงกระบวนการ (Process) = การได้มาในสิ่งชอบจำนวนมากที่สุด : เชิงสภาวะ (State-of-being) = ความนิยมชมชอบคนในสังคมนั้น เป็นประเด็นจริยธรรม 9 9

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา ทางเศรษฐกิจ : การพัฒนาที่มีการเพิ่มผลผลิตอย่าง ต่อเนื่องและก่อให้เกิดการเติบโตทาง อุตสาหกรรม (Self-sustaining Industrial Growth) เพื่อทำให้ ประชาชนไม่ยากจน ประกอบด้วย - การผลิต - การจำหน่ายจ่ายแจก - การแลกเปลี่ยน - การลงทุน 10 10

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา ทางสังคม : การพัฒนาที่มีการยกระดับความเป็นอยู่ ได้แก่ - การพัฒนาจิตใจ - การพัฒนาแบบแผนและพฤติกรรม - การพัฒนาความสัมพันธ์ของคนในสังคม เพื่อแก้ปัญหาต่างๆ ในสังคม - การพัฒนาให้กระจายรายได้อย่าง เสมอภาค (Income Distribution) และ การดึงดูดมวลชนเข้าสู่ระบบเศรษฐกิจ/ การเงิน 11 11

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา ทางวัฒนธรรม : การสร้างความรู้สึกว่าตนเป็นชาติ (A New National Self-image) ความเชื่อมั่นและพร้อมที่จะเสียสละ เพื่อชาติ ทางการเมือง : การเปลี่ยนแปลงทางการเมือง สร้างกระบวนการปกครองให้เป็น ประชาธิปไตย และประชาชนใน ประเทศมีสิทธิเสรีภาพตามกฎหมาย 12 12

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา Dudley Seers การพัฒนา เป็นการแสวงหาลู่ทางเพื่อแก้ไขปัญหาความ อดอยาก/ภาวะ ทุโภชนาการ (ความยากจนและความเจ็บป่วย ของประชากร) ซึ่งเป็นสิ่งที่บั่นทอนและทำลายศักยภาพของ ปัจเจกบุคคล “การพัฒนา:” คือ การส่งเสริมความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและความเป็นธรรม ทางสังคมโดยมีเป้าหมาย : รายได้ : ครอบครัวมีรายได้เพียงพอต่อการยังชีพ – ปัจจัยสี่ การมีงานทำ : หัวหน้าครอบครัว (สมาชิกในครอบครัว) การมีงานทำเกิด การกระจายรายได้และพัฒนาตนเอง ความเสมอภาค : การได้รับโอกาสจากการให้บริการสาธารณะเท่าเทียมกัน การมีเสรีภาพขั้นพื้นฐาน : เสรีภาพทางเศรษฐกิจ ทางสังคม การเมืองและ วัฒนธรรม รวมทั้งมีโอกาสเข้ามีส่วนร่วมกำหนด นโยบายของรัฐ การมีอิสระภาพ : กำหนดนโยบาย การบริหารและการพัฒนาประเทศ 13

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา Paul Streeten การพัฒนา เป็นเป้าหมายและกระบวนการที่ครอบคลุมภาวการณ์ เปลี่ยนแปลงทัศนคติคนต่อชีวิตและการทำงาน การเปลี่ยนแปลงสถาบัน “การพัฒนา” คือ การเสริมสร้างความก้าวหน้า ประกอบด้วย : - การเพิ่มรายได้และผลผลิต - การเปลี่ยนแปลง สภาพและเงื่อนไขกระบวนการ ผลิต/ระบบการผลิต - การยกระดับมาตรฐานการครองชีพ (โภชนาการ ที่อยู่อาศัย สุขอนามัยและการศึกษา) - การมีทัศนคติที่ดีต่อการทำงาน - การสร้างสรรค์สถาบันต่าง ๆ - การเพิ่มขีพความสามารถการกำหนดนโยบายต่าง ๆ 14

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา T. R. Batten ผู้เชี่ยวชาญด้านพัฒนาชุมชนของอังกฤษได้ให้ความหมายของ คำว่า พัฒนา หมายถึง การเปลี่ยนแปลงให้ดีขึ้น Brookfield การพัฒนา เน้นด้านเศรษฐกิจ หมายถึง ความก้าวหน้าที่มุ่งเน้น จัดสวัสดิการ เป็นต้น - การลดความยากจน - การลดการว่างงาน - การลดความไม่เสมอภาคทางเศรษฐกิจ 15

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา Hoogvelt “การพัฒนา” เป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงและการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจภายใต้การแบ่งโลกออกเป็นโลกที่พัฒนา และไม่พัฒนา อธิบายว่า การพัฒนามีอยู่ 3 ฐานะ ได้แก่ 1. การพัฒนาเป็นกระบวนการวิวัฒนาการของความเจริญเติบโต และการเปลี่ยนแปลงสังคมมนุษย์ รวมทั้งองค์กรทางวัฒนธรรม การพัฒนาเกี่ยวกับทฤษฎีวิวัฒนาการทั้งแนวเก่า แนวใหม่ ความแตกต่างทางสังคม การผสมผสานและการปรับตัวด้วยการทำให้ดีขึ้น ตลอดจนขั้นตอนของวิวัฒนาการทางสังคม 16

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา Hoogvelt 2. การพัฒนาฐานะเป็นการปฏิสัมพันธ์ ภายใต้โดยกระบวนการ เปลี่ยนแปลงและความเจริญเติบโตของสังคมด้วยการติดต่อสัมพันธ์กับ สังคมต่าง ๆ การพัฒนาสังคมที่ด้อยพัฒนา ด้วยการติดต่อสัมพันธ์ทางการค้า ระบบพาณิชย์ ระบบอาณานิคม อาณานิคมยุคใหม่ การแปลงสภาพโครงสร้างของสังคมดั้งเดิมด้วยการเป็นสมัยใหม่ ภายใต้ลัทธิอาณานิคม การแพร่กระจายทัศนคติ ค่านิยม สถาบันต่าง ๆ ภายใต้ลัทธิอาณานิคมและการขาดตอนของกระบวนการวิวัฒนาการ 17

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา Hoogvelt 3. การพัฒนาเป็นการปฏิบัติการ โดยการพัฒนาจะต้องมีการ วางแผนอย่างรอบคอบและตรวจสอบกระบวนการแห่งความเจริญเติบโต และการเปลี่ยนแปลง ซึ่งมีเป้าหมายให้เลือกสำหรับการพัฒนาหลาย ๆ เป้าหมาย รวมทั้งรูปแบบของการพัฒนา เป็นต้น 18

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา ความหมายของการพัฒนา : การปรับปรุง/การเปลี่ยนแปลงสังคม/สิ่งหนึ่งสิ่งใดอย่างเป็นระบบ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์/เป้าหมายตามคุณค่าทางวัฒนธรรมของสังคม หนึ่งสังคมใด อย่างมีขั้นตอนหรือเป็นกระบวนการ องค์ประกอบสำคัญตามความหมายการพัฒนา : คุณค่าอันเป็นเป้าหมายของการเปลี่ยนแปลง กระบวนการเปลี่ยนแปลงอย่างเป็นระบบและขั้นตอน 19

การพิจารณาประเด็นความหมายของการพัฒนา ปัจจัยกำหนดคุณค่าเป้าหมายแห่งการเปลี่ยนแปลง : ความเชื่อ (Belief) ความคิด (Concept) และทัศนะ (Attitude) ที่มีต่อการมองโลก วัฒนธรรม (Culture) ที่เป็นผลอันเกิดจากระบบกลไก/ กระบวนการทางสังคม เงื่อนไขสภาวะที่แท้จริง (Concrete Situations) ความเป็นมาและ พัฒนาการสังคม พื้นฐานระบบการผลิต ระบบสังคม วัฒนธรรม และการเมือง 20

จุดมุ่งหมายของการพัฒนา Quality of Life : Wealth = Rich พิจารณา : เชิงคุณภาพ = เชิงประมาณ 21 21

จุดมุ่งหมายของการพัฒนา 1. จุดมุ่งหมายของการพัฒนาทั่วไป “การสร้างสรรค์ประเทศให้มีความเจริญ” ทำให้ประเทศ : - เสถียรภาพ - ความมั่นคง - ประชาชนมีความเป็นอยู่/คุณภาพชีวิตที่ดีตามมาตรฐานที่เหมาะสมกับสังคมนั้น 22 22

จุดมุ่งหมายของการพัฒนา Dudley Seers : “The Meaning of Development” เสนอ 2. จุดมุ่งหมายของการพัฒนาเบื้องต้น 2.1. ขจัดความไม่รู้ : ภาวะขาดการศึกษา ความไม่รู้ ความโง่ของประชาชนเป็นอุปสรรคการพัฒนาประเทศ ความรู้/ความฉลาดจะเป็นโครงสร้างพื้นฐาน (Basic Structure/Pattern) 23 23

จุดมุ่งหมายของการพัฒนา 2. 2 ขจัดความยากจน : ประชาชนในประเทศต้องมีงานรายได้เพื่อประทังชีพ งานเป็นศักดิ์ศรี (Dignity) ของทรัพยากรมนุษย์อย่างน้อยหัวหน้าครอบครัวต้องมีงาน การขจัดความยากจนเป็นการสร้างศักยภาพของมนุษย์ (Human Potential) ความยากจนประชาชนเป็น 25% ทำให้เกิดปัญหาการพัฒนา 24 24

จุดมุ่งหมายของการพัฒนา 2.3. ขจัดเจ็บป่วย : ประชาชนสุขภาพไม่ดีย่อมเอื้อต่อกัน/เกี่ยวกับปัญหาอื่นๆ จึงต้องเสริมสร้างความสมบูรณ์และเข้มแข็งทั้งร่างกาย & จิตใจ 2.4. ขจัดอยุติธรรม : แก้ไขการเอารัดเอาเปรียบ ปัญหาคุณธรรม & จริยธรรมเป็นพื้นฐานสังคมมนุษย์ ความไม่ยุติธรรมก่อให้เกิดความขัดแย้งเอารัดเอาเปรียบแก่งแย่งและความแตกต่างการใช้ความรุนแรง ความขัดแย้ง การใช้ความรุนแรง ปฏิวัติ การเปลี่ยนแปลง 25

3.1 การพึ่งตนเอง : มุ่งต้องการให้พึ่งตนเอง (Self- 3. จุดมุ่งหมายของการพัฒนาสูงสุด 3.1 การพึ่งตนเอง : มุ่งต้องการให้พึ่งตนเอง (Self- reliance) ทั้งระดับบุคคล ครัวเรือน ชุมชน สังคมและประเทศชาติ 3.2 ความสามารถในเชิงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี : ความก้าวหน้าในแง่ความเข้าใจ การคิดค้น ประดิษฐ์และการ ประยุกต์ใช้ 26

3.3 การใช้ทรัพยากร : ทุกประเภททั้งในแง่ทุนและอื่นๆ 3. จุดมุ่งหมายของการพัฒนาสูงสุด 3.3 การใช้ทรัพยากร : ทุกประเภททั้งในแง่ทุนและอื่นๆ ทางกายภาพ ชีวภาพและมนุษย์ให้เกิดประโยชน์สูงสุด 3.4. การกระจายอำนาจ : การบริหารและการพัฒนาในการ กระจายอำนาจอาจจะเกิดทั้ง - แง่ + ระดมความคิดและร่วมมือระดับล่าง - แง่ - อาจล่าช้าเพราะผ่านขั้นตอน 27

เท่าเทียม/ทัดเทียม/ทั่วถึง/เป็นธรรมกับทุกฝ่าย การพิจารณาการกระจายอำนาจ 1. ขอบเขตและการตัดสินใจ 2. การกำหนดนโยบายต่างๆ 3. การใช้จ่ายและการควบคุมการคลัง 4. การบังคับบัญชาบุคลากร 5. การจัดการและรูปแบบการบริหาร 3.5 การกระจายผลประโยชน์ : ทุกในแง่ประโยชน์จาก บริการสาธารณะ (Public Interest) เท่าเทียม/ทัดเทียม/ทั่วถึง/เป็นธรรมกับทุกฝ่าย 28

กลไกการบรรลุจุดมุ่งหมายของการพัฒนา 1. การเสริมสร้างความมีเหตุผล : การพยายามให้ผู้อื่นเกิดความรู้อย่างมีเหตุผล : การใช้ปัญญาให้เกิดการพัฒนา การพัฒนาโดยใช้ภูมิปัญญา 2. การวางแผนอย่างมีเป้าหมาย : การมองการณ์ไกล : การยอมรับความก้าวหน้าและนวัตกรรมสมัยใหม่ 3. ทัศนคติที่ดี “ชีวิต” และ “งาน” : การที่มีทัศนคติที่ดี สร้างสิ่งที่ดี หรือมองผู้อื่นด้วยดี : พิจารณาคุณค่าและให้คุณค่าที่ดีต่องาน ชีวิต และผู้อื่น 29

กลไกการบรรลุจุดมุ่งหมายของการพัฒนา 4. การสร้างสถาบันที่มีความชำนาญ : การพัฒนาสถาบัน/องค์กรที่มีความชำนาญ : สร้างงาน ให้งานกับผู้ที่มีความสามารถ และสร้างสถาบัน/องค์กรที่ดีตามความชำนาญ 5. ประสิทธิภาพการผลิต/ดำเนิงาน: การประกอบกิจกรรมอย่างมีประสิทธิภาพ : สร้างประสิทธิภาพการผลิต/ทำงานจะมีผลต่อการใช้ทรัพยากรและการพัฒนา Input Process/System Output Input = Output Input > Output Input < Output สมดุล ด้อยพัฒนา พัฒนา 30

กลไกการบรรลุจุดมุ่งหมายของการพัฒนา 6. การเพิ่มผลผลิต/ผลงาน การยกระดับด้วยการเพิ่มผลผลิต/ผลงาน : เพิ่มประสิทธิภาพในผลงานที่รับผิดชอบให้ดีขึ้น 7. โอกาสการได้รับบริการสาธารณะ ความเสมอภาคในโอกาสการได้รับบริการสาธารณะ : พิจารณาโอกาส เงื่อนไข และการยกเว้น 8. ประชาธิปไตยระดับ “รากหญ้า” วิถีทางประชาธิปไตยในการอยู่ร่วมกันในสังคมประชาธิปไตย : สามารถยอมรับความแตกต่างและการมีเหตุผล 31

กลไกการบรรลุจุดมุ่งหมายของการพัฒนา 9. การสร้างความเข้มแข็งของชาติ ผลประโยชน์ของสังคม/ประเทศเป็นหลัก : การให้ความ สำคัญต่อผลประโยชน์โดยรวมของทุกคนในสังคมและประเทศ 10. ความมีวินัยของสังคม สร้างเสริมวินัยบุคคลในประเทศ : วินัยการดำรงชีวิต/ประกอบอาชีพ (จริยธรรม/จรรยาบรรณ) 32

ปรัชญาพื้นฐานการพัฒนา บุคคลมีความแตกต่างและมีเอกลักษณ์ บุคคลมีสิทธิและกำหนดวิถีชีวิตตนเอง บุคคลสามารถเรียนรู้ บุคคลมีความคิดริเริ่ม บุคคลความสามารถพัฒนาขีดความสามารถของชุมชน 33

ปรัชญาแห่งการพัฒนา มนุษย์เป็นทรัพยากรที่มีค่ามากที่สุด เพราะมีวามสามารถและพลังซ่อนเร้น ศรัทธาในความยุติธรรมของสังคม เพื่อขจัดความขัดแย้งและความเหลื่อมล้ำในสังคม ความไม่รู้ ความดื้อรั้นและการใช้กำลังเป็นอุปสรรคสำคัญในการพัฒนา 34