ดาวน์โหลดงานนำเสนอ
งานนำเสนอกำลังจะดาวน์โหลด โปรดรอ
1
๐๑๙๙๙๐๓๒ ไทยศึกษา วัฒนธรรมพื้นบ้าน และภูมิปัญญาท้องถิ่น Thai Studies: Folk Culture & Local Wisdom Lecturer: Wanna Nawigamune
2
Outline: meaning and nature/characteristics of the 2 key words
Folk Culture Local Wisdom examples significance
3
Folk culture: meaning Culture Folk Culture
the ways of life including arts, beliefs and institutions of a population that are passed down from generation to generation - the way of life for an entire society - localized lifestyle Folk Culture The way of life occurring in, or originated by common people
4
nature/characteristics
Folk culture: nature/characteristics due to illiteracy Folk culture is usually handed down through oral tradition, has a strong sense of community, and values the "old ways" over novelty. Folk culture is quite often imbued with a sense of place. If its elements are copied by, or removed to, a foreign locale, they will still carry strong connotations of their original place of creation. quite conservative quite conservative
5
Two levels of culture in Thai society
วัฒนธรรมหลวง (High Culture) the set of cultural products, mainly in the arts, held in the highest esteem by a culture, or denoting the culture of ruling social groups - Lifestyle of courtiers Lifestyle of ruling classes วัฒนธรรมชาวบ้าน (Folk Culture) - Lifestyle assigned/ decided by government sector lifestyle occurring in, or originated / held by common people
6
Comparative characteristics of the culture of different levels :
architecture F H The ordination hall of Wat Nong Phue hee, Roi-ed Province โบสถ์(สิม) วัดหนองผือฮี จ.ร้อยเอ็ด Buildings in the Grand Palace, Bkk พระที่นั่งอาภรณ์ภิโมกข์ปราสาทในพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพฯ
7
architectural components
หน้าบันพระวิหารหลวง วัดสุทัศน์the gable of the grand chapel in Wat Suthat H those of the ordination hall in Wat Nong Phue Hee สิมวัดหนองผือฮี ฐาน ปราสาทเทพบิดร วัดพระแก้ว the base of the Thep Bidon Hall in Wat Phra Kaew F
8
Buddha images sculpture F H พระพุทธรูปในสิม วัดหนองผือฮี จ.ร้อยเอ็ดBuddha images at Wat Nong Phue Hee พระประธาน วัดหน้าพระเมรุ จ.พระนครศรีอยุธยาPresiding Bhudda image of Wat Na Phra Meru, Ayutthaya H รูปแม่โพสพ รัฐบาลจอมพลป.พิบูลสงครามส่งไปตั้งแสดงในงานแสดงสินค้าที่นิวยอร์ค The statue of Mae Phosop made to the government’s order รูปแม่โพสพ พบตามบ้านเรือนชาวนา Image of Mae Phosop as found in a farmer’s household F
9
Paintings of Mae Phosop
รูปวาดแม่โพสพ ชาวนาติดไว้บูชาในยุ้งฉาง in a farmer’s household F P จิตรกรรมฝาผนังรูปแม่โพสพ ในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ พระบรมมหาราชวัง Mural depicting Mae Phosop in a Hall of the Grand Palace
10
H: modern Mae Phosop Iconology H: traditional F F P
11
clothing ฉลองพระองค์ และ “ชุดไทย”
ฉลองพระองค์ และ “ชุดไทย” The queen’s and ‘Thai’ national costumes H F เครื่องแต่งกายของชาวบ้านกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในประเทศไทย costumes of different ethnic groups in Thailand
12
Tentative conclusion on characteristics of the culture of different levels
หรูหรา highly, luxuriously decorated สมถะ เรียบง่าย simply decorated ใช้วัสดุราคาแพง using expensive material ใช้วัสดุที่หาได้ในพื้นที่using inexpensive, usually local material พึ่งพาผู้อื่นสูง depending on others พึ่งพาตนเองสูง self-reliant
13
Two categories of culture
เป็นรูปธรรม concrete จับต้องได้ touchable/edible structures, tools, costume, food วัฒนธรรมทางวัตถุ (material culture)
14
Rites/rituals to protect or to please Mae phosop
เป็นนามธรรม abstract จับต้องไม่ได้ not touchable วัฒนธรรมที่ไม่ใช่วัตถุ (non-material culture) วัฒนธรรมทางจิตใจ (intangible /spiritual culture) Rites/rituals to protect or to please Mae phosop Cat parading ceremony Wedding ceremony
15
Two categories of culture:
the physical objects or technological aspects of a culture (= material culture) the nonphysical ideas that people have about their culture, including beliefs, values, rules, norms, morals, language, organizations, and institutions (= non-material culture)
16
Royal ploughing ceremony พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ
Examples of spiritual culture <in both high and folk levels> to promote the farmers’ morale in the beginning of a planting season. H: Royal ploughing ceremony พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ The ceremonies/ rites which serve similar objective, bearing different expressions as they belong to different groups of people. F: Paying homage to ‘Ta Haek,’ the rice-field guardian ceremony. พิธีพื้นบ้าน(อีสาน): พิธีแฮกดำนา/ปลูกข้าวตาแฮก ชาวบ้านเชื่อว่าตาแฮกเป็นผีเฝ้าไร่นา เมื่อชาวบ้านเข้าหักร้างถางพง เพื่อแปรสภาพที่ดินไปเป็นที่นา จะทำพิธีเชิญผีตาแฮกตนหนึ่งมาเป็นผู้เฝ้ารักษาที่นาและข้าวกล้า แต่ละปีเจ้าของนาจะต้องทำพิธีเซ่นสังเวยก่อนลงไถนา และเมื่อเก็บเกี่ยวเสร็จแล้วจะต้องแบ่งข้าว ปริมาณสี่เกวียน (จำลอง เล็กๆ) ให้แก่ผีตาแฮกด้วย local/tahag.html
17
Outline: meaning and nature of the 2 key words Folk Culture
Local Wisdom examples significance
18
ความรู้ความสามารถในการคิดหาวิธี / สร้างเครื่องมือ แก้ไขปัญหา
Wisdom: meaning ภูมิปัญญา wisdom ภูมิปัญญาท้องถิ่น Local wisdom ความรู้ความสามารถในการคิดหาวิธี / สร้างเครื่องมือ แก้ไขปัญหา knowledge/ability to solve problems with certain means วิธีแก้ปัญหา / เครื่องมือเครื่องใช้ที่คิดประดิษฐ์ขึ้นใช้ทำให้การงานสำเร็จตามความประสงค์ และเป็นที่ยอมรับ / เป็นที่ใช้กันอยู่ทั่วไปในภูมิภาคใดภูมิภาคหนึ่ง knowledge discovered/acquired by local people
19
ภูมิปัญญา: จากนามธรรมสู่รูปธรรม wisdom: from abstract to concrete
knowledge invention เป็นกระบวนการคิด จับต้องไม่ได้ เกิดเป็นสิ่งประดิษฐ์ จับต้องได้
20
วิธีบรรเทา: ใช้ควันฟืนให้เป็นประโยชน์
Smoke caused by the wood used as fuel for an old-styled stove is useful in protecting basketry from moths and insects. ปัญหา: เมล็ดข้าวมีเปลือกแข็งห่อหุ้ม Problem: hard husk of rice grain วิธีบรรเทา: ใช้ควันฟืนให้เป็นประโยชน์ ปัญหา: เตามีควันฟืนคลุ้ง วิธีแก้: ครกตำข้าว ให้เปลือกข้าวแตก หลุดออกจากเนื้อข้าว To get rid of rice husks, man invents husking tools.
21
วิธีแก้: หลังคายกสันสูง ลาดเอียง วัสดุมุงหลังคาไม่เก็บความร้อน มุงให้ไม่ซ้อนทับกันสนิทแน่น Solution: roof slope and raised high & choice of thatching materials from nature ปัญหา: อากาศร้อน ฝนตกมาก Problem: too warm climate & heavy rain
22
ที่มา: สถาปนิกตอบปัญหา Source: http://winyou.asia/100_1000_5/502.htm
ข้อดีของใต้ถุนสูง ๑. ป้องกันน้ำท่วมบริเวณที่อยู่อาศัย (บนเรือน) ๒. ป้องกันอันตรายจากสัตว์ร้ายและคนร้าย ๓. ใช้เป็นที่เก็บของ เช่น เกวียน ไม้กระดาน คันไถ บางครั้งก็ใช้เป็นที่เก็บหรือเลี้ยง สัตว์ไปด้วย ๔. ประกอบกิจกรรม / อุตสาหกรรมในครัวเรือน เช่น ตำข้าว ทำร่ม ทอผ้า และพักผ่อนตอนกลางวัน ๕. ลดอันตรายจากพายุ เพราะลมพัดผ่านกระจายได้ ทั่วบริเวณ Advantages of living in a house constructed on high poles:
23
ถอนกล้า ปักดำtransplanting
วัฒนธรรมพื้นบ้านไทยวัฒนธรรมข้าว Thai folk culture: rice culture เตรียมดิน Plantation preparation ถอนกล้า ปักดำtransplanting ปลูกโดยการหว่าน sowing ตกกล้า seedling
24
ดูแลรักษาnourishing เก็บเกี่ยว harvesting นวดและนำเข้าเก็บในยุ้งฉาง threshing and storing
25
แกะ ใช้”เก็บเกี่ยว”ข้าว
ในทุกขั้นตอน ชาวนาแสดงภูมิปัญญาในการแก้ปัญหา At each phase, farmers use their wisdom in solving difficulties ประดิษฐ์เครื่องมือinventing tools และแสดงฝีมือในการสร้างศิลปะ ไปพร้อมๆ กัน while expressing their craftsmanship เคียวและแกะเครื่องมือเก็บเกี่ยว harvesting tools: sickles and ‘kae’ วีใช้โบกข้าวเปลือกที่ลีบออก พลั่วสาดข้าว สัดทาใช้กวาดรวมข้าวเปลือก
26
I can use ‘kae’ to cut rice stalks, too!
เรื่องของ "แกะ" ที่ถูกตัดหางปล่อยวัด Mon, 02/19/ :00 | by ปรเมศวร์ กาแก้ว ลักษณะพันธุ์ข้าวพื้นถิ่นที่เป็นข้าว "นาลึก" (ข้าวท้องถิ่นภาคใต้เป็นข้าวพันธุ์ต้นสูงเพราะพื้นที่นาเป็นที่ลุ่มน้ำท่วมถึงในฤดูน้ำหลาก) เวลาสุกต้นจะ "ยับ" (ล้มราบกับพื้น) และมักสุกไม่พร้อมกันทั้ง "บิ้ง" (หมายถึงแปลงนา) การเก็บทีละรวงโดยใช้ "แกะ" จึงเป็นวิธีที่สะดวก "แกะ" เครื่องมือเกี่ยวข้าวทีละรวงแบบใต้ บางท้องถิ่นเช่นที่ ชุมพร สุราษฎร์ ฯ เรียกว่า "มัน" I can use ‘kae’ to cut rice stalks, too!
27
ชาวบ้านปักษ์ใต้บ้านเราใช้แกะเก็บเกี่ยวข้าว
ใช้ลิงเก็บมะพร้าว ใช้หมา ทำอะไรเอ่ย? นี่คือ“หมา” ตักน้ำจ้ะ
28
Cat parading ritual to call for rain
นอกจากนั้นชาวนายังสร้างประเพณีและพิธีกรรม Thai farmers also created rituals and ceremonies to enrich their farming life style. Cat parading ritual to call for rain Care taking ritual for the Rice Goddess Labor sharing system Ritual in celebration of the new harvest Songs to sing in the rice field.
29
แต่ละภูมิภาคมีลักษณะเฉพาะทางภูมิศาสตร์
Regions in Thailand have different geographical features. ประเทศไทย แบ่งเป็นภูมิภาค
30
ความแตกต่างของสภาพแวดล้อมทางภูมิศาสตร์และสภาพแวดล้อมทางสังคมเป็นปัจจัยกำหนด ลักษณะเฉพาะทางวัฒนธรรมของแต่ละภูมิภาค Local culture can be characterized by regional geographical and sociological features. Map showing main dialects in the four main parts of Thailand.
31
ปัจจัยกำหนด วัฒนธรรมพื้นบ้าน:
Folk culture in each region is determined by: สภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ ลักษณะทางกายภาพของท้องถิ่น (ภูมิประเทศ ดินฟ้าอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ) Geographical features / climate / natural resources สภาพแวดล้อมทางสังคม (ชุมชนใกล้เคียง การอพยพเคลื่อนย้ายถิ่นที่อยู่) Social environment (neighboring communities / migration) ความรู้ ความคิด ของคนในท้องถิ่น (ภูมิปัญญา) Local wisdom
32
เกิดความหลากหลายทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญา Thus causing a variation in culture and expression of wisdom
33
ล้อ หรือ เกวียนภาคเหนือ
เกวียนภาคตะวันออก เฉียงเหนือ For examples, carts are designed to suit the geographical features and also the taste of each region. เกวียนภาคกลาง
34
Photos showing carts in use
ขบวนเกวียนรุ่นสุดท้ายบนถนนในเมืองเชียงใหม่ (เทศบาลนครเชียงใหม่ เริ่มประกาศห้ามนำเกวียนเข้าในเขตเทศบาล ตั้งแต่ พ.ศ. 2499) index.php?topic = Photos showing carts in use กองเกวียนคาราวานเมืองหลวงพระบาง ช่วงพ.ศ คาราวานเกวียนภาคกลาง ภาพจาก
35
ภูมิปัญญาช่างทำเกวียน It takes great wisdom in constructing a cart.
ส่วนประกอบของเกวียนภาคกลาง It takes great wisdom in constructing a cart.
36
local wisdom in natural resource management
ตัวอย่างวัฒนธรรม-ภูมิปัญญาท้องถิ่น Examples of Thai folk culture and local wisdom ภาคเหนือ: เหมืองฝาย irrigation system of the Northern folks เหมือง หมายถึง คลองส่งน้ำที่ขุดขึ้นเพื่อรับน้ำจากการ ทดน้ำบริเวณฝาย เป็นการผันน้ำจากแม่น้ำไปสู่แหล่งเพาะปลูก ฝาย หมายถึงเขื่อนหรืออาคารกั้นน้ำที่ทำขึ้นขวาง ลำน้ำเพื่อทดน้ำให้มีระดับสูงขึ้นจนถึงระดับที่ต้องการ แล้วปล่อยให้ไหลผ่านลำเหมืองหรือคลองส่งน้ำ เพื่อส่งน้ำไปยังที่ของเกษตรกรแต่ละคน โดยน้ำส่วนที่เหลือจากการผันเข้าสู่ลำเหมืองก็จะปล่อยให้ไหลข้ามสันฝายไปตามลำน้ำสายเดิม local wisdom in natural resource management
37
ตัวอย่างวัฒนธรรม-ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ: ป่าปู่ตา Grandfather’s wood of the northeastern folks local wisdom in natural resource reservation ป่าปู่ตา บ้านหนองกุดแฮด อ.กุดบาก จ.สกลนคร
38
ตัวอย่างวัฒนธรรม-ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภาคกลาง: พิธีแห่นางแมว rain begging ceremony in the central and other regions local wisdom in natural creating moral support in crisis นายประทีป ศิลปเทศ นายอำเภอคอนสาร นำชาวบ้าน ต.คอนสาร อ.คอนสาร จ.ชัยภูมิ ในกิจกรรมแห่นางแมวขอฝน ในวันที่ 10 เมษายน 2551 ‘วันที่ 30 พฤษภาคม 2551 ชาวนาวังทรายพูน พิจิตรแย่แล้ว ฝนไม่ตก อยู่นอกเขตชลประทาน ขาดน้ำทำนา ไร้คนเหลียวแล ที่พึ่งสุดท้ายเล่นไสยศาสตร์แห่นางแมวขอฝน หวังได้น้ำฝนทำนาในช่วงข้าวราคาดี’ “หมู่เฮาซิมาแห่บั้งไฟกันเด้อ” ภ า ค อี ส า น ก็ มี พิ ธี ข อ ฝ น
39
local wisdom in living a self-sufficient / self-reliant life
ตัวอย่างวัฒนธรรม-ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภาคใต้: สวนสมรม ภาพตัวแทนเศรษฐกิจพอเพียงภาคประชาชน Orchard of multiple/assorted kinds of tree, plant and vegetable of the southern folks local wisdom in living a self-sufficient / self-reliant life
40
Do you remember? Which culture expresses folk wisdom in natural resource management? Which culture expresses folk wisdom in natural resource reservation? Which culture expresses folk wisdom in creating moral support in crisis? Which culture expresses folk wisdom in living a self-sufficient/self-reliant life?
41
วัฒนธรรมพื้นบ้านสื่อความเชื่อ ค่านิยมพื้นฐานของคนในสังคม
บทบาท หน้าที่ และคุณค่าของวัฒนธรรม-ภูมิปัญญาพื้นบ้าน ในสังคมไทย The roles and values of folk culture and local wisdom in Thai society วัฒนธรรมพื้นบ้านสื่อความเชื่อ ค่านิยมพื้นฐานของคนในสังคม Folk culture conveys beliefs and values fundamental to Thai society. ภูมิปัญญาเป็นปัจจัยสำคัญที่ก่อให้เกิดวัฒนธรรมพื้นบ้านที่หลากหลายและก้าวทันความเปลี่ยนแปลงของโลก Folk wisdom originates local cultures which are varied and up-to-date, that is adaptable to suit the present needs. Like in the case of ....
42
บ้านคนไทย (ที่สุพรรณบุรี) A Thai house in Suphan Buri
A Thai house in Ayutthaya as recorded by Simon De la Loubère in 2230 B.E. บ้านชาวสยาม (ที่อยุธยา) พ.ศ.2230 ภาพลายเส้นในหนังสือ จดหมายเหตุลาลูแบร์ โดย ซิมงเดอ ลาลูแบร์ บ้านคนไทย (ที่สุพรรณบุรี) เมื่อน้ำท่วมใหญ่ พ.ศ.2554 A Thai house in Suphan Buri in the Great Flood, 2554 B.E.
43
การสืบชะตาแม่น้ำ An application of life extending ceremony with the river
application of former folk culture / wisdom to solve present-day problems พระครู พิทักษ์นันทคุณ พิธีสืบชะตาแม่น้ำโขง-แม่น้ำมูล 18-19 มีนาคม 2543 ณ แก่งดอนบ้านด่าน อ.โขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี พิธีบวชป่า สืบชะตา แม่น้ำยม ของชาว อ.สอง จ.แพร่ และ ชาวอ.เชียงม่วน จ.พะเยา ก.พ www nokkrob.org
44
Prayong Ronarong – an outstanding representative of folk wisdom
ประยงค์ รณรงค์ ได้รับรางวัลแมกไซไซสาขาผู้นำ ชุมชนปี 2004 (พ.ศ. 2547) เป็นผู้นำชุมชนอาวุโส ที่ในแวดวงงานพัฒนารู้จักกันดีว่าเป็นผู้ริเริ่มเรื่องแผนชุมชน จากประสบการณ์ที่ได้เริ่มทำแผนชุมชนที่ ต.ไม้เรียง อำเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช ตั้งแต่ปี 2527 จนกลายเป็นแนวทางสำคัญในการทำงานพัฒนาชุมชน กระตุ้นให้ชุมชนหันมาทบทวน ทำความรู้จักชุมชนท้องถิ่นของตนเอง รู้ข้อมูล รู้ปัญหา รู้ศักยภาพที่มีอยู่ในชุมชน แล้วมาร่วมกันวางแผนกำหนดทิศทางการพัฒนาของตนเอง อย่างเป็นรูปธรรม ต.ไม้เรียง ได้กลายเป็นศูนย์การเรียนรู้ของชุมชน หน่วยงาน สถาบันการศึกษาต่างๆ อย่างกว้างขวาง NakhonSri/Prayong/prayong1.html
45
แผนชุมชน ตามแนวคิดของ นายประยงค์ รณรงค์ Community Development
as mapped by Prayong Ronarong
46
Prayong Ronarong was awarded by Ramon Magsaysay Foundation in 2004.
47
ปราชญ์เกษตรของแผ่นดิน Wisdom of the Land in Agricultural Area
Only 2 of them were university graduates. ที่มา: กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ “ปราชญ์เกษตรผู้ทรงภูมิปัญญา และมีคุณูปการต่อภาคการเกษตรไทย” “ปราชญ์เกษตรผู้นำชุมชนและเครือข่าย” ศาสตราจารย์ระพี สาคริก พ.ศ.๒๕๕๓ นายจันทร์ที ประทุมภา จ.นครราชสีมาพ.ศ.๒๕๕๔ ม.จ.ภีศเดช รัชนี พ.ศ.๒๕๕๔ นายประยงค์ รณรงค์ จ.นครศรีธรรมราช พ.ศ. ๒๕๕๑ “ปราชญ์เกษตรเศรษฐกิจพอเพียง” นายลัภย์ หนูประดิษฐ์ จ.สงขลา พ.ศ.๒๕๕๔ นายวิบูลย์ เข็มเฉลิม จ.ฉะเชิงเทรา พ.ศ.๒๕๕๓ นายผาย สร้อยสระกลาง จ.บุรีรัมย์ พ.ศ.๒๕๕๓
48
Questions are welcomed!
49
THE END
งานนำเสนอที่คล้ายกัน
