อุดมการณ์การเมืองในระบบรัฐธรรมนูญไทย

งานนำเสนอเรื่อง: "อุดมการณ์การเมืองในระบบรัฐธรรมนูญไทย"— ใบสำเนางานนำเสนอ:

1 อุดมการณ์การเมืองในระบบรัฐธรรมนูญไทย
กฤษณ์พชร โสมณวัตร คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

2 Constitution? The system of beliefs and laws by which a organization is governed The mode in which a state or society is organized อุดมการณ์ทางการเมืองจึงเป็นสิ่งที่ต้องถูกค้นคว้า

3 อุดมการณ์และระบอบการเมือง
รัฐสมัยใหม่ เป็นชุมนุมทางการเมือง (การเมือง = ที่มีความสัมพันธ์เชิงอำนาจภายในชุมนุมนั้นเอง; ผู้ปกครอง-ผู้อยู่ใต้ปกครอง) ถือหลักการปกครองและให้บริการประชาชนที่อยู่ในปริมณฑลของรัฐนั้น เพื่ออ้างอิงความชอบธรรมในการใช้อำนาจแห่งรัฐ “การปกครองและให้บริการ” อย่างไร? ความรู้สึกนึกคิด วิถี และวิธีการในการ “ปกครองและให้บริการ” เป็นสิ่งที่อวตารมาจาก “อุดมการณ์ทาง การเมือง” และอุดมการณ์ทางการเมืองเป็นกำกับการออกแบบโครงสร้างและสถาบันการเมืองให้เกิด “รัฐ” ใน รูปแบบหนึ่งๆ เรียกว่า “ระบอบการปกครอง”

4 อุดมการณ์และระบอบการเมือง (2)
“รัฐธรรมนูญ” ด้วยตัวของมันเองเป็นการนำระบอบการปกครองมาบัญญัติไว้เป็นกฎหมาย ทั้งนี้ เพราะสังคมสมัยใหม่เชื่อมั่นในตัวอักษร (เป็นหลักการ/ความรู้/ภาววิสัย- “ความเป็นศาสตร์” (science-positivism)) มากกว่าตัวบุคคล เราจึงถือกฎหมายเป็นใหญ่ (the rule of Law) ความเปลี่ยนแปลง-อุดมการณ์ทางการเมือง-ระบอบการปกครอง-รัฐธรรมนูญ จึงเป็นสิ่งที่หนีกันไม่พ้น ประวัติศาสตร์-ปรัชญา-รัฐศาสตร์/บริหารรัฐกิจ-กฎหมายรัฐธรรมนูญ (-กฎหมายอื่นๆ ฯลฯ) จึงหนีกัน ไม่พ้นเช่นกัน การทำความเข้าใจเรื่อง “อุดมการณ์ทางการเมือง” ในเบื้องต้น ย่อมช่วยให้เห็นภาพและความหมายของ กฎหมายรัฐธรรมนูญ ได้ชัดเจนขึ้นเช่นกัน

5 “อุดมการณ์ทางการเมือง”
“อุดมการณ์” (Ideology) ถูกใช้เป็นครั้งแรก โดย เดสตุท เดอ ทราซี่ (Destutt de Tracy) ใน ฐานะที่เป็น “Philosophy of mind” ใน ค.ศ. 1796 ความหมายของว่า “ideology” ไม่สู้จะนิ่งนัก มีการหยิบไปใช้หลากหลายรูปแบบตามรสนิยม อย่างไรก็ตาม ในความหมายของวิชานี้ จะใช้ในความหมายว่า “ชุดของความคิดที่มีความสอดคล้องกัน ซึ่งใช้เป็นรากฐานให้กับการจัดการกิจกรรมทางการเมือง” โดยทั่วไปอุดมการณ์จะประกอบไปด้วย การอธิบายสภาวะแห่งสังคมการเมือง หรือโลกทัศน์ (world view) การนำเสนอรูปแบบการเมือง (model) หรือให้ญาณทัศน์ (vision) หรือสังคมในอุดมคติ การนำเสนอวิถีและวิธีในการมุ่งสู่งสังคมในอุดมคตินั้น อุดมการณ์การเมืองต่างจากปรัชญาการเมืองตรงที่ อุดมการณ์มีนัยในเชิงปฏิบัติการมากกว่า

6 อุดมการณ์การเมืองสำคัญในโลกปัจจุบัน
อุดมการณ์การเมืองมีควาเมป็นพลวัติ เพราะมุ่งเน้นที่ปฏิบัติการและการออกแบบ “ระบบ” ในเชิงรายละเอียดจึงมีความ หลากหลาย เช่น สังคมนิยมสหกรณ์, สังคมนิยมมารกซิสต์, สังคมนิยมประชาธิปไตย หากพิจารณาเฉพาะหัวขบวนของอุดมกาณ์แขนงต่างๆ เราสามารถพบได้ว่ามีอยู่ 5 แขนงด้วยกัน การเมืองแบบเสรีนิยม (liberalism) -การเมืองแบบประโยชน์นิยม (utilitarianism) การเมืองแบบอำนาจนิยม (authoritarianism) การเมืองแบบชุมชนนิยม (communitarianism) การเมืองแบบคอมมิวนิสต์ (communism) การเมืองแบบประชาธิปไตย (democracy)

7 1. อุดมการณ์เสรีนิยม (Liberalism)
การคิดว่ารัฐถือกำเนิดมาเพื่อรับใช้ปัจเจกบุคคล เสรีภาพของปัจเจกบุคคลเป็นสิ่งที่รัฐจะต้องยึดถือไว้เป็นอันดับแรก เสรีภาพของปัจเจกบุคคลย่อมแปรผกผันกับอำนาจของรัฐ อุดมการณ์นี้จึงเชื่อว่ารัฐควรจะมีอำนาจน้อยที่สุด เท่าที่จำเป็นแก่การรักษาความสงบ และดำเนินกิจการ ที่เอกชนไม่ยอม/ไม่สามารถทำได้เท่านั้น อุดมการณ์ชุดนี้เติบโตขึ้นมาก่อนอุดมการณ์การเมืองอื่นในยุคสมัยใหม่ทั้งหมด นักคิดสำคัญที่อยู่ในกลุ่มเสรีนิยม ได้แก่ อดัม สมิท, จอห์ท ล๊อค, มองเตสกิเออ, จอห์น สจ๊วต มิลล์

8 “Liberal” Liberal ถูกใช้มาตั้งแต่ยุคกลางของยุโรป ในช่วงแรกโดยมีความหมายสองนัย ประการแรก หมายถึง การศึกษาที่มีขอบเขตกว้างขวางมาก ประการที่สอง หมายถึง การศึกษาของสุภาพบุรุษ หรือเสรีชน (Liber) เชื่อกันว่าการศึกษาแบบลิเบอรัลจะเป็นอุปกรณ์สำคัญที่จะปลูกฝังขัดเกลาผู้เรียนให้เหมาะสมแก่ การเป็นสุภาพบุรุษหรือเสรีชน ได้แก่ ความใจกว้าง (broadmindedness) ขันติธรรม (tolerance) ความเมตตา (generosity)

9 “Liberal” (2) ปลายศตวรรษที่ 16 เสรีนิยมหมายถึง ความหย่อนยานทางศีลธรรมจรรยา เช่น “Libertine” คือการ ไม่คำนึงถึงศีลธรรมทางเพศและศาสนา จนปัจจุบัน เสรีนิยมเป็นคุณธรรมชุดหนึ่ง ที่ประกอบไปด้วย ขันติธรรม ความก้าวหน้า ปัจเจกชนนิยม ในทางการเมือง “เสรีนิยม” (Liberales) ถูกเรียกขึ้นครั้งแรกในสเปน หมายถึงกลุ่มบุคคลที่ต่อต้านผู้ นิยมเจ้า ทีได้รับอิทธิพลจากการปฏิวัติใหญ่ของฝรั่งเศส 1789 ที่ต้องการสถาปนารัฐธรรมนูญที่ปลอด อิทธิพลของศาสนา โดยเรียกร้องเสรีภาพในกิจการหนังสือพิมพ์ (Freedom of press: ปัจจุบันมักเรียกกันว่า Freedom of expression) โดยคำว่า “Liberales” เป็นคำที่กลุ่มผู้นิยมเจ้าเรียกพวกนิยมการปฏิรูปที่เป็นอันตรายต่อบ้านเมือง จึงมี ความหมายเชิงลบ

10 กำเนิดความคิดแบบเสรีนิยม
เสรีนิยม เกิดขึ้นพร้อมกับการพัฒนาของรัฐสมัยใหม่ รัฐชาติ โดยได้อิทธิพลจากความคิดในยุคแสงสว่าง แห่งปัญญา (enlightenment : บางครั้งถูกเรียกว่ายุครู้แจ้ง, ยุคภูมิธรรม) ที่เกิดขึ้นจากบริบททางสังคมปลายยุคกลางของยุโรป การฟื้นฟูกฎหมายโรมัน, การปฏิรูปศาสนา ดังที่ควรจะทราบกันแล้ว เสรีนิยมกับความคิดรัฐธรรมนูญนิยมในยุคแรกแทบจะเป็นสิ่งเดียวกัน ให้ความสำคัญกับ สิทธิของปัจเจกบุคคล, เสรีภาพของปัจเจก, ฉันทานุมัติ, การแบ่งแยกเรื่องส่วนตัวกับ เรื่องสาธารณะ, การทำสัญญา, การปกครองแบบอำนาจจำกัด, อำนาจอธิปไตยของปวงชน ฯลฯ

11 Core ideas ปัจเจกบุคคลนิยม: ปัจเจกบุคคลมีความสำคัญสูงสุด สำคัญกว่าสังคม เพราะมนุษย์คือปัจเจกโดยธรรมชาติ หากไม่ สามารถเป็นปัจเจก ชีวิตมนุษย์ก็หมดความหมาย เสรีภาพ: ที่จะเลือกกระทำหรือไม่กระทำตามที่ตนปรารถนา โดยถือว่าเป้นเสรีภาพตามกฎหมาย ความเสมอภาค: ความเสมอภาคในสิทธิและโอกาส ไม่ได้รับประกันว่าจะต้องเสมอภาคกันในทางสังคม ขันติธรรม: ความใจกว้างอดทนต่อความคิดเห็นของผู้อื่น ฉันทานุมัติ: อำนาจของผู้ปกครองมาจากความยินยอมของผู้ใต้ปกครอง รัฐธรรมนูญนิยม: รัฐบาลเป็นสิ่งจำเป็นที่ชั่วร้ายในการประกันความสงบเรียบร้อยในสังคม แต่นักเสรีนิยมจะระวังเสมอว่า รัฐจะเปลี่ยนไปทรราชย์เสมอ จึงต้องให้กฎหมายเป็นผู้ปกครอง กลไกในการตรวจสอบและถ่วงดุลอำนาจ

12 ขีดจำกัดของอำนาจรัฐ เนื่องจากเสรีนิยมให้ความสำคัญกับสิทธิและเสรีภาพของปัจเจกบุคคล ซึ่งสิทธิและเสีรีภาพของปัจเจกชนจะมากขึ้นได้ก็ด้วย อำนาจของรัฐมีน้อยลง  ขีดจำกัดของ รัฐจึงสำคัญ ถ้าจะให้ดี รัฐตามคติของเสรีนิยมจะต้องเป็น “รัฐขั้นต่ำ” (the minimal state) เสรีนิยมจะถือว่ารัฐต้องมีขีดจำกัดสองด้าน ด้านแรก คือ ขีดจำกัดในด้านอำนาจ (limit of state power) ด้านที่สอง คือ ขีดจำกัดในด้านหน้าของรัฐ (limit of state function)

13 ขีดจำกัดในด้านอำนาจ การจำกัดอำนาจรัฐด้วยกฎหมาย
หลักนิติรัฐ (legal state) : การกระทำของรัฐต้องชอบด้วยกฎหมาย กฎเกณฑ์ทางศีลธรรมของกฎหมาย (inner morality of law) : กฎหมายต้องสอดคล้องกับกฎเกณฑ์เชิงศีลธรรม ของกฎหมาย กฎหมายห้ามมีผลย้อนหลัง กฎหมายต้องใช้เป็นการทั่วไป กฎหมายต้องไม่ขัดแย้งกันเอง กฎหมายต้องประกาศ กฎหมายต้องอ่านเข้าใจ กฎหมายต้องชัดเจน กฎหมายต้องไม่บังคับให้ทำเรื่องพ้นวิสัย กฎหมายไม่เปลี่ยนแปลงบ่อย กฎหมายต้องสามารถบังคับใช้ได้ หลักการแบ่งแยกอำนาจ และให้อำนาจตรวจสอบถ่วงดุลกัน

14 ขีดจำกัดในด้านอำนาจ (2)
เพิ่มอำนาจของปัจเจกบุคคลในการท้าทายและงัดข้ออำนาจรัฐ การรับรองสิทธิเสรีภาพของประชาชนด้วยกฎหมาย = หน้าที่ของรัฐ สิทธิเสรีภาพทุกอย่างในรัฐธรรมนูญเป็นขีดจำกัดในด้านอำนาจรัฐ เพราะทำให้รัฐมีอำนาจน้อยลง กฎหมายรับรองให้บุคคลมีเสรีภาพในการชุมนุม = รัฐไม่มีอำนาจในการห้ามการชุมนุม กฎหมายรับรองให้บุคคลมีเสรีภาพในการแสดงออก = รัฐไม่มีอำนาจในการเซนเซอร์ ฯลฯ สิทธิของประชาชนจึงเป็นข้อจำกัดของอำนาจรัฐโดยสภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมืองใน รัฐธรรมนูญ (Civil and Political rights)

15 ขีดจำกัดในด้านหน้าของรัฐ
รัฐตามคติของเสรีนิยมจะต้องจำกัดบทบาทของตนเองให้เล็กที่สุด และปล่อยให้เอกชนดำเนินการ ขีดจำกัดด้านหน้าที่ของรัฐ ได้รับอิทธิพลทางความคิดจากอดัม สมิธ และจอห์น สจ๊วต มิลล์ อย่างสำคัญ อดัม สมิธ (Adam Smith: ) เสนอเรื่อง ความมั่งคั่งแห่งชาติ (the Wealth of Nation) ว่าความมั่งคั่งมีกลไกในการจัดการตัวเองตามธรรมชาติ เรียกว่า มือที่มองไม่ เห็น (invisible hand) คือ กลไกตลาดที่ทำให้เกิดความมั่งคั่งขึ้น หน้าที่ของรัฐ คือ อย่าพยายามจัดการตลาด เพราะตลาดมีความสามารถในการจัดการตนเองอย่างเหลือเชื่อ 1) รักษาความสงบ 2) ดำเนินกิจการยุติธรรม และ 3) บริการสาธารณะที่เอกชนจะไม่ทำ หรือถ้าเอกชนทำจะก่อให้เกิดความเสียหาย จอห์น สจ๊วจ มิลล์ (John Sturt Mills) ในทางวัฒนธรรมและศีลธรรม รัฐมีหน้าที่เดียวคือการป้องกันการกระทำที่ก่อให้เกิดภยันตรายแก่บุคคลอื่น

16 หัวใจของเสรีนิยม จุดเน้นที่สุดของเสรีนิยม คือ การคุ้มครองเสรีภาพของปัจเจกชน โดยมองว่า ศัตรูแห่งเสรีภาพของปัจเจกที่สำคัญที่สุด นอกจากโจรผู้ร้ายแล้ว คือตัวรัฐเอง รัฐจึงต้องมีอำนาจน้อยที่สุด คือแค่เพียงพอในการห้ามปรามไม่ให้คนฆ่ากัน กิจการที่เหลือ รัฐต้องปล่อยให้เอกชนดำเนินการ สรุป คือ รัฐเสรีนิยม คือ รัฐที่มีทั้งอำนาจและหน้าที่จำกัด

17 เสรีนิยม-ประโยชน์นิยม
นักคิดเสรีนิยมยุคแรกมักอยู่ในแนวทางของอรรถประโยชน์นิยมไปพร้อมกัน อุดมการณ์การเมืองแบบประโยชน์นิยม นำฐานคิดมาจากความคิดของลัทธิอรรถประโยชน์นิยม มาใช้ เป็นพื้นฐานในการดำเนินกิจการของรัฐ หลักการอย่างกว้าง คือ “หลักมหสุข” : การยึดถือประโยชน์สูงสุดของคนจำนวนมากที่สุด ฐานคิดสำคัญของประโยชน์นิยม คือ การนิยมความก้าวหน้าในรูปแบบต่างๆ อย่างไรก็ตาม การยึดถือ “ประโยชน์” “สูงสุด” ของคน “จำนวนมากที่สุด” เป็นหลักการที่นิยาม ได้ไม่ง่ายเพราะเราจะถือว่า อะไรคือ “ประโยชน์” และ อะไรคือ “มากที่สุด”

18 วิถีการเมืองแบบประโยชน์นิยม
หลัก “มหสุข” : ความสุขสูงสุดของคนจำนวนมากที่สุด (the greatest happiness of the greatest numbers) อุดมการณ์นี้ใช้ “ความมีประโยชน์” เป็นฐานความชอบธรรมในการใช้อำนาจการเมือง รัฐจะใช้อำนาจได้ต่อเมื่ออำนาจก่อให้เกิด “ประโยชน์” เช่น หากการสร้างโรงไฟฟ้าพลังงานความร้อนจะช่วยคลี่คลายวิกฤติพลังงานให้กับคนทั้งประเทศได้ รัฐควรลงทุนให้เกิดโครงการดังกล่าว แม้ว่าจะกระทบสิทธิของคนในชุมชนก็ตาม เช่น โครงการจำนำข้าวหากเป็นเพียงการนำงบประมาณของรัฐทั้งหมดไปอุ้มชาวนา ซึ่งเป็นคนส่วนน้อย ย่อมเป็นนโยบายที่ไม่มีความ เหมาะสม เพราะไม่ใช่ประโยชน์ของคนส่วนใหญ่ โดยมองว่าเป็นเรื่องที่ คนส่วนน้อยต้องสละให้ “ประโยชน์ของคนส่วนใหญ่”

19 วิถีการเมืองแบบประโยชน์นิยม (2)
กิจการที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์แก่คนจำนวนมาก รัฐก็ไม่ควรสนับสนุน การจัดสวัสดิการสำหรับแรงงานอพยพเป็นเรื่องของ “คนนอก” ซึ่งเป็นคนส่วนน้อยในสังคม การตั้งบาเรียเออร์รอบกรุงเทพฯ และพื้นที่อุตสาหกรรม เพื่อปกป้องพื้นที่ที่เป็นประโยชน์มากกว่า การเลือกสนับสนุนกิจกรรมอุตสาหกรรมหนัก (heavy industry) แทนที่จะสนับสนุน กิจกรรมเชิงสิ่งแวดล้อม ประโยชน์สาธารณะต้องมาก่อนประโยชน์ส่วนตน

20 ข้อจำกัดของอุดมการณ์แบบประโยชน์นิยม
การเมืองแบบประโยชน์นิยมมีสาระสำคัญอยู่ที่การนิยามสิ่งที่เป็น “ประโยชน์” แต่เอาเข้าจริงการบอกว่าสิ่งใดเป็น “ประโยชน์” มากน้อยกว่ากันเป็นเรื่องที่วินิจฉัยลำบากมาก ประโยชน์ของชาวนาที่ได้จากการจำนำข้าว กับผลเสียที่จะเกิดกับรัฐหากมีการจำนำขาว อะไรมากกว่า? ประโยชน์ของการสร้างรถไฟความเสร็วสูงกับการสร้างถนนลาดยางทั่วประเทศ? ประโยชน์ของกิจการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์กับประโยชน์จากอุตสาหกรรมหนัก? ประโยชน์ของเหมืองแร่ทองคำกับสุขภาพของประชาชนรอบเหมือง? ประโยชน์ของการทำลายล้างยาเสพติดกับคุณค่าของหลักนิติธรรม? ประโยชน์ทางเศรษฐกิจกับประโยชน์ทางคุณภาพชีวิต?

21 ข้อจำกัดของอุดมการณ์แบบประโยชน์นิยม (2)
ในอุดมการณ์แบบประโยชน์นิยม การช่วงชิงความหมายของ “ประโยชน์” เป็นเรื่องสำคัญมาก ในประเทศอื่นๆ อุดมการณ์แบบประโยชน์นิยมมักขับเคลื่อนผ่านการประเมินผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจ เพราะจะเปรียบเทียบว่าอะไรมากกว่าอะไรได้ ต้องตีความประโยชน์เหล่านั้นให้กลายเป็นตัวเลข เช่น ประโยชน์ของอุตสาหกรรมหนักเทียบกับประโยชน์ของประชาชนในระแวก ได้ด้วยการ นำ GDP จากภาคอุตสาหกรรม หนัก มาเปรียบเทียบกับ GDP ภาคการท้องเที่ยวเชิงนิเวศน์ และบวกด้วยการประมาณค่าบำรุงรักษาสุขภาพ หรือการย้าย ออกของคนในพื้นที่ เข้าใจได้ไม่ยากว่าในกรณีดังกล่าว อำนาจการเมืองไทยย่อมอยู่ในมือของภาคอุตสาหกรรมหนักยิ่งกว่าประชาชนทั่วไป เช่น การทำสงครามยาเสพติดมีคนค้ายาตายเพียง 2,000 กว่าคน ย่อมเทียบอะไรไม่ได้กับประโยชน์ของคน 16 ล้านเสียงที่ เลือกตนเข้ามา?

22 ข้อจำกัดของอุดมการณ์แบบประโยชน์นิยม (3)
ประโยชน์ที่เกิดจากการพัฒนาเศรษฐกิจในช่วง พ.ศ เกิดขึ้นมากมายกับคนจำนวนมากกว่าเมื่อเปรียบเทียบ กับผลเสียของการละเมิดสิทธมนุษยชน/การทุจริต? (หากมีจริง) เมื่อพิจารณาจากอุดมการณ์การเมืองแบบประโยชน์นิยม เราจะสังเกตได้ว่ามีข้อจำกัด ได้แก่ ภาคธุรกิจและอุตสาหกรรมได้ประโยชน์จากอำนาจรัฐมาก เพราะเป็นคุณค่าที่สามารถประเมินออกมาในตัวเลขได้ และมักมี ปริมาณมากกว่า ภาคสังคม วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม ศิลปะ ฯลฯ การใช้อำนาจรัฐมีแนวโน้มจะสนใจที่ผลลัพท์มากกว่าวิธีการ โดยเฉพาะอย่างวิธีการที่สิ้นเปลืองงบประมาณ การใช้อำนาจรัฐมักมองประโยชน์ของเป็นภาพรวม โดยมองข้ามสิทธิของคนส่วนน้อย

23 เสรีนิยม-ประโยชน์นิยม: ความเชื่อมโยงของแนวคิดทางเศรษฐกิจ และการเมือง
ความคิดเสรีนิยม กับ อรรถประโยชน์นิยม จริงๆ แล้วไม่ได้เสมอกันทั้งหมด เพราะเสรีนิยมเน้นไปที่เสรีภาพของปัจเจกบุคคล ถึงแม้จะเป็นคนส่วนน้อยก็ตาม โดยจะจำกัดได้ก็ต้องอาศัย เฉพาะอำนาจแห่งกฎหมาย เพื่อประโยชน์สาธารณะ แต่ประโยชน์นิยมเน้นไปที่ประสิทธิภาพของรัฐในการสร้างประโยชน์ให้คนจำนวนมากที่สุด ซึ่ง “ประโยชน์” มักถูกเชื่อมโยงกับความคิด ความเชื่อว่า ตลาดเสรีมีประสิทธิภาพสูงสุด และรัฐเป็นองค์กรที่ ใหญ่โตปราศจากประสิทธิภาพ เสรีนิยมกับประโยชน์นิยมจึงมักจะร่วมกันได้ในหลายเรื่อง แต่จุดที่ต้องเน้นไว้คือ ความคิดทางการเมืองแบบ ประโยชน์นิยมนั้นไม่มีวิถีอันเป็นสารถะในทางการเมือง แต่มุ่งเน้นทางเศรษฐกิจเป็นหลัก

24 ตัวบทเสรีนิยม-ประโยชน์นิยม ในรัฐธรรมนูญ 40, 50
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย 2540 มาตรา 3 อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขทรงใช้อำนาจนั้นทางรัฐสภา คณะรัฐมนตรี และศาล ตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญนี้ มาตรา 26 การใช้อำนาจโดยองค์กรของรัฐทุกองค์กร ต้องคำนึงถึงศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิ และเสรีภาพตาม บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญนี้ มาตรา 29 การจำกัดสิทธิและเสรีภาพของบุคคลตามรัฐธรรมนูญไว้จะกระทำไม่ได้ เว้นแต่โดยอาศัยอำนาจตาม บทบัญญัติแห่งกฎหมายเฉพาะเพื่อการที่รัฐธรรมนูญนี้กำหนดไว้ และเท่าที่จำเป็นเท่านั้น และจะกระทบกระเทือน สาระสำคัญแห่งสิทธิและเสรีภาพนั้นมิได้

25 มาตรา 87 รัฐต้องสนับสนุนระบบเศรษฐกิจแบบเสรีโดยอาศัยกลไกตลาด กำกับดูแลให้มีการแข่งขัน อย่างเป็นธรรม คุ้มครองผู้บริโภค และป้องกันการผูกขาดตัดตอนทั้งทางตรงและทางอ้อม รวมทั้งยกเลิก และละเว้นการตรากฎหมายและกฎเกณฑ์ที่ควบคุมธุรกิจที่ไม่สอดคล้องกับความจำเป็นทางเศรษฐกิจ และต้องไม่ประกอบกิจการแข่งขันกับเอกชน เว้นแต่มรความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในการรักษาความ มั่นคงของรัฐ รักษาผลประโยชน์ส่วนรวม หรือการจัดให้มีการสาธารณูปโภค ฯลฯ รัฐธรรมนูญ 2550 เช่น มาตรา 3, 26, 29, 84(1)(5)

26 การเมืองของเสรีนิยมในประเทศไทย
การรับรองสิทธิและเสรีภาพของประชาชนให้มากขึ้น ตลอดจนการจัดตั้งองค์กรอิสระที่ทำหน้าที่ตรวจสอบการกระทำของ รัฐอย่างเข้มงวดขึ้น การเปิดการค้าเสรี (Free trade) และการทลายกำแพงภาษีสินค้าขาเข้า เริ่มตั้งแต่สัญญาเบาวริ่งจนถึงปัจจุบัน การแปรรูปกิจการของรัฐให้เป็นเอกชน (Privatization of state function) การออกนอกระบบของมหาวิทยาลัย การสนับสนุนของรัฐให้มีกลไกในการลดหย่อนภาษีโดยเชื่อกับกิจการของบริษัทเอกชน ขบวนการเสรีนิยมในทางวัฒนธรรม เช่น การทำให้การค้าประเวณีถูกกฎหมาย การทำให้สารเสพติดบางประเภทถูก กฎหมาย ฯลฯ

27 การเมืองแบบประโยชน์นิยมในประเทศไทย
การทำสงครามยาเสพติดในช่วงรัฐบาลทักษิณ การอ้างประโยชน์ของคนส่วนมาก เพื่อวิสามัญพ่อค้ายา เสพติดจำนวนไม่น้อย โดยไม่ผ่านกระบวนการยุติธรรม โครงการรถคันแรกที่ใช้อำนาจเชิงนโยบายของรัฐเพื่อกระตุ้นให้เกิดการบริโภค เพื่อผลประโยชน์ทาง เศรษฐกิจ โดยนโยบายดังกล่าวก่อให้เกิดประโยชน์ทั้งตรงและอ้อมกับบริษัทอุตสาหกรรมยานยนต์บาง ยี่ห้อ การละเลยสิทธิชุมชนตามรัฐธรรมนูญ ทั้ง 40/50 เพราะสิทธิชุมชนจะก่อให้เกิดอะนาจต่อรองมหาศาล แก่ประชาชนในฐานะชุมชน ในประเด็นการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งก่อให้เกิดผล ประโญชน์ทางเศรษฐกิจน้อยกว่าภาคอุตสาหกรรม การสนับสนุนโครงการขนาดใหญ่ในด้านกิจการพลังงาน โดยละเลยการคุ้มครองสิทธิของประชาชนที่ อาจได้รับผลกระทบจากโครงการ

28 การแปรรูปรัฐวิสาหกิจ

29 Privatization in Thailand

30 การเปิดเสรีทางการค้า+AEC

31 นิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุต
นอกภาคเกษตร ขยายตัวร้อยละ 2.7 ปรับตัวดีขึ้นจากไตรมาสที่ แล้ว เป็นผลมาจากการขยายตัวของทุกสาขาการผลิต ที่ส าคัญ ได้แก่ สาขาอุตสาหกรรม สาขาขนส่งและคมนาคม สาขาการค้า สาขาไฟฟ้าและประปาฯ สาขาโรงแรม และภัตตาคาร สาขา บริการชุมชนฯ สาขาบริการด้านอสังหาริมทรัพย์ การให้เช่าและ บริการทางธุรกิจ สาขาการก่อสร้าง สาขาบริหารราชการฯ สาขา บริการด้านสุขภาพ และ สาขาการท าเหมืองแร่และย่อยหิน จังหวัดระยอง ค่ามีค่าผลิตภัณฑ์จังหวัดสูงสุดที่ 1,058,293 บาท ต่อคนต่อปี กับ จังหวัดหนองบัวลำภูซึ่งเป็นค่าต่ำสุดที่ 46,804 บาทต่อคนต่อปี มีความแตกต่างกันถึง 22.6 เท

32 ราคาที่แลกกันมา อัตราการเจ็บป่วยที่พบมากที่สุดคือ โรคระบบ หายใจ ที่มีประวัติผู้ป่วยนอกอยู่ถึง 21,223 ราย รองลงมาคือ โรคระบบย่อยอาหาร รวมโรคใน ช่องปาก 13,388 ราย อันดับที่ 3 โรคระบบไหลเวียน เลือด 8,196 ราย อันดับที่ 4 อาการแสดงและสิ่ง ผิดปกติที่พบได้จากการตรวจทางคลินิก และทาง ห้องปฏิบัติการ ที่ไม่สามารถจำแนกโรคในกลุ่มอื่นได้ 7,123 ราย

33 คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ ตามวิถีเสรีนิยม-ประโยชน์นิยม
คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ ตามวิถีเสรีนิยม-ประโยชน์นิยม คำวินิจฉัยที่ 4/2542 เรื่อง ศาลจังหวัดสงขลาส่งข้อโต้แย้งของจำเลยให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาฯ ประเด็นของคดีปรากฏว่า ผู้ร้องเป็นจำเลยในคดีแพ่ง ต้องชำระหนี้เงินกู้จำนวน 2,742, บาท พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ ต่อปี ผู้ร้องโต้แย้งต่อศาลรัฐธรรมนูญว่า “การเรียกดอกเบี้ยของโจทก์โดยอาศัยสัญญาตามข้อตกลงขณะทำสัญญานั้น โจทก์ (ธนาคารไทยพาณิชย์) ใช้ประกาศกำหนดอัตราดอกเบี้ยสูงสุดตามประกาศกำหนดอัตราดอกเบี้ยของโจทก์ภายใต้ ประกาศของธนาคารแห่งประเทศไทยเพื่อเรียกเก็บดอกเบี้ยจากจำเลยในอัตราสูงสุด...โดยเปลี่ยนแปลงอัตราดอกเบี้ยได้ ตามที่โจทก์ประกาศออกเป็นคราวๆ ประกาศของธนาคารแห่งประเทศไทยจึงเป็นประกาศที่มิชอบด้วยกฎหมาย...เพราะ ประกาศดังกล่าวถูกใช้บังคับในศาลยุติธรรมและกระทบต่อสิทธิของประชาชน โดยไม่ผ่านสภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภา”

34 ศาลวินิจฉัยว่า ธนาคารแห่งประเทศไทยออกประกาศโดยอาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติ การธนาคารพาณิชย์ พ.ศ และมีผลใช้บังคับอยู่ในขอบเขตที่พระราชบัญญัติให้ อำนาจไว้ แต่ประกาศธนาคารแห่งประเทศไทยดังกล่าวมิได้ออกโดยองค์กรที่ใช้อำนาจนิติ บัญญัติจึงไม่เป็นบทบัญญัติแห่งกฎหมายตามความหมายของรัฐธรรมนูญ...จึงไม่อยู่ใน อำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญ วินิจฉัยยกคำร้อง

35 คำวินิจฉัย 50/2542 ประเด็นของคดี คือ ปัญหาเกี่ยวกับข้อความ “ในกรณีที่มีมติคณะรัฐมนตรียุบเลิกรัฐวิสาหกิจใดให้ถือว่า กฎหมายจัดตั้งรัฐวิสาหกิจนั้น เป็นอันยกเลิกตามเงื่อนเวลาที่กำหนดในพระราชกฤษฎีกาที่ตราขึ้นเพื่อ การนั้น” ซึ่งเป็นการกำหนดให้คณะรัฐมนตรีซึ่งเป็นฝ่ายบริหารสามารถยกเลิกกฎหมายจัดตั้งรัฐวิสาหกิจ ทั้งนี้โดยปกติรัฐวิสาหกิจจัดตั้งขึ้นโดยพระราชบัญญัติหรือพระราชกำหนด จึงไม่ถูกต้องตามกระบวนการ นิติบัญญัติ ที่มติคณะรัฐมนตรีจะสามารถยกเลิกรัฐวิสาหกิจได้ ศาลวินิจฉัยว่า ร่างพระราชบัญญัติทุนรัฐวิสาหกิจฯ มีหลักการเพียงการเปลี่ยนรูปแบบรัฐวิสาหกิจจาก เดิมเป็นบริษัทรัฐวิสาหกิจ มิใช่การแปรรูปเป็นบริษัทเอกชน เป็นเพียงการยกเลิกกฎหมายเดิมโดย บทบัญญัติของกฎหมายนี้ จึงไม่เป็นการขัดต่อกระบวนการตามกฎหมายรัฐธรรมนูญ

36 2. การเมืองแบบอำนาจนิยม (authoritarianism)
อุดมการณ์แบบอำนาจนิยม มุ่งเน้นการรักษาความสงบเรียบร้อยและความมั่นคงของรัฐไว้ โดยเชื่อว่า “รัฐ” เป็นฐานที่มั่นของความดีงามและอารยธรรมของมนุษย์ มนุษย์อยู่ในรัฐที่เลวร้ายอย่างไร, ก็ยังดีกว่ามนุษย์ที่ไม่ได้อยู่ในรัฐ ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด คือ ความคิดเรื่องสัญญาประชาคมแบบสวามิภักดิ์ของ โธมัส ฮอบส์ (Thomas Hobbes) ที่ เสนอว่า “สันติภาพคือกฎหมายอันดับหนึ่ง” ฮอบส์ เชื่อแบบนี้ เพราะวิเคราะห์ว่า สภาพธรรมชาติ (state of nature) ของมนุษย์นั้นเลวร้าย ไม่สงบ เป็นสงคราม ที่ทุกคนทำกับทุกคน (state of war of all against all) --- world views ด้วยวิธีคิดดังกล่าว ฮอบส์จึงเสนอว่า รัฐคือชั่วร้ายที่จำเป็น (necessitous evil) รัฐ สำหรับฮอบส์ คือ ลิเวียธั่น (Leviathan)

37 Leviathan Meriam-Webster Dictionary: “Something that is very large and powerful” Leviathan also refer to “a sea monster defeated by Yahweh” Hobbes names his book as ‘Leviathan’ for disguised meaning of the state and the governor. The state is a monster who conflict with God. (separation of secular and religion) The state is not one of humankind, but it’s form the sea where is no man. The state is evil and powerful by nature. In spite of evilness, powerfulness and otherness of the state, human society invites the state to themselves for making peace and getting out of the state of nature

38 การเมืองแบบอำนาจนิยม (2)
World view ของนักการเมืองแบบอำนาจนิยม คือ มนุษย์ต้องได้รับการจัดการโดยรัฐ มิฉะนั้นจะนำไปสู่ความ โกลาหล อำนาจของรัฐ มีไว้เพื่อรักษาอำนาจของรัฐ และรัฐย่อมทำทุกวิธีทางที่จะรักษาอำนาจดังกล่าวไว้ สิทธิเสรีภาพของประชาชน ย่อมมีความสำคัญน้อยกว่าการรักษาอำนาจรัฐ การดำรงอยู่ของอำนาจทางการเมืองแบบอำนาจนิยม ด้านหนึ่งคือต้องเพิ่มประสิทธิภาพของการใช้อำนาจรัฐ และลด ความสำคัญและมั่นใจของผู้อยู่ใต้อำนาจปกครองลง การเมืองแบบนี้จึงดำรงอยู่ได้ด้วย “ความกลัว-ความไม่มั่นใจ” ของประชาชน จึงเทอำนาจทั้งหมดให้รัฐ หรือทำให้ ประชาชนอยู่ในวิสัยจะคัดค้านรัฐได้ เช่น ปิดบังข้อมูล โฆษณาชวนเชื่อ ห้ามการแสดงออก การสร้างและผลิตซ้ำความกลัวจึงเป็นเทคนิควิธีหลัก ของนักการเมืองแนวอำนาจนิยม

39 การสร้าง “ภัยคอมมิวนิสต์”

40 ผังล้มเจ้า?

41 วาทกรรมเสียดินแดน

42 วาทกรรมความน่ารังเกียจของคนยิว?

43 ผลของการสร้างศัตรูของชาติเป็นว่าเล่น

44 ตัวบทอำนาจนิยม ในรัฐธรรมนูญ 40, 50
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย 2550 มาตรา 1 ประเทศไทยเป็นราชอาณาจักรอันหนึ่งเดียว จะแบ่งแยกมิได้ มาตรา 77 รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่งสถาบันกษัตริย์ เอกราช อธิปไตย และบูรณภาพแห่งเขต อำนาจรัฐ และต้องจัดให้มีกำลังทหาร อาวุธยุทโธปกรณ์ และเทคโนโลยีที่ทันสมัย จำเป็น และ เพียงพอ เพื่อพิทักษ์รักษาเอกราช อธิปไตย ความมั่นคงของรัฐ สถาบันพระมหากษัตริย์ ผลประโยชน์แห่งชาติ และการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข

45 มาตรา 184 ในกรณีเพื่อประโยชน์ในอันที่จะรักษาความปลอดภัยของประเทศ ความ ปลอดภัยสาธารณะ ความมั่นคงทางเศรษฐกิจของประเทศ หรือป้องปัดภัยพิบัติสาธารณะ พระมหากษัตริย์จะทรงตราพระราชกำหนดให้ใช้บังคับดังเช่นพระราชบัญญัติก็ได้ การตราพระราชกำหนดตามวรรคหนึ่ง ให้กระทำได้เฉพาะเมื่อคณะรัฐมนตรีเห็นว่าเป็น กรณีฉุกเฉินที่มีความจำเป็นเร่งด่วนอันอาจหลีกเลี่ยงได้ ฯลฯ

46 การเมืองแบบอำนาจนิยมในประเทศไทย
วิถีทางแห่งการเมืองที่สร้างอำนาจรัฐด้วยความหวาดกลัวต่อ “ศัตรูของรัฐ” อยู่ในสังคมไทยทุกยุคสมัย การทำให้อาณานิคมตะวันตกเป็น “ภัยอันน่าหวาดกลัว” เพื่อสถาปนารัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์ของไทย ทั้งๆ ที่ด้วยวัฒนธรรมและภูมิปัญญา ชนชั้นเห้นตะวันตกเป็นแบบอย่างที่ศิวิไลซ์ ความกลัวต่อภับกบฎต่อต้านการปฏิวัติและภัยสงครามในช่วงจอมพล ป. พิบูลสงคราม ความกลัวฝ่ายซ้าย คอมมิวนิสต์ ในช่วง การสร้างความกลัว ภัยทางเศรษฐกิจและภัยยาเสพติด ในรัฐบาล ทักษิณ ชินวัตร ความกลัวเรื่องล้มเจ้าในรัฐบาลประชาธิปัตย์-ประยุทธ การสร้างความรู้สึกไม่มั่นคงในสังคม เพื่อให้รัฐมีอำนาจพิเศษในการรักษาความสงบต่างๆ

47 คำพิพากษา-วินิจฉัย บนวิถีอำนาจนิยมทางการเมือง
 คำพิพากษาฎีกาที่ ๑๖๖๒/๒๕๐๕ “ในพ.ศ.๒๕๐๑ คณะปฏิวัติได้ยึดอำนาจการปกครอง ประเทศไทยได้เป็นผลสำเร็จ หัวหน้าคณะปฏิวัติย่อมเป็นผู้ใช้อำนาจปกครองบ้านเมือง ข้อความ ใดที่หัวหน้าคณะปฏิวัติสั่งบังคับประชาชนก็ต้องถือว่าเป็นกฎหมาย แม้พระมหากษัตริย์จะมิได้ ทรงตราออกด้วยคำแนะนำหรือยินยอมของสภาผู้แทนราษฎรก็ตาม”  คำพิพากษาฎีกาที่ ๑๒๓๔/๒๕๒๓ “แม้จะมีรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยออกประกาศใช้ แล้วก็ตาม แต่ก็หาได้มีกฎหมายยกเลิกประกาศหรือคำสั่งคณะปฏิวัติหรือคณะปฏิรูปการปกครอง แผ่นดินไม่ ประกาศหรือคำสั่งนั้นจึงยังคงเป็นกฎหมายใช้บังคับอยู่” 

48 3. อุดมการณ์ชุมชนนิยม (Communitarianism)
ความคิดชุดนี้มีรากฐานมาจาก ความคิดนิยมโรแมนติก (Romanticism) และการชื่นชมความแตกต่างระหว่างชุมชน ต่างๆ (Beautiful of Diversity) มนุษย์ในแต่ละสังคมล้วนแต่มีลักษณะเฉพาะ (uniqueness) และลักษณะเฉพาะนั้น เป็นสิ่งที่สวยงามและควรค่าแก่การหวนแหนไว้ เช่น วิถีทางวัฒนธรรม ศรัทธาทางศาสนา ประวัติศาสตร์ ฯลฯ อำนาจรัฐที่อิงตามอุดมการณ์นี้มักอ้างความชอบธรรมของการใช้อำนาจจากวัตถุโบราณ ไม่ว่าจะเป็นธรรมเนียมปฏิบัติ จารีต ประวัติศาสตร์ของชนชาติ และลักษณะเฉพาะของชนชาติตนเอง

49 Communitarianism กับ ชุมชนนคร
สตีเว่น ลุ๊กค์ บรรยายทัศนะต่อ “ชุมชนนคร” โดยชาวชุมชนนคร เพื่ออธิบายลักษณะทางสังคมของชุมชนนคร ว่า “กวีและปราชญ์แห่งชุมนมนครชมชอบการอุปมาอุปมัยในทางกสิกรรม เพราะทำให้เห็นว่าชาวชุมชนนครนั้นยึดติดอยู่กับ ผืนดิน ปลูกฝัน รกราก ของตน และรู้สึกเกี่ยวโยงเหมือนเป็น องคายพ ของกันและกัน พวกเขาเลือกพึ่งพาและอาศัยความ เข้าใจที่ไม่ต้องพูดออกมา ประเพณีที่ไม่ต้องตรวจสอบ และธรรมเนียมที่วิวัฒนาการมาอย่างเชื่องช้าเป็นหลักปฏิบัติ” “ชุมชนนครเป็นสังคมที่เอื้ออาทรต่อกันมาก เธอจะรู่สึกจิตใจตัวเองสงบมั่นคงเมื่อได้พบงานที่ลงตัวกับเธอ เรือนตายของ เธอ บ้านทางวัฒนธรรมของเธอ เธอจะมั่นคงในเอกลักษณ์ของเธอ บุคลิกของเธอ ตัวตนของเธอ เหมือนชาวชุมชนนครคน อื่นทั้งหมดนั้นแหละ” “ฉันก็คืออะไรก็แล้วแต่ที่ชุมชนของฉันปั้นให้ฉันเป็น การซื่อตรงต่อตัวเองคือการซื่อตรงต่อชุมชนของตัว และการซื่อตรงต่อ ชุมชนของตัวก็คือการซื่อตรงต่อตัวเองนั่นแหละ”

50 Communitarianism กับ ชุมชนนคร (2)
“เราไม่อาจอดกลั้นต่อการแสดงความไม่เคารพสิ่งที่เรานับถือว่าศักดิ์สิทธิ์ได้...ปัญหาอยู่ที่การก้าวร้าวล่วงเกิน สิ่งที่เรียกว่า ความอดกลั้นน่ะ เท่าที่เราเข้าใจ ก็คือการยอมให้คนอื่นก้าวร้าวล่วงเกินโดยไม่คัดค้าน ขณะที่การเคารพก็คือการอย่าไป ทำอะไรที่ก้าวร้าวล่วงเกินคนอื่นเข้า สังคมของเราทั้งหมดยึดถือประการหลัง ไมใช่ประการแรก” “สิทธิ นั่นเป็นภาษาของศัตรูเรา มาพูดเรื่องการล่วงละเมิดดีกว่า ปัจเจกบุคคลไม่มีสิทธิหรอก ถ้าเราจะพูดเรื่องสิทธิ เรา ควรพูดว่าบุคคลล่วงละเมิดเรานั่นมันเป็นการล่วงล้ำสิทธิอันสมบูรณ์ในการได้รับความเคารพของเรา” “นกนางแอ่นเป็นผู้ทรยศที่ตั้งเป้าจะทำลายล้างเราและทุกอย่างที่เราดำรงชีพอยู่เพื่อธำรงรักษาไว้ถ่ายเดียว...ที่ท่านแสดง ความเห็นอกเห็นใจมันนันนับเป็นการไม่แสดงความเคารพเรา”

51 วิถีทางการเมืองแบบชุมชนนิยม
วิถีการใช้อำนาจสัมพันธ์กับลักษณะเฉพาะของรัฐ ให้ความสำคัญกับ “ชุมชน” “ชาติ” ก่อนคุณค่าอันเป็นสากล (universal value) การเลือกปฏิบัติอันเนื่องมาจากเหตุผลของการเป็น “คนอื่น” ทั้งโดยตรงและโดยอ้อม การรักษาลักษณะเฉพาะของรัฐและชาติไว้เป็นอันดับแรก โดยอ้างอิงประวัติศาสตร์และประเพณี เอกลักษณ์แห่งรัฐ ความเป็นชาติ ประวัติศาสตร์ ประเพณีเป็นความเชื่อที่ศักดิ์สิทธิ (dogma) หวาดระแวงวิธีคิด วัฒนธรรม ค่านิยม และอุดมการณ์การเมืองที่มาจากภายนอก เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นถูกจัดกัดโดยกฎหมายอย่างเปิดเผย และถูกต้องข้อรังเกียจจากสังคม

52 ตัวบทชุมชน-ชาตินิยม ในรัฐธรรมนูญ 40, 50
มาตรา 66 บุคคลซึ่งรวมกันเป็นชุมชน ชุมชนท้องถิ่น หรือชุมชนท้องถิ่นดั้งเดิม ย่อมมีสิทธิอนุรักษ์ฟื้นฟู จารีตประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่น ศิลปวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่นและของชาติและมีส่วนร่วมในการ จัดการ การบำรุงรักษา และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม รวมทั้งความ หลากหลายทางชีวภาพอย่างสมดุลและยั่งยืน มาตรา 70 บุคคลมีหน้าที่รักษาไว้ซึ่งชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ และการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขตามรัฐธรรมนูญนี้

53 มาตรา 79 รัฐต้องให้ความอุปถัมภ์และคุ้มครองพระพุทธศาสนาซึ่งเป็นศาสนาที่ประชาชน ชาวไทยส่วนใหญ่นับถือมาช้านานและศาสนาอื่น...รวมทั้งการสนับสนุนการนำหลักธรรม ของศาสนามาใช้เพื่อเสริมสร้างคุณธรรมและพัฒนาคุณภาพชีวิต มาตรา 83 รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุนให้มีการดำเนินการตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง ฯลฯ

54 วิถีการใช้อำนาจสัมพันธ์กับลักษณะเฉพาะของรัฐ
ประชาธิปไตยแบบไทย? คำอธิบายกฎหมายมหาชน สำนักบวรศักดิ์ การใช้ ประเพณีการปกครองแบบประชาธิปไตยอันมีพระ มหากษัริย์เป็นประมุข? พระมหากษัตร์ย์ทรงเป็นพุทมามกะ และทรงเป็นอัคร ศาสนูปถัมภก การพิจารณาคดีของศาลต้องดำเนินการตาม รัฐธรรมนูญ กฎหมาย และในพระปรมาภิไธย

55 “ชุมชน” “ชาติ” ก่อนคุณค่าอันเป็นสากล (universal value)
การทำหนังสือสัญญาใดๆ นอกจากให้สัตยาบันกับ ประชาคมระหว่างประเทศแล้ว ต้องมีการออก กฎหมายภายในรับรอง (เอกนิยมในกฎหมายระหว่าง ประเทศ) (190 รธน. 2550) การแยะ “สิทธิพลเมือง” ออกจาก “สิทธิมนุษยชน” ใน ร่างรัฐธรรมนูญ 2558 ที่ตกไป ความไม่ไว้วางใของค์กรระหว่างประเทศ

56 การรักษาลักษณะเฉพาะของ “รัฐ” และ “ชาติ”
การเน้นหน้าที่ของ “คนไทย” (ไม่ใช่พลโลก) รักชาติ ศาสนา พระมหากศัตริย์ กตัญญู พ่อแม่ สุดหัวใจ รักษา วัฒนธรรม ประจำชาติ ไม่ขาด ศีลธรรม ศาสนา รักษา วินัย กฎหมายไทย ปฏิบัติ ตามพระ ราชดำรัว ไม่ขาด พอเพียง เลี้ยงชีพได้

57 เอกลักษณ์แห่งรัฐ ฯลฯ เป็นความเชื่อที่ศักดิ์สิทธิ
ลักษณะเฉพาะของรัฐสำคัญกว่าคุณค่าอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นคุณค่าส่วนบุคคลหรือคุณค่าอันเป็นสากล คุณค่า ทัศนคติ โลกทัศน์ส่วนบุคคลไม่อาจเทียบกับคุณค่าของรัฐได้ เพราะเป็นเพียงเรื่องส่วนตัว คุณค่า ทัศนคติ โลกทัศน์สากลก็ไม่อาจเทียบกับคุณค่าของรัฐได้ เพราะรัฐมีลักษณะเฉพาะ “พระมหากษัตริย์ทรงเป็นที่เคารพสักการะ ผู้ใดจะละเมิดไม่ได้” ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้าย พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการด้วย ตนเอง .... ผู้พิพากษาเป็นข้าราชการฝ่ายเดียวที่ทำหน้าที่ในพระปรมาภิไธยพระมหากษัตริย์ ฯลฯ

58 ชุมชน-ชาตินิยมในคำวินิจฉัยฯ
คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ 6/2546 ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาชนบทได้จัดแสดงสุราที่ทำจากมันสำปะหลัง และไวน์ผลไม้ เพื่อเผยแพร่ภูมิ ปัญญาท้องถิ่นสู่เกษตรกร ถูกดำเนินคดีเนื่องจากมีสุราที่ผลิตโดยไม่ได้รับอนุญาตจากอธิบดีกรมสรรพสามิต จนมี ประเด็นถกเถียงว่าการทำสุราดังกล่าวเป็นการธำรงไว้ซึ่งภูมิปัญญาท้องถิ่น และการที่พระราชบัญญัติสุรา พ.ศ มาตรา 5 และ 32 กำหนดให้ต้องขออนุญาตอธิบดีกรมสรรพสามิตนั้นเป็นกฎหมายที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ เรื่องสิทธิชุมชน และแนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐที่ต้องการสนับสนุนธุรกิจท้องถิ่น ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า สิทธิชุมชนต้องเป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติ เพื่อพระราชบัญญัติสุรากำหนดหน้าที่ให้ต้องมี การขออนุญาต และสิทธิชุมชนนั้นมิได้มีกฎหมายกำหนดรายละเอียดว่ากรณีสุราอยู่ในสิทธิชุมชนหรือไม่ การทำสุรา ท้องถิ่นจึงไม่อยู่ข่ายของสิทธิชุมชน ส่วนเรื่องการจำกัดเสรีภาพในการประกอบอาชีพ ศาลพิจารณาว่าเพื่อประโยชน์ทาง เศรษฐกิจของประเทศ การคุ้มครองประชาชนในด้านสาธารณูปโภค การรักษาความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของ ประชาชน การจัดระเบียบการประกอบอาชี การคุ้มครองผู้บริโภค หรือประโยชน์สาธารณะอย่างอื่น และไม่เกี่ยวข้องกับ เรื่องแนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ จึงวินิจฉัยว่า พระราชบัญญัติสุรา ไม่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ

59 4. อุดมการณ์คอมมิวนิสต์ (Communism)
คอมมิวนิสต์ เป็นสังคมในอุดมคติของ คารล์ มารกซ์ (Karl Marx) การทำความเข้าใจสังคมคอมมิวนิสต์อย่างลึกจึงจำเป็นต้องเข้าปรัชญามารกซิสเสียก่อน โดยรวม มารกซ์ เชื่อว่าสังคมมนุษย์ตั้งแต่บรรพกาลจนถึงปัจจุบัน คือ “ประวัติศาสตร์ของความขัดแย้ง ทางชนชั้น” (History of class struggle) หมายถึง ตลอดเวลาที่ผ่านมาสังคมมีชนชั้น และมีความขัดแย้งระหว่างชนชั้น และชนชั้น คือ การแบ่งแยกมนุษย์ออกด้วย การครอบครองปัจจัยการผลิต ซึ่งแปรผันกันไปตามวิถีการ ผลิตในแต่ละช่วงเวลา

60 Karl Marx ( ) a philosopher, economist, sociologist, journalist and revolutionary socialist. He published numerous books during his lifetime, the most notable being The Communist Manifesto (1848) and Das Kapital (1867–1894).

61 Friedrich Engels ( ) a German philosopher, social scientist and journalist, who founded Marxist theory together with Karl Marx he published The Condition of the Working Class in England, based on personal observations and research in Manchester. In 1848 he co-authored The Communist Manifesto with Karl Marx, though he also authored and co-authored (primarily with Marx) many other works, and later he supported Marx financially to do research and write Das Kapital. After Marx's death, Engels edited the second and third volumes.

62 “Communism” A way of organizing a society in which the government owns the things that are used to make and transport product and there is no privately owned property A theory advocating elimination of private property A system in which goods are owned in common and are available to all as needed. Commune: ชุมชน (ไม่ใช่รัฐ) : a group of people who live together and share responsibilities, possessions.

63 วิวัฒนาการทางสังคมแบบคอมมิวนิสต์
จุดที่สังคมมนุษย์ยังไม่เคยไปถึง วิถีการผลิตกำกับปัจจัยการผลิต การปฏิวัติของชนชั้นกรรมชีพ สังคมทาส แรงงานเป็นปัจจัยการผลิต นายทาส-ทาส Spatacus สังคมศักดินา ที่ดินเป็นปัจจัยการผลิต เจ้าของที่ดิน-ผู้เช่าที่ดิน ฟิวดัลในยุโรป สังคมทุนนิยม ทุนเป็นปัจจัยการผลิต นายทุน-กรรมกร Modern Time สังคมนิยม รื้อถอนอุดมการณ์แบบทุนนิยม รัฐเตรียมคอมมิวนิสต์ ประโยชน์ของสังคมมาก่อนประโยชน์ของเอกชน รัฐสวัสดิการ สังคมคอมมิวนิสต์

64 คอมมิวนิสต์กับการวิพากษ์สังคม
คอมมิวนิสต์วิจารณ์อุมดมการณ์อื่นๆ ว่าไม่ได้นำไปสู่งสังคมที่ดี เป็นเพียงมายาภาพที่คอยปิดบังการกด ขี่และขูดรีดทางชนชั้น “อรรถประโยชน์นิยม เป็นเพียงความสัมพัน์ทางการค้าและการเงินภายใต้อีกชื่อหนึ่ง ความเป็น ประโญชน์เป็นเพียงอุบายของชนชั้นกระฎุมพีเท่านั้น” “ชุมชนนิยม ให้ความสำคัญกับอภิชนบางกลุ่มที่เป็นตัวแทนของวัฒนธรรม ประเพณี และศาสนา ตัวแทนเหล่านี้ทำในสิ่งที่กินใจประชาชน เอาการบูชาเทวรูปและมายาคติบุพกาลมาใส่หัวประชาชนจน เต็ม ศาสนาอาจเป็นหัวใจของโลกที่ไร้น้ำใจ แต่มันก็เป็นยาฝิ่นของประชาชนด้วย และนั้นเป็นอุบายที่ พร่ามัวบิดบังการรีดเอามูลค่าส่วนเกินจากประชาชน”

65 อุดมคติของอุดมการณ์คอมมิวนิสต์
อุดมการณ์คอมมิวนิสต์ มองว่าประวัติศาสตร์/ภูมิปัญญาทั้งหมดของมนุษยชาติ คือประวัติศาสตร์แห่งความขัดแย้งและ กดขี่ทางชนชั้น จึงเป็นไปไม่ได้เลยที่จะเกิดสังคมในอุดมคติที่เสมอภาคขึ้นภายใต้สังคมที่มีรากฐานอันพิกลพิการดังกล่าว ทางออกเดียว คือ ทำให้ประวัติศาสตร์และภูมิปัญญาของมนุษย์หลุดพ้นจากชนชั้นและการขูดรีด ทางดังกล่าว คือ การต่อสู้ปฏิวัติของชนชั้นกรรมชีพ สตีเว่น ลุ๊กค์ บรรยายโลกหลักการปฏิวัติตามจินตนาการของ มารกซ์และเองเกลไว้ ดังนี้ “เราตกปลาในชุดขี่ม้า เพราะเมื่อเช้าเราไปล่าสัตว์มา แล้วตอนนี้เรากำลังตกปลาอยู่ เย็นนี้เราจะไปเลี้ยงวัวและตั้งใจว่าจะ ตั้งวงวิจารณ์กันหลังอาหารเย็น แต่ข้อสำคัญที่ต้องตระหนักก็คือเราไม่ใช่ทั้งนายพรานหรือนักตกปลา หรือเกษตรกร หรือ นักวิจารณ์ เรานึกอยากทำสิ่งเหล่านี้ก็ทำ ไม่มีใครในกรรมชีพนครถูกจำกัดให้ทำเฉพาะกิจกรรมอันใดอันหนึ่ง”

66 อุดมคติของอุดมการณ์คอมมิวนิสต์ (2)
สังคมอุดมคติของคอมมิวนิสต์ คือ สังคมที่ไร้รัฐ เพราะรัฐถูกยกเลิกไปแล้ว การปกครองถูกแทนที่ด้วยการบริหาร ผู้ปกครองมีหน้าที่เป็นเพียงผู้บริหาร เช่น ผู้บริหารเป็นผู้คิดว่าจะขุดสระน้ำเพื่อตกปลาที่ไหน แต่เมื่อขุดเสร็จทุกคนล้วนเป็นเของร่วมกันและสามารถตก ปลาในสระได้อย่างเสรี การปฏิวัติของกรรมชีพ นอกจากจะลบล้างนายทุน รัฐ แล้ว ยังเชื่อว่าจะลบล้างความขาดแคลน ความเห็นแก่ตัว ความไร้เหตุผล และความไม่รู้สึกอดกลั้นต่อกันไปจนหมดสิ้นแล้ว เพราะความขาดแคลนเกิดจากการขูดรีด, ความเห็นแก่ตัวเกิดจากความหลงผิดว่ามีกรรมสิทธิ์ส่วน บุคคล, ความไร้เหตุผลงมงายมาจากการมอมเมาของศาสนาที่รับใช้ชนชั้น, ความไม่อดทนก็มาจากการ สำคัญว่าตนเหนือกว่าคนอื่น

67 อุดมคติของอุดมการณ์คอมมิวนิสต์ (3)
เมื่อไม่มีการปกครอง กฎหมายก็ไม่จำเป็นอีก โดยคอมมิวนิสต์ ถือว่า สิทธิ ความเสมอภาค ความยุติธรรม เป็นเพียงเรื่อง เหลวไหลไร้สาระทางอุดมการณ์ คอมมิวนิสต์ไม่จำเป็นต้องมีกฎหมายเพื่อคุ้มครองสิทธิ หรือหลักประกันให้เกิดความยุติธรรม เพราะผลประโยชน์ของผู้คน ไม่ขัดกันอีกในสังคมคอมมิวนิสต์ คอมมิวนิสต์เชื่อว่า “เสรีภาพ” ในระบอบเสรีนิยมประชาธิปไตย เป็นเพียงเสรีภาพในเชิงรูปแบบ ซึ่งผู้คนไม่อาจบรรลุ เสรีภาพดังกล่าวได้จริง แต่สังคมคอมมิวนิสต์ คือ อาณาจักรแห่งเสรีภาพที่แท้จริงสำหรับทุกคน ไม่ใช่แค่กระฎุมพี เสรีภาพแบบคอมมิวนิสต์จะ เกิดการสร้างสรรค์ (เพราะคนไม่ถูกจำกัดศักยภาพของตนอีก) และก่อให้เกิดการผลิต (เพราะผู้คนย่อมเต็มใจทำงานของ ตนอย่างเต็มที่ และร่วมมือกัน)

68 สังคมคอมมิวนิสต์กับเรื่องการแลกเปลี่ยน
สังคมคอมมิวนิสต์อาศัยว่ามนุษย์ทุกคนจะผลิตตามความสามารถของตนอย่างมีเสรีภาพ และ แลกเปลี่ยนสิ่งต่างๆ ตามความสามารถและให้กับแต่ละคนตามคำวามจำเป็น ตลาดและระบบเงินตราจึงเป็นสิ่งที่ไม่จำเป็นสำหรับมนุษย์ในสังคมคอมมิวนิสต์ นอกจากนี้ในทัศนะแบบคอมมิวนิสต์ ระบบงานตราและตลาดในระบบทุนนิยมนั้นแหละที่เป็นการ ทำให้แรงงานของมนุษย์ซึ่งเป็น “ของจริง” ถูกแปรสภาพกลายเป็นสิ่ง “นามธรรม” และทำให้ มนุษย์ผู้เป็นเจ้าของแรงงานนั้นกลายเป็นนามธรรมไปด้วย ซึ่งเป้นการสร้างความแปลกแยก (alienation) อย่างร้ายกาจ

69 ลักษณะโดยสังเขปของสังคมคอมมิวนิสต์
“เราได้ปลดปล่อยมวลมนุษยชาติให้พ้นจากการเป็นทาสรับจ้างในอดีต ปัจเจกบุคคลไม่ตกอยู่ใต้การแบ่ง งานอีกต่อไป ความเป็นปฏิปักษ์ระหว่างแรงงานสมองกับแรงงานกายเป็นอันดับสูญ การใช้แรงงานไม่ เพียงแต่กลายเป็นปัจจัยยังชีพเท่านั้น หากเป็นจุดศูนย์กลางของชีวิตด้วย พลังการผลิตได้เพิ่มพูนขึ้น ควบคู่ไปกับการพัฒนาอย่างรอบด้านของปัจเจกบุคคล และบรรดาแหล่งกำเนิดโภคทรัพย์จากความ ร่วมมือร่วมใจทั้งหลายก็สร้างผลผลิตหลั่งไหลออกมากท่วมท้นเกินกว่าเก่า บัดนี้ทุกคนมีเสรีภาพที่จะ พัฒนาพรสรวรรค์ของเขาหรือเธอออกไปทุกทิศทาง ในอาณาจักรแห่งเสรีภาพที่แท้จริงนี้ ผู้ผลิตที่จัดตั้ง รวมตัวกันจะคอยกำกับการแลกเปลี่ยนกับธรรมชาติอย่างมีเหตุผล นำเอาธรรมชาติมาอยู่ภายใต้ อำนาจกการควบคุมของตนภายใต้สภาพเงื่อนไขที่เหมาะสมคู่ควรแก่มนุษย์ แทนที่จะปล่อยให้ธรรมชาติ เป็นฝ่ายบงการเอาอย่างหูหนวกตาบอด”

70 ก่อนถึงอุดมคติ: รัฐแบบสังคมนิยมกรรมชีพ
อารยธรรมของมนุษยชาติตั้งอยู่บนฐานคิดของวิธีคิดที่เน้นการผูกขาดปัจจัยการผลิต และคติแบบการผูกขาดปัจจัยการผลิตทำให้มนุษย์สูญเสียทั้งคุณค่าความเป็นมนุษย์ ไร้ประสิทธิภาพและไร้เหตุผล เราถือว่ามีตัวเราของเรา  มารกซ์เตือนเราว่าสิ่งต่างๆ รอบตัวเป็นของส่วนรวม (Common) โดยธรรมชาติ แต่ การเมืองของมนุษย์ได้บิดพริ้วความหมายของธรรมชาติให้กลายเป็นสิ่งนามธรรม กฎหมายและรัฐรับรองการขูดรีด (Exploitation) โดยรับรองการผูกขาดปัจจัยการผลิต  มารกซ์เตือนเราว่ารัฐ แบบนี้เป็นรัญนายทุนที่จะก่อให้เกิดความขัดแย้งและความรุนแรงเสมอ ศาสนา ระบบศีลธรรม รับรองการขูดรีดเช่นกัน โดยมอมเมาผู้คนให้ยอมรับและมองไม่เห็นการขูดรีด  มากรซ์เตือนเรา ว่า ศาสนาเหล่านี้เป็นผลผลิตจากระบบความสัมพันธ์แบบนายทุน รับใช้นายทุน โลกทรรศทั้งหมดของเราคิดบนฐานนี้ทั้งสิ้น  คอมมิวนิสต์จึงท้าทายต่อทุกสิ่งที่โลกเคยรู้จัก

71 หน้าที่ของรัฐแบบสังคมนิยมกรรมชีพ
จุดยืนของคอมมิวนิสต์ คือ ในเมื่อ “โลก” มันไม่ดีต่อมนุษย์ เราต้องเปลี่ยน “โลก” เสีย อย่ายอมให้ “ธรรมชาติอันลวงโลก” (แท้จริงเป็นสิ่งที่ถูกสร้างแล้วเนียนมาบอกว่าเป็นธรรมชาติ) มาบงการชีวิตมนุษย์ คอมมิวนิสต์ วิจารณ์ว่าสังคมเสรี ที่บอกว่าทุกคนมี “สิทธิ” แท้จริงไม่ใช่ “สิทธิ” สำหรับทุกคน แต่เป็นเพียงอุดมการณ์ที่ ครอบงำกรรมกร กระฎุมฬีเท่านั้นที่มี “สิทธิ” ในโลกก่อนคอมมิวนิสต์ ทุกคนมีเสรีภาพในการแสดงออก? ทุกคนมีเสรีภาพในการเดินทาง? ทุกคนมีเสรีภาพในการประกอบอาชีพ? ทุกคนมีสิทธิในการกระบวนการยุติธรรม? เมื่อ “สิทธิ” ไม่ใช่ประโยชน์สำหรับทุกคนอย่างแท้จริง คอมมิวนิสต์ไม่สนใจเรื่อง “สิทธิ” เพระเห็นว่าเป็นของลวงโลก เช่น เดียวกับ ศาสนา ศีลธรรม กฎหมาย ฯลฯ ประโยชน์ต่างๆ ที่ปัจเจกเคยได้รับในสังคมผูกขาดฯ คือประโยชนจากการขูดรีด อันเป็นประโยชน์ที่เอาเข้าจริงแล้วคน เหล่านั้นไม่สมควรได้รับ

72 หน้าที่ของรัฐแบบสังคมนิยมกรรมชีพ (2)
การเตรียมสังคมให้เข้าสู่สังคมคอมมิวนิสต์ เป็นหน้าที่ของรัฐสังคมนิยมกรรมชีพ ที่เกิดขึ้นหลังการปฏิวัติ การทำลายกลไกในการผูกขาดปัจจัยการผลิต ยกเลิกกรรมสิทธิ์เอกชน  ยกเลิกการเก็บดอกเบี้ย, ค่าเช่าทางเศรษฐกิจ รวมปัจจัยการผลิตไว้กับรัฐ และกระจายทรัพยากรให้เสมอภาคตามความจำเป็นและความสามารถของสังคม การรื้อถอนอุดมการณ์ที่ให้อำนาจในการผูกขาดปัจจัยการผลิต ทำลาย “อุดมคติลวงโลก” แบบทุนนิยม: สิทธิ, ศีลธรรม, ประเพณี, ศาสนา ปกป้องรักษารัฐของกรรมชีพอันเปราะบางในช่วงแรก ในกระบวนการนี้ รัฐสังคมนิยมกรรมชีพจะไม่สนใจสิทธิของปัจเจกชน (เพราะมันลวงโลก) แต่จะ เรียกร้อง (ในทัศนคติของเรา (ที่โตมาแบบทุนนิยม) คือการ “บังคับ”) ให้เกินไปสู่สังคมที่ดีกว่า

73 วิภีการใช้อำนาจแบบรัฐสังคมนิยมกรรมชีพ
เสรีภาพของปัจเจกบุคคล ไม่สำคัญเท่าสวัสดิภาพและสวัสดิการถ้วนหน้า การทำให้การถือครอบกรรมสิทธิ์ส่วนบุคคลยากขึ้น เช่น การเก็บภาษีอัตราก้าวหน้า, การเก็บภาษีที่ดิน/ทรัพย์สิน, เก็บภาษีมรดก (เมื่อต้นทุนในการครอบครองทรัพย์สินสูงกว่าผลกำไรที่อาจเกิดขึ้น คนย่อมสละทรัพย์สินนั้นเอง) ขยายบทบาทของรัฐ/สังคม ให้มีบทบาทเหนือกว่าเอกชน (ในคติของเสรีนิยม นี่คือการที่รัฐเข้ามาแข่งขันกับเอกชน ซึ่งเอกชนย่อมเสียเปรียบ เพราะรัฐมีอำนาจมหาชน) เช่น มหาวิทยาลัยของรัฐ, โรงพยาบาลรัฐ ฯลฯ การจัดสวัสดิการถ้วนหน้า การรวบปัจจัยการผลิตให้มาอยู่ในการบริหารจัดการของส่วนรวม คือ รัฐ เอกชนไม่สามารถเป็นเจ้าของอสังหาริมทรัพย์ (เช่น จีนไม่มีระบบกรรมสิทธิที่ดินสำหรับเอกชน) ต่อต้านการแปรรูปกิจการของรัฐให้กลายเป็นเอกชน (Privatization)

74 วิภีการใช้อำนาจแบบรัฐสังคมนิยมกรรมชีพ (2)
อุดมการณ์ของพรรคคอมมิวนิสต์เป็นจริงยิ่งกว่าคุณค่าอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นปรัชญา ศีลธรรม หรือประเพณี การไม่อุดหนุนศาสนา หรือกระทั้งลดความสำคัญ หรือแม้แต่ทำลายศาสนาที่จรรโลงระบอบทุนนิยม เสรีภาพในการนับถือศาสนาไม่สำคัญ เพราะศาสนาเป็นเพียงยาฝิ่น การสถาปนาวัฒนธรรมแห่งความเสมอภาคขึ้นใหม่ วัฒนธรรมเพลงเพื่อชีวิต (ฉายภาพความไม่เป็นธรรมในชีวิต แทนที่จะประโลมโลกเฉยๆ เสียดสีสังคมทุนนิยม) ศิลปะที่เน้นความเสมอภาค เช่น สถาปัตยกรรมคณะราษฏร (ปรีดีเสนอระบบนารวมในเค้าโครงเศรษฐกิจ จาเป็น เหตุให้เกิดความฉิบหายทางการเมืองแก่ฝ่ายปรีดีเป็นต้นมา) วรรณกรรมเพื่อชีวิต ที่ฉายภาพการกดขี่และขูดรีดในสังคมทุนนิยม เช่น Modern time, แม่, ปีศาจ ฯลฯ

75 จุดจบของรัฐสังคมนิยมกรรมชีพสู่ “สังคมคอมมิวนิสต์”
เป้าหมายของรัฐสังคมนิยมกรรมชีพ คือ การมุ่งไปสู่สังคมคอมมิวนิสต์ ซึ่งรัฐไม่มีความจำเป็น รัฐสังคมนิยมกรรมชีพจึงมุ่งแสวงหาความตายของตัวมันเอง การสลายตัวเองของรัฐเมื่อสังคมพ้นไปจากมายาคติของทุนนิยม (กระบวนการนี้จะเกิดขึ้นเอง เพราะรัฐจะหมดหน้าที่เมื่อสังคมสามารถจรรโลกระบบเศราฐกิจและ สันติภาพเองได้ ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อสังคมไร้ความขัดแย้ง โดยมารกซ์เชื่อว่าความขัดแย้งย่อมหมดไป เพราะต้นเหตุแห่งความขัดแย้ง คือ สำนึกชนชั้นและอุดมคติที่รับรองการผูกขาดขูดรีดจากปัจจัย การผลิตไม่มีอีก)

76 ตัวบทสังคมนิยม ในรัฐธรรมนูญ 40, 50
รัฐธรรมนูญ 2550 มาตรา 84(6) ดำเนินการให้มีการกระจายรายได้อย่างเป็นธรรม คุ้มครอง ส่งเสริมและขยายโอกาสใน การประกอบอาชีพของประชาชนเพื่อการพัฒนาทางเศรษฐกิจ รวมทั้งส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนา ภูมิปัญญาท้องถิ่นและภูมิปัญญาไทย เพื่อการผลิตสินค้า บริการ และการประกอบอาชีพ มาตรา 84(7) ส่งเสริมให้ประชาชนวัยทำงานมีงานทำ คุ้มครองแรงงานเด็กและสตรี จัดระบบแรงงาน สัมพันธ์และระบบไตรภาคีที่ผู้ทำงานมีสิทธิเลือกผู้แทนของตน จัดระบบประกันสังคม รวมทั้งคุ้มครองให้ ผู้ทำงานที่มีคุณค่าอย่างเดียวกันได้รับค่าตอบแทน สิทธิประโยชน์ และสวัสดิการที่เป็นธรรมโดยไม่เลือก ปฏิบัติ

77 มาตรา 84(8) คุ้มครองและรักษาผลประโยชน์ของเกษตรกรในการผลิตและการตลาด ส่งเสริมให้สินค้า เกษตรได้รับผลตอบแทนสูงสุด รวมทั้งส่งเสริมการรวมกลุ่มของเกษตรกรในรูปของสภาเกษตรกรเพื่อ วางแผนการเกษตรและรักษาผลประโยชน์ร่วมกันของเกษตรกร มาตรา 85(2) กระจายการถือครองที่ดินอย่างเป็นธรรมและดำเนินการให้เกษตรกรมีกรรมสิทธิ์หรือสิทธิ ในที่ดินเพื่อประกอบเกษตรกรรมอย่างทั่วถึง โดยการปฏิรูปที่ดินหรือวิธีอื่น รวมทั้งจัดหาแหล่งน้ำเพื่อให้เกษตรกรมีน้ำใช้อย่างเพียงพอและเหมาะสม แก่การเกษตร

78 การเมืองของอุดมการณ์คอมมิวนิสต์ในไทย
ควรเริ่มก่อนว่า โครงการคอมมิวนิสต์ในศตวรรษที่ 20 นั้น นับว่าไม่ประสบความสำเร็จ ประเทศใหญ่อันเป็นต้นแบบที่เกิดการปฏิวัติของชนชั้นกรรมชีพจนสำเร็จได้แก่ รัฐเซีย โดย เลนิน และจีน นำโดยเหมา เจอ ตง นอกจากนี้ เช่น คิวบา (ฟิโดล คาสโตล + เช กูเวรา), เวียดนาม, ลาว, เกาหลีเหนือ ฯลฯ ในบรรดาประเทศเหล่านี้ หลังการปฏิวัติวิถีทางการเมืองดุเหมือนจะหลุดออกจากอุดมคติของ คอมมิวนิสต์ กลายเป็นการเมืองแนวอำนาจนิยมเสียมากกว่า (ในที่นี้ อาจยกเว้นคิวบา) อย่างไรก็ตาม ด้านหนึ่งเป็นผลกระทบจากากรแข่งขันทางการเมือง หลังสงครามโลกครั้งที่สอง ระหว่าง โลกเสรีประชาธิปไตยที่นำโดยสหรัฐฯ และสังคมนิยมคอมมิวนิสต์โดยรัฐเซีย

79 พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.)
เริ่มเข้ามามีบทบาททางการเมืองในสังคมไทยตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 ซึ่งเปิดทางให้พรรค การเมืองทุดอุดมคติ (ยกเว้นกษัตริย์นิยม) เข้ามาแข่งขันทางการเมืองได้ จนทศวรรษ 2490 หลังสงครามโลกครั้งที่สอง ฝ่ายสัมพันธมิตรที่นำโดยสหรัฐอเมริกาเป็นฝ่ายชนะ และประเทศไทยอยู่ ในฐานะผู้ชนะสงคราม ด้วยความรับรองของสหรัฐฯ ไทยกลายเป็นฐานที่มั่นที่สำคัญที่สุดของสหรัฐฯ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมไปถึงความพยายามในการนำอำนาจทางการเมืองและทหารของสหรัฐฯ พึ่งพิงเพื่อประโยชน์ในด้านการเมืองภายใน ด้วย (ชัยชนะของฝ่ายการเมืองในทศวรรษ 2490 ชี้ขาดกันด้วยปัญหาว่าใครสามารถทำให้สหรัฐฯ เข้าข้างฝ่ายตนได้) พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยจึงกลายเป็นพรรคนอกกฎหมายในที่สุด และเกิกการปราบปรามฝ่ายซ่ายอย่าง กว้างขวางในสังคมไทย

80 พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) (2)
ไทยอยู่ใกล้จีนมากกว่ารัฐเซีย ด้านภูมิศาสตร์ อีกทั้งยังมีคนเชื้อสายจีนอพยพมาตั้งรกรากในไทยมาเป็น เวลายาวนาน พรรคคอมมิวนิสต์ไทยจึงมีอุดมการณ์ไปทางคอมมิวนิสต์จีนมากกว่า (ยุทธศาสตร์ป่าล้อม เมือง เน้นการระดมคนในชนบทมากกว่ากรรมกรในเมืองใหญ่) “อั้งยี่” คณะบุคคลที่ปกปิดวิธีการดำเนินการ และมีวัตถุประสงค์ในการทำผิดกฎหมายอะไรก็ได้ (เช่น พรบ ป้องกันและปราบปรามการกระทำอันเป็นคอมมิวนิสต์ พ.ศ. 2496) จึงเป็นกฎหมายอาญาที่ ปราบคอมมิวนิสต์จีนโดยตรง มีการแบบวรรณกรรมฝ่ายซ้าย และวรรณกรรมเพื่อชีวิต มากมายในช่วงทศวรรษ 2500 เช่น โฉมหน้า ศักดินาไทย ของจิตร ภูมิศักดิ์, ปีศาจ ของ เสนีย์ สาวพงษ์ ฟ้าบ่กั้น ของ ลาว คำหอม ฯลฯ

81 พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) (3)
หลังเหตุการณ์ 14 ตุลา 2516: สังคมไทยกลับสู่บรรยากาศประชาธิปไตยอีกครั้ง ความเข้มงวดแบบรัฐบาลทหาร อำนาจนิยม ที่แสวงหาการรับรองจากสหรัฐฯ เบาบางลง ในขณะที่นักศึกษากลายมาเป็นผู้มีบทบาทสำคัญที่เชื่อว่าตนสามารถกำหนดวิถีประวัติสาสตร์ไทยในอนาคตได้ มีการรื้อ ฟื้นวรรณกรรมฝ่ายซ้าย วรรณกรรมหัวก้าวหน้าขึ้นมา ซึ่งส่วนใหญ่เรียกร้องให้กลับไปเรียนรู้ความเดือนร้อนของชาวบ้าน ในชนบท กระบวนการนี้เอวที่ทำให้นักศึกษา เมื่อเห็นความลำบากของชนบทแล้ว จึงสมาทานอุดมการณ์ของฝ่ายซ้าย จนมาถึงจุดแตกหักที่ 6 ตุลา 2519 เกิดการปราบปรามคอมมิวนิสต์อย่างใหญ่โต โจ่งแจ้ง และโหดร้าย นักศึกษาและประชาชนเหล่านั้น ตัดสินใจจับอาวุธเข้าร่วมกับพรรคคอมมิวนิสต์ตามยุทธศาสตร์ป่าล้อมเมืองในที่สุด

82 คำวินิจฉัย ตามวิถีสังคมนิยม
คำวินิจฉัย 5/2542 ประเด็นของคดี คือ ผู้ร้องแย้งว่าสถาบันการเงินเรียกดอกเบี้ยเดินอัตรา ตามประกาศของธนาคารแห่งประเทศไทยนั้น ขัด ต่อหลักความเสมอภาค เพราะสถาบันการเงินเป็นเอกชนที่ต้องอยู่ภายใต้ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์เหมือน เอกชนรายอื่น ศาลวินิจฉัยว่า ประกาศบริษัทเงินทุนหลักทรัพย์ ไม่ใช่ประกาศของทางราชการและไม่ใช่กฎหมายที่ศาลรัฐธรรมนูญจะวินิจฉัย ได้ ส่วนประกาศธนาคารแห่งประเทศไทยนั้นเป็นข้อกำหนดโดยผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย ด้วยความเห็นชอบของ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง โดยอาศัยอำนาจของพระราชบัญญัติการประกอบธุรกิจเงินทุนฯ พ.ศ และ พระราชบัญญัติฉบับนี้ “โดยมีเหตุผลในการยกเว้นประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ว่าบทบัญญัติดังกล่าวใช้มานานแล้ว ภาวะการเงินของตลาดโลกและตลาดภายในประเทศก็ได้เปลี่ยนแปลงไปเป็นอันมาก หากยังคงจำกัดดอกเบี้ยไว้ในอัตราเดิม จะเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ และทำให้ขาดความคล่องตัว...จึงมิใช่เป็นการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรม ที่ผู้ร้องจะยกความเท่าเทียมกันตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 30...ศาลวินิจฉัยยกคำร้อง”

83 คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ 3/2546
ประเด็นของคดีมีอยู่ว่า พระราชบัญญัติประกันสังคม (ฉบับที่ 2) พ.ศ ได้กำหนดเงื่อนไขในการเกิดสิทธิประโยชน์ คือการส่งเงินสมทบเข้ากองทุนประกันสังคมมาแล้วไม่น้อยกว่า เจ็ดเดือนภายในสิบห้าเดือนก่อนมีการคลอดบุตร และ เงื่อนเวลาในการรับประโยชน์ทดแทนกรณีคลอดบุตร คือต้องมาขอรับประโยชน์ทดแทนภายในระยะเวลาหนึ่งปี กรณีมี เหตุจำเป็นอาจขอเลื่อนไปได้ภายในระยะเวลาเท่าหนึ่ง นั่นขัดต่อรัฐธรรมนูญเรื่องสิทธิเสรีภาพและศักดิ์ศรีความเป็น มนุษย์ ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า “รัฐธรรมนูญในส่วนที่เกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพที่บัญญัติไว้ในมาตรา 29 และมาตรา 30 ได้ให้ ความคุ้มครองในสิทธิและเสรีภาพของบุคคลตามที่รัฐธรรมนูญนี้นับรองไว้อย่างเท่าเทียมกัน แต่ไม่ได้หมายความว่า สิทธิ และเสรีภาพทุกอย่างที่รัฐธรรมนูญนี้รับรองไว้จะมีการจำกัดหรือเลือกปฏิบัติไม่ได้...” เพราะกระทำโดยอาศัยอำนาจแห่ง กฎหมาย และการกระทำนั้นไม่กระทบกระเทือนถึงสาระสำคัญแห่งสิทธิ อีกทั้งยังบังคับใช้อย่างสมอหน้า การกำหนด เงื่อนไขและเงื่อนเวลาตามพระราชบัญญัติประกันสังคมจึงไม่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ

84 การเมืองของอุดมการณ์คอมมิวนิสต์ในไทย
ถึงแม้ ป่าจะแตก และโครงการคอมมิวนิสต์ในศตวรรษที่ 20 จะล่มสลายลง แต่นั้นไม่ได้แปลว่าปรัชญา ของมารกซ์ที่จะแสวงหาสังคมที่เป็นธรรมขึ้นผิดไปทั้งหมด ในปัจจุบันยังมีการขยับปรับเปลี่ยนรัฐตามอุดมการณ์ของมารกซิสอยู่ไม่น้อย เช่น ความพยายามในการเก็บภาษีก้าวหน้า, ภาษีทรัพยสิน/มรดก ตลอดจนการลดความเหลือมล้ำและการผูกขาด ปัจจัยการผลิต การต่อต้านการแปรรูปกิจการของรัฐเป็นเอกชน (แม้ว่าสำหรับไทยส่วนใหญ่ยกอุดมการณ์ของชาติก็ตาม) การจัดตั้งรัฐสวัสดิการ ซึ่งหลายๆ ประเทศในโลกดำเนินการอยู่ เช่น รัฐแถบสแกนดิเนเวีย การจัดให้เกิดกฎหมายเกี่ยวกับแรงงาน และการเมืองของแรงงาน (พรบ. แรงงานสัมพันธ์) ในระดับโลก มีความพยายาในการรื้อฟื้นอุดมการณ์ฝ่ายซ้ายขึ้นมาใหม่ ในชื่อ ซ้ายใหม่ (New Left) หรือ มารกซิสใหม่ (Neo Marxist) กิจกรรมเช่น การยึดวอลสตีท (Occupy Wall Street)

85 5. ประชาธิปไตย/เสมอภาคนิยม (Equality)
อุดมการณ์ประชาธิปไตยเป็นอุดมการณ์การเมืองที่ถูกกล่าวถึงมายาวนานที่สุด เป็นอุดมการณ์ที่เก่าที่สุดเมื่อเทียบกับทั้งห้าที่กล่าวขึ้นมา อริสโตเติล (Aristotle) อ้างถึง Democracy ที่อยู่ตรงข้ามกับระบบ Polity อย่างไรก็ตาม อาจต้องเน้นไว้หนาๆ เลยว่า ประชาธิปไตยโบราณกับประชาธิปไตยสมัยใหม่นั้นไม่ได้มี ลักษณะเหมือนกัน และประชาธิปไตยเป็นอุดมการณ์ที่ให้ความสำคัญกับกระบวนการในการปกครองมากกว่าเนื้อหา/ เป้าหมาย อุดมคติในการปกครอง ประชาธิปไตยจึงควบรวม และกลายพันธ์เข้ากับอุดมการณ์อื่นได้ง่าย

86 ประชาธิปไตยกับอุดมการณ์อื่นๆ
เสรีนิยมประชาธิปไตย (Liberal Democracy) ผู้ปกครองมาจากการเลือกตั้งของประชาชนส่วนใหญ่ (Majority rule) การใช้อำนาจต้องคำนึงสิทธิของคนส่วนน้อย (Minority rights) ประชาชนใช้ majority rule ให้เกิดรัฐที่มีอำนาจจำกัด (limited government) สังคมนิยมประชาธิปไตย (Social Democracy) การใช้อำนาจต้องคำนึงถึงประโยชน์ส่วนรวม แม้จะละเมิดสิทธิคนส่วนน้อย (Public interest) ประชาชนใช้ Majority rule เพื่อสถาปนารัฐที่มีอำนาจในการทำประโยชน์สาธารณะ หมายความว่า สังคมบางสังคมอาจใช้ประชาธิปไตยในการกำหนดรูปแบบการเข้าถึงอำนาจ แต่ออกแบบดำเนินนโยบายตามอุดมการณ์การเมือง แบบอื่น เอาเข้าจริงแล้วไม่มีอุดมการณ์อะไรที่ขัดแย้งกับประชาธิปไตยโดยตรงเลย

87 Scandinavia: Socialism Democracy = ประชาธิปไตยที่ไม่เสรีนิยม

88

89 เสรีแต่ไม่ประชาธิปไตย

90 หัวใจของอุดมการณ์ประชาธิปไตย
การยึดถือเสียงข้างมาก (Majority rule) เป็นจุดเน้นและจุดตัดที่ประนีประนอมไม่ได้ในอุดมการณ์ ประชาธิปไตย เหตุที่ยึดถือเสียงข้างมาก เพราะความเชื่อมั่นอย่างแรงกล้าว่าบุคคลเสมอหน้าเท่าเทียมกันในทุกระดับ อาจกล่าวได้ว่า การเชื่อมั่นในความเสมอภาคเป็นหลักการข้อเดียวของประชาธิปไตย และกล่าวได้อีกเช่นกันว่า ประชาธิปไตยใส่ใจเรื่องความเสมอภาคให้เป็นเป้าหมายแรกสุดของการจัดระบบ การปกครอง เมื่อคนเราเท่ากันอำนาจจึงอยู่ที่ตัวเลข (ของคนที่รวมกัน)

91 ความซับซ้อนของ “ความเสมอภาค”
ทุกอุดมการณ์การปกครองล้วนแต่คำนึงถึงความเสมอภาคทั้งสิ้น เสรีนิยม/ประโยชน์นิยม: เป็นอุดมการณ์ที่ไปร่วมกันประชาธิปไตยได้มากที่สุด เพราะเสรีนิยมพยายามปลดแอกตัวเอง (ซึ่งเป็นสามัญชน, เป็นกระฎุมพี) ออกจากการครอบงำของชนชั้นสูงและพระ การบอกว่า “คนเราเท่ากัน” จึงดึงพระกับเจ้าให้มาเท่ากับกระฎุมพีด้วย เสรีนิยม กับ ประชาธิปไตยไปกันได้ในแง่นี้ คอมมิวนิสต์: เป้าหมายสุดท้ายคือสังคมคอมมูนที่ทุกคนเสมอหน้า ที่เสรีภาพอย่างแท้จริง ภายใต้ระบบวัฒนธรรมถูกคิด ขึ้นใหม่ อันพ้นไปจากการครอบงำของชนชั้น ทุกวันนี้เราไม่ยังไม่เสมอภาคอย่างแท้จริง และความเสมอภาคเป็นเป้าหมายของรัฐสังคมนิยม และสังคมคอมมิวนิสต์ ชุมชนนิยม/ชาตินิยม: ทุกคนมาจากรากเหง้าเดียวกันจึงมีภารดรภาพ และจึงเสมอภาคเป็นพี่เป็นน้องกัน พี่อาจมีอำนาจ เหนือน้องในบางเรื่อง แต่น้องก็มีอำนาจเหนือพี่ในบางเรื่องเช่นกัน แม้แต่ความคิดอำนาจนิยม: ยังบอกว่าทุกคนล้วนเสมอหน้ากัน โดยอยู่ภายใต้ผู้นำเพียงคนเดียว

92 ประชาธิปไตยต่างจากอุดมการณ์อื่นตรงที่...
ยกความ “ความเสมอภาค” ไว้เป็นกฎใหญ่ข้อ แรก (the First Law) “ความเสมอภาค” ต้องทำให้เกิดขึ้นที่นี่ ตรงนี้ ตอนนี้ ไม่จำต้องรอกับแปรรูปสังคมใดๆ

93 ความลื่นไหลของประชาธิปไตย
ประชาธิปไตยมีความสามารถในการปรับตัวสูงมาก เพราะไม่กำหนดเนื้อหาแห่งอุดมการณ์รัฐไว้ตายตัว กำหนดแต่กระบวนการ โดยเป็นกระบวนการที่แปรผันตามความนิยมของคนจำนวนมหึมา เกินกว่าที่ใครจะบงการได้ อย่างเบ็ดเสร็จ ประชาธิปไตย อาจรักษาสถาบันกษัตริย์ แต่ต่อมาอาจเปลี่ยนโครงสร้างของสถาบันก็ได้ ประชาธิปไตย อาจต้องการรัฐที่มีอำนาจน้อย แต่ต่อมาอาจต้องการที่รัฐที่มีอำนาจมาก ประชาธิปไตย อาจต้องการรัฐขั้นต่ำวันหนึ่ง แต่วันถัดมาอาจต้องการรัฐที่คุ้มครองสวัสดิภาพของประชาชน ประชาธิปไตย อาจสถาปนารัฐให้กลายเป็นรัฐศาสนา หรือทำให้รัฐกลายเป็นรัฐฆารวาสก็ได้ ประชาธิปไตยอาจส่งคนไปตายในสนามรบเพื่อความรักชาติ หรือเข้าร่วมกับอุดมการณ์พลโลกก็ได้

94 เสน่ห์ของประชาธิปไตย
ทุกอุดมการณ์การเมืองมีโอกาสแข่งขัน เพื่อกำหนดวิถีแห่งรัฐได้ทั้งสิ้น ในอังกฤษมีพรรคเลเบอร์ (Labor Party) โดยปกติจะชูอุดมการณ์ฝ่ายซ้ายจัดตั้งสวัสดิการและรักษาผลประโยชน์ของ แรงงาน กับพรรคอนุรักษ์นิยม (Conservative) ที่รักษาผลประโยชน์ของกระฎุมพี เดินตามแนวทางเสรีนิยม ในสหรัฐฯ มีพรรคเดโมแครต (Democract) เสนอแนวคิดเสรีนิยมทางวัฒนธรรม การรักษาสิ่งแวดล้อม และสังคม นิยมทางเศรษฐกิจ ในขณะที่รีพลับบิกัน (Republican) เสนอแนวทางอนุรักษ์นิยมทางวัฒนธรรม และเสรีนิยมทาง เศรษฐกิจ ฯลฯ โดยตัวตัดสิน คือ อำนาจแห่งเสียงข้างมากของประชาชน พรรคการเมืองต่างๆ ต้องแข่งขันกันทำงาน ใช้เสน่ห์ของตนจูงใจประชาชน

95 เสน่ห์ของประชาธิปไตย (2)
ก่อนหน้านี้ ภายใต้สังคมที่ไม่เป็นประชาธิปไตย การต่อสู้ในด้านอุดมการณ์ทางการเมือง คือการทำ สงคราม เข้าป่า ลอบสังหาร หยิบปืน อุ้มหาย แบล็คเมล์ ฯลฯ เป็นการต่อสู้ทางการเมืองที่เกิดความรุนแรงขึ้นอย่างกว้างขวาง การตัดสินใจทางการเมืองขึ้นอยู่กับ กำลัง ประชาธิปไตยมีพลังในการผสานเนื้อหาของอุดมการณ์ชุดต่างๆ ให้มาแข่งขัด ชี้ขาด ตัดสินกันด้วยคูหา เลือกตั้ง ด้วยการตัดสินใจของประชาชน ภายใต้กลไกของประชาธิปไตย ฝ่ายชนะจะไม่ได้ชนะตลอดไป ฝ่ายแพ้ก็ไม่แพ้เสมอไป เพราะรัฐบาลอญุ่ ในช่วงเวลาจำกัด และต้องรับผิดชอบต่ออ่อนไหวเรื่องความนิยมต่อมวลชน ประชาธิปไตยอาจเป็นอุดมการณ์การเมืองเดียวในโลกที่เปิดโอกาสให้มีอุดมการณ์การเมืองอื่นๆ มา แลกเปลี่ยนสนทนาด้วย และโดยไม่ต้องใช้ความรุนแรงต่อกันและกัน

96 สรุป รัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายสูงสุด ที่จัดตั้งรัฐ วางระเบียบกำหนดกฎเกณฑ์ และวิธีและแนวทางในการใช้ อำนาจอธิปไตยแห่งรัฐ แต่ไม่ว่ากรณีจะเป็นอย่างไร กฎหมายไม่อาจเขียนมโนขึ้นเอาจากอากาศได้ เนื้อหาในกฎหมายล้วนแต่อวตารมาจากความคิด ความเชื่อ และคุณค่าทางการเมือง ซึ่งความคิดดังกล่าว ก็ไม่ได้มาจากอากาศธาตุ แต่มาจากเงื่อนไข ประสบการณ์ การประทะสังสรรค์ (action-reaction) กันทางการเมืองและความคิดย่างไม่รู้จบ การตีความกฎหมายที่เขียนขึ้นอย่างกว้างๆ ย่อมต้องอาศัยวิธีคิด วิธีตีความกฎหมาย และไม่ว่าเราจะรู้ตัวหรือไม่รู้ตัวก็ตาม ปรัชญาและอุดมกาณ์ทางการเมืองเป็นสิ่งที่กำกับ “วิธีคิด” นั้นอยู่